Trung
Quốc phải đối phó với hợp tác tuần duyên Việt Nam-Philippines ở Biển Đông ?
(Thu Hằng / RFI)
Đăng
ngày: 07/10/2024 - 13:47
Tại
sao Việt Nam và Philippines không ngồi lại đối thoại với nhau về tranh chấp chủ
quyền ở Biển Đông để hợp lực đối phó với nước láng giềng khổng lồ Trung Quốc ?
Câu hỏi này từng được các nhà nghiên cứu Pháp nêu lên khi trả lời phỏng vấn RFI
Tiếng Việt (1). Những diễn biến gần đây cho thấy hai nước láng giềng Đông Nam Á
đang có những bước đi đối thoại, thúc đẩy hợp tác trong vấn đề Biển Đông. Trung
Quốc có chiến lược đối phó như thế nào ?
HÌNH
:
Một
tàu hải cảnh Trung Quốc gần một tàu của cảnh sát biển Việt Nam trên Biển Đông
ngày 14/05/2014. REUTERS/Nguyen Minh/Files
Việt
Nam - Philippines quyết định phối hợp về vấn đề Biển Đông
Kể
từ đầu năm 2024, Việt Nam và Philippines liên tục có những hoạt động thúc đẩy hợp
tác song phương. Bắt đầu là chuyến công Việt Nam của tổng thống Philippines
Marcos Jr. vào cuối tháng 01. Tại đất nước được ông Marcos đánh giá là “đối
tác chiến lược duy nhất của Philippines” ở Đông Nam Á, ngày 30/01, hai
bên đã ký kết hai bản ghi nhớ về an ninh về “ngăn ngừa sự cố ở Biển
Đông” và “hợp tác trên biển” giữa lực lượng tuần
duyên hai nước. “Những thỏa thuận này có thể hiểu là sẽ có lợi cho cả
hai nước”, theo nhận định với RFI Tiếng Việt ngày 26/02 của giáo sư
Alexander Vuving, Trung tâm Nghiên cứu An ninh Đông Nam Á Daniel K. Inouye (DKI
APCSS) tại Hawai, Mỹ. Và “cũng có thể coi là bước đầu tiên tiến tới một
bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông”.
Đây
là cơ sở để phát huy những sáng kiến hợp tác tiếp theo. Cuối tháng 07, tàu CSB
8002 rời cảng Việt Nam để đến Philippines giao lưu và lần đầu tiên tham gia huấn
luyện chung với đối tác Philippines ngày 09/08. Ngay sau đó, Lực lượng tuần
duyên Philippines thông báo sẽ gửi một tàu đến Việt Nam vào cuối năm để thúc đẩy
hợp tác hàng hải giữa hai nước. Trước đó, trong tháng 6 và 7, cả hai nước Đông
Nam Á có tranh chấp chủ quyền với Trung Quốc lần lượt nộp lên Liên Hiệp Quốc Đệ
trình Ranh giới thềm lục địa mở rộng ngoài 200 hải lý ở Biển Đông.
Đến
cuối tháng 08, bộ trưởng Quốc Phòng Việt Nam Phan Văn Giang thăm Philippines
trong ba ngày từ 29-31/08. Hai bộ trưởng chứng kiến lễ ký Ý định thư giữa hai bộ
Quốc Phòng về tăng cường hợp tác trong lĩnh vực hỗ trợ nhân đạo và cứu trợ thảm
họa đường biển ; Ý định thư giữa hai bộ Quốc Phòng về tăng cường hợp tác trong
lĩnh vực quân y. Sự kiện này được bộ trưởng Quốc Phòng Philippines Teodoro
đánh giá là Manila và Hà Nội “đã thấy một nền tảng hợp tác vững chắc để
xây dựng niềm tin”.
Hợp
tác Việt Nam - Philippines và tác động đến Trung Quốc
Liệu
hàng loạt sự kiện thắt chặt hợp tác về an ninh và hàng hải giữa Việt Nam và
Philippines trong những tháng gần đây có trở thành một mối đe dọa cho Trung Quốc
? Trả lời RFI Tiếng Việt, nhà nghiên cứu Laurent Gédéon, Trường Sư phạm Lyon
(École normale supérieure de Lyon), nhận định :
“Theo
quan điểm của tôi, đây là vấn đề hợp tác kỹ thuật hơn là cách tiếp cận chiến lược
của chính quyền Việt Nam. Vấn đề này nằm trong khuôn khổ hợp tác quân sự và an
ninh cổ điển, kiểu hợp tác này cũng tồn tại với lực lượng tuần duyên Trung Quốc.
Theo tôi, trước tiên chúng ta có thể thấy sáng kiến này
phản ánh tính thực dụng của các nhà lãnh đạo Việt Nam và minh họa cho chính
sách giữ khoảng cách cân bằng vốn là đặc trưng của ngoại giao Việt Nam. Hợp tác
về mặt quân sự với Philippines cho phép Việt Nam thể hiện là một chủ thể đáng
tin cậy trước các nước khác trong khu vực, bao gồm cả Trung Quốc, và có lợi thế
là thể hiện rằng Hà Nội không từ bỏ tham vọng của họ ở Biển Đông, đặc biệt là
quần đảo Trường Sa.
Các
cuộc diễn tập chung vào tháng 08/2024, giữa thủy thủ Việt Nam và Philippines,
đã xác nhận điểm này. Hai bên tập trung vào hỗ trợ và cứu hộ chứ không phải vào
các hành động tấn công. Hai bên không gửi bất kỳ thông điệp thù nghịch nào tới
Trung Quốc. Người ta cũng thấy rằng Việt Nam rất kín tiếng trong giai đoạn đỉnh
điểm căng thẳng gần đây giữa Manila và Bắc Kinh. Trong những điều kiện này, ít
có khả năng Bắc Kinh nhìn nhận là có một mối đe dọa trong diễn biến hiện nay về
quan hệ giữa Việt Nam và Philippines”.
Bắc
Kinh hung hăng với Manila, “hòa dịu” với Hà Nội
Trên
thực tế, Trung Quốc cũng có cách tiếp cận và ứng xử rất khác nhau đối với Việt
Nam và Philippines.
“Theo
tôi, đây là một diễn biến rất thú vị, trái ngược với những gì vẫn diễn ra cách
đây 3 năm. Ngày nay, dường như có một cách tiếp cận khác từ phía chính quyền
Trung Quốc đối với vấn đề Philippines và Việt Nam. Tôi nghĩ Trung Quốc có lợi
khi Việt Nam và Philippines trái ngược nhau về lựa chọn chiến lược. Một lựa chọn
khác của Trung Quốc, đó là để Philippines và Việt Nam duy trì quan hệ ở mức độ
hợp tác kỹ thuật, chứ không phải là có tầm nhìn chung chiến lược vì điều này có
thể sẽ gây bất lợi cho Trung Quốc. Chúng ta vẫn biết là Phililppines xích lại gần
Hoa Kỳ hơn từ vài năm nay nhưng Việt Nam vẫn giữ khoảng cách với Mỹ. Cho nên vẫn
cần phải theo dõi thêm về diễn biến mới này. Ngoài ra, những thay đổi chính trị
gần đây ở Việt nam có thể cho thấy rằng xu hướng hiện nay có lẽ là xu hướng có
lợi cho việc ổn định quan hệ với Trung Quốc hơn là gây căng thẳng”.
Về
chiến lược đối phó với những yêu sách chủ quyền của Trung Quốc đối với hơn 80%
diện tích Biển Đông, Việt Nam và Philippines có chiến lược hoàn toàn khác nhau.
Philippines công khai những sự cố, tranh chấp thậm chí là xô xát gây thương
tích với tàu của lực lượng hải cảnh Trung Quốc, đặc biệt là ở hai điểm nóng bãi
Cỏ Mây (Second Thomas Shoal) và bãi cạn Sa Bin (Sabina). Bắc Kinh cũng không ngừng
gia tăng sức ép đối với tàu của lực lượng tuần duyên Philippines cũng như chính
quyền Manila. Nhà nghiên cứu Laurent Gédéon phân tích :
“Cần
phải nhớ rằng tầm nhìn địa-chiến lược của Trung Quốc không chỉ giới hạn ở biên
giới Biển Đông mà còn xa hơn, một bên là phía đông Thái Bình Dương và bên kia
là Ấn Độ Dương. Do đó, chắc chắn là sự chú ý chiến lược của Trung Quốc hiện
đang chuyển hướng mạnh mẽ sang Philippines trong bối cảnh áp lực ngày càng tăng
từ Hoa Kỳ đối với Trung Quốc, trong đó có thông qua Manila”.
Vì
Bắc Kinh bận tập trung buộc tàu của Philippines rời khỏi hai bãi cạn, Hà Nội được
cho là đã tận dụng thời gian lắng dịu trong căng thẳng với Trung Quốc ở Biển
Đông để tăng tốc bồi đắp ở ít nhất 4 trên 6 rạn san hô chính ở quần đảo Trường
Sa. Ngày 09/09, trang web Chathamhouse cho biết “các hình ảnh vệ tinh
cho thấy hoạt động cải tạo đất quy mô lớn đang diễn ra tên các rạn san hô do Việt
Nam kiểm soát. Hoạt động này, được xác định vào năm 2022, đã tăng đáng kể về
quy mô trong năm nay (2024) và có vẻ sẽ tiếp tục”.
Ví
dụ tại Bãi Thuyền Chài (Barque Canada Reef), tổ chức Sáng kiến Minh bạch Hàng hải
AMTI, trụ sở tại Washington (Mỹ), cho rằng có thể có một đường băng dài 3 km để
chiến đấu cơ tầm xa có thể hạ cánh. Đảo Nam Yết (Namyit), sau khi được cải tạo
trên diện rộng, hiện là thực thể lớn thứ hai của Việt Nam tại quần đảo Trường
Sa, sau bãi Thuyền Chài. Theo hình ảnh được công ty Maxar Technologies chụp
tháng 06/2024, một bến cảng lớn đã được nạo vét bên trong rạn san hô.
Tuy
nhiên, tốc độ bồi bắp của Việt Nam không thể bằng Trung Quốc. Điều đáng nói là
mặc dù thường xuyên phản đối các yêu sách của Việt Nam đối với quần đảo Trường
Sa, nhưng Trung Quốc lại rất ít bình luận về các hoạt động cải tạo đất hiện tại
của Hà Nội. Lý do tại sao ? Nhà nghiên cứu Laurent Gédéon giải thích :
“Dưới
thời của tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, Việt Nam đã cải thiện quan hệ chính trị
với Trung Quốc bằng cách tránh để gia tăng cạnh tranh lãnh thổ giữa
hai nước. Ngoài ra, việc nâng cấp mối quan hệ Việt-Trung lên tầm “cộng đồng
chung vận mệnh”, theo phát biểu của chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình
vào tháng 12/2023 nhân chuyến thăm Việt Nam, mà Hà Nội coi đây là “Xây dựng
Cộng đồng chia sẻ tương lai Việt Nam - Trung Quốc”, cũng là một bước tiến
quan trọng mà Hà Nội từng do dự trước đó, chủ yếu vì lý do tranh chấp trên biển
giữa hai nước.
Có
nghĩa là nếu quan hệ giữa Hà Nội và Bắc Kinh dường như đang đi theo hướng ngày
càng hòa bình hơn thì điều này không ngăn cản được những căng thẳng lẻ tẻ trên
thực địa. Do đó, Việt Nam duy trì hợp tác quân sự tích cực với Philippines, điều
này cho phép Hà Nội duy trì uy tín trước cả Bắc Kinh cũng như Washington và các
đồng minh của Mỹ trong khu vực”.
Điều
đáng chú ý, được nhà nghiên cứu Laurent Gédéon nhấn mạnh, là sự cải thiện mối
quan hệ Trung Quốc - Việt Nam diễn ra trong bối cảnh căng thẳng gia tăng giữa
Trung Quốc và Philippines tại các vùng biển tranh chấp, đặc biệt là các vụ đối
đầu giữa lực lượng bảo vệ bờ biển Trung Quốc và Philippines. Dù không chính thức
lên tiếng về việc Hà Nội thắt chặt hợp tác với Manila nhưng Bắc Kinh không quên
gián tiếp “nhắc nhở” Hà Nội :
“Người
ta thấy rằng ngay trước khi Việt Nam chuẩn bị tổ chức cuộc tập trận chung trên
biển với Philippines vào ngày 09/08, trong vòng chưa đầy một tuần, một drone của
Trung Quốc đã bay sát bờ biển Việt Nam hai lần, vào ngày 02 và ngày 07/08. Vụ
xâm nhập thứ hai diễn ra ba ngày sau khi ông Tô Lâm được bầu làm tổng bí thư đảng
Cộng sản Việt Nam. Nhưng điều đáng chú ý lần này là Trung Quốc đã cố tình kích
hoạt đèn hiệu của máy bay, mặc dù họ không hề làm như vậy trước đó. Việt Nam
chưa lên tiếng về vụ việc này và có thể coi đây là tín hiệu chính trị từ Bắc
Kinh nhằm làm giảm căng thẳng”.
Một
tháng sau sự kiện này, Vùng Cảnh sát biển Việt Nam 3 đã tổ chức một cuộc tập trận
bắn đạn thật hiếm hoi, từ ngày 05 đến 11/09, ở ngoài khơi tỉnh Bình Thuận, để
kiểm tra phản ứng trước các mối đe dọa an ninh và bảo vệ chủ quyền.
Ngay
khi được bầu làm tổng bí thư đảng Cộng sản Việt Nam, ông Tô Lâm dành chuyến
công du nước ngoài đầu tiên đến Trung Quốc. Hai nước đã ra thông cáo chung ngày
20/08 và vấn đề tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông được nêu