Được đăng ngày Thứ ba, 02 Tháng 7 2013 19:17
Ngày 02/07/2013, Diễn đàn An ninh Khu vực ASEAN
(ARF) lần thứ 20 chính thức khai mạc tại thủ đô Bandar Seri Begawan, Vương quốc
Brunei, quốc giachủ tịch luân phiên của ASEAN.
ARF là một trong những nội dung quan trọng nhất của toàn
bộ chương trình hội nghị kéo dài từ ngày 29/06 đến hết ngày 02/07/2013. Toàn bộ
chương trình hội nghị, ngoài những cuộc họp lớn và chính thức, còn có rất nhiều
hội nghị nhỏ như cuộc họp ARF giới hạn (hẹp), hội nghị bộ trưởng ngoại giao 10
nước ASEAN, hội nghị Thượng đỉnh Đông Á (EAS-East Asia Summit)…
Diễn đàn an ninh khu vực ASEAN thường niên (gọi tắt là
ARF-Asean Regional Forum) được bắt đầu vào năm 1994 nhằm thúc đẩy hợp tác và
ngoại giao trong khu vực châu Á Thái Bình Dương. Các năm sau đó, ASEAN đã mời
các nước khác là các đối tác đối thoại hoặc quan sát tham gia. Sau gần hai thập
niên hoạt động, Diễn đàn An ninh Khu vực ASEAN hiện nay có 27 thành viên, trong
đó ngoài 10 quốc gia thành viên ASEAN còn có đối tác là Hoa Kỳ, Trung Quốc, Nam
Hàn, Bắc Hàn, Nhật Bản, Ấn Độ, Liên Hiệp Châu Âu, Úc, Nga, Canada… và một số
quốc gia khác.
Những diễn biến bất thường
Ngày 01/07, Hội nghị Bộ trưởng ngoại giao 10 nước ASEAN
chính thức khai mạc trong không khí đầy bối rối vì không ai biết những gì sẽ
xảy ra. Một trong các vấn đề an ninh khu vực được nhiều người quan tâm trước và
trong khi diễn đàn diễn ra là căng thẳng Biển Đông.
Trước đó, trong những ngày 30/06 và 01/07, vấn đề Biển
Đông đã được đề cập trong các cuộc gặp giữa ngoại trưởng các nước ASEAN và
ASEAN với Hoa Kỳ. Ngoại trưởng Hoa Kỳ, ông John Kerry tuyên bố hội nghị sẽ đề
cập đến tất cả những vấn đề an ninh nóng hổi trong và ngoài khu vực ASEAN như
an ninh biển, an ninh mạng, vấn đề hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên, cũng như
bất ổn chính trị ở Syria.
Về Biển Đông, ông John Kerry một lần nữa khẳng định sự
quan tâm của Hoa Kỳ trong các tranh chấp tại biển Đông : "Hoa Kỳ rất
quan tâm đến cách thức các tranh chấp tại Biển Đông được đề cập và ứng xử của
các bên... Hoa Kỳ hy vọng sẽ thấy được những tiến bộ sớm đạt được với một bộ
quy tắc về ứng xử của các bên nhằm giúp đảm bảo sự ổn định trong khu vực quan
trọng này".
Ông Kerry cũng nhắc tới quyền lợi của Mỹ trong khu vực,
do đó Hoa Kỳ cần phải duy trì hòa bình và ổn định cũng như đảm bảo tự do hàng
hải, thông thương trên Biển Đông.
Trước đó, tại cuộc gặp giữa các ngoại trưởng của 10 nước
thành viên ASEAN hôm chủ nhật, Ông Albert Del Rosario, ngoại trưởng
Philippines, lên tiếng chỉ trích việc Trung Quốc gia tặng sự hiện diện của các
tàu quân sự và phi quân sự được trang bị vũ khí tại khu vực biển Đông, mà cụ
thể là tại bãi cạn Scarborough Shoal và bãi Cỏ Mây (Second Thomas Shoal) đang
tranh chấp giữa hai nước Philippines và Trung Quốc. Tuyên bố này được đưa ra
nhằm phản pháo bài xã luận trên tờ Nhân dân Nhật báo của Trung Quốc ngày
29/06 cảnh cáo Philippines nếu tiếp tục gây hấn, Trung Quốc sẽ có hành động
phản công khó tránh khỏi. Lý do là trong tháng 6 vừa qua, Philippines đã đưa
quân đội đến bãi Cỏ Mây thuộc vùng đặc quyền kinh tế của nước này, nhưng Trung
Quốc coi đó là một hành động khiêu khích chiếm giữ trái phép. Phát biểu với báo
giới bên lề hội nghị diễn đàn khu vực ở Brunei, ông Albert Del Rosario nói lời
cảnh cáo của Trung Quốc là vô trách nhiệm, Philippines lên án tất cả những đe
dọa sử dụng vũ lực.
Thêm vào đó những thay đổi bất ngờ vào phút chót là những
dấu hiệu không bình thường khiến báo chí xôn xao. Chẳng hạn như sự vắng mặt của
ngoại trưởng Hoa Kỳ trong buổi khai mạc khi Diễn đàn An ninh Khu vực ASEAN sáng
ngày 02/07, và được thay thế bằng đại sứ Mỹ tại ASEAN, ông David L. Carden. Có
tin hành lang nói rằng ông Kerry không đi xuống phòng ăn sáng của khách sạn
khiến nhiều người suy luận rằng ông gặp vấn đề về sức khỏe, như bà Hillary
Clinton trước đó. Nhưng theo ông Paul Watzlavick, giám đốc Trung tâm thông tin
khu vực Đông Á và Thái Bình Dương của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, ngoại trưởng
Kerry chỉ đến muộn (9g45 thay vì 8g15, trễ hơn 1 giờ rưỡi) vì có cuộc gặp
gỡ song phương bị kéo dài hơn dự định với ông Ahmet Davutoglu, bộ trưởng ngoại
giao Thổ Nhĩ Kỳ, tại khách sạn. Nội dung bàn thảo chính giữa ông Kerry và ông
Davutoglu là tìm giải pháp cho vấn đề Syria, nước láng giềng của Thổ Nhĩ Kỳ,
nơi xảy nội chiến và đang lây lang sang những quốc gia láng giềng. Về phía Liên
Hiệp Châu Âu cũng thế, bà Catherine Ashton, ủy viên ngoại giao, cũng đến muộn
sau khi các phóng viên ảnh đã rời khỏi phòng họp trong buổi khai mạc.
Phiên họp hẹp của ARF, dự kiến kết thúc lúc 12 giờ trưa
ngày 02/07), đã kéo dài quá thời hạn khiến phiên họp toàn thể dự kiến bắt đầu
lúc 12 giờ trưa và kéo dài trong 30 phút bị hủy. Sự khác nhau về thành phần
tham dự của phiên họp hẹp với họp toàn thể là trong cuộc họp giới hạn mỗi quốc
gia chỉ gồm một ngoại trưởng và hai người cộng tác ; còn trong cuộc họp toàn
thể thì bên cạnh mỗi ngoại trưởng còn có thêm 4 người cộng tác.
Chiều ngày 02/07 là cuộc họp Thượng đỉnh Đông Á (EAS-East
Asia Summit). Theo dự trù, buổi họp thượng đỉnh này bắt đầu từ 14 giờ đến 17
giờ. Trong phiên họp này, ông Kerry đã tìm được đồng thuận với các quốc gia
Trung Quốc, Nam Hàn và Nhật Bản về việc giải trừ vũ khí hạt nhân của Bắc Hàn.
Bên lề các hội nghị tại Brunei, ông John Kerry tỏ ý hy vọng rằng Trung Quốc và
các quốc gia có tranh chấp ở Biển Đông sớm đạt được thỏa thuận COC (Code of
Conduct), tức Qui tắc ứng xử trên Biển Đông.
Trong buổi giải lao giữa buổi họp, hai ông John Kerry và
Phạm Bình Minh, hai bộ trưởng ngoại giao Hoa Kỳ và Việt Nam, đã có cuộc họp
song phương kéo dài 30 phút.
Những vấn đề còn tồn đọng
Mặc dù vấn đề Biển Đông được hâm nóng ngay từ trước khi
diễn đàn chính thức khai mạc, nhưng theo các chuyên gia quốc tế, đây chỉ là một
đối thoại về an ninh khu vực nên vấn đề Biển Đông sẽ không phải là vấn đề bàn
thảo chính và sẽ không có một quyết định quan trọng nào đưa ra liên quan đến
điểm nóng này, vì không có tác dụng bắt buộc với các nước thành viên. Hơn nữa
đây chỉ là cuộc gặp giữa các ngoại trưởng các nước chứ không phải giữa các bộ
trưởng quốc phòng …
Vì là diễn đàn tập trung thảo luận về nhiều vấn đề an
ninh trong khu vực, các vấn đề an ninh khác cũng được nhiều nước tham gia diễn
đàn quan tâm như chương trình hạt nhân của Bắc Hàn, xung đột sắc tộc và tôn
giáo tại Mynamar, tranh chấp biên giới giữa Campuchia và Thái Lan xung quanh
ngôi đền cổ Preah Vihear.
Về vũ khí hạt nhân, ngoại trưởng Bắc Triều Tiên đã gọi
Hoa Kỳ là "kẻ khiêu khích thật sự" và tuyên bố Bình Nhưỡng chỉ ngừng
các chương trình vũ khí hạt nhân khi nào Washington từ bỏ lập trường "thù
địch".
Cũng nên biết ngay từ diễn đàn ARF lần đầu tiên (1994),
Bắc Kinh đã khẳng định vấn đề Biển Đông không được thảo luận tại các diễn đàn
quốc tế đa phương. Năm 2012, khi Campuchia là quốc gia chủ tịch luân phiên
ASEAN, Bắc Kinh đã thành công trong việc can thiệp vào cuộc họp thượng đỉnh các
bộ trưởng ngoại giao ASEAN để cuối cùng không có một tuyên bố chung sau khi hội
nghị các bộ trưởng Ngoại giao AMM-45 kết thúc.
Tuy nhiên, trong lần hội nghị ARF thứ 19 năm 2012, cả
Liên Hiệp Châu Âu và Hoa Kỳ đã ra một tuyên cáo chung nói rằng sẽ hợp tác với
các đối tác Châu Á nhằm tăng cường an ninh hàng hải dựa trên luật pháp quốc tế
như quy định trong Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển (UNCLOS-United Nations
Convention on the Law of the Sea), cũng như các biện pháp tăng cường lòng tin
nhằm giảm nguy cơ khủng hoảng và xung đột. Liên Hiệp Châu Âu và Hoa Kỳ tiếp tục
khuyến khích ASEAN và Trung Quốc thúc đẩy Qui ước ứng xử trên Biển Đông
(COC-Code of Conduct) để ngăn ngừa xung đột do tranh chấp chủ quyền lãnh hải và
giải quyết các tranh chấp lãnh thổ và trên biển thông qua giải pháp hòa bình,
ngoại giao và hợp tác.
Chắc chắn sau khi kết thúc diễn đàn ARF lần này, quốc gia
chủ nhà Brunei sẽ công bố một bản tuyên bố chung. Nhưng trước những vấn đề còn
tồn đọng chưa có huớng giải quyết, Biển Đông có thể sẽ được nhắc tới nhưng
trong tinh thần nhẹ nhàng để tránh mất lòng mọi người. Mục tiêu mà Brunei muốn
nhắm tới là duy trì sự đồng thuận của tất cả các nước tham gia diễn đàn.
Diễn đàn An ninh Khu vực ASEAN (ARF) 2013 lần này
cũng như những lần trước đó cũng chỉ là một cuộc họp mặt vui vẽ giữa những đại
diện quốc gia để ai cũng được phát biểu và không ai bị mất lòng vì không có vấn
đề nào được giải quyết.
Nguyễn Văn Huy
No comments:
Post a Comment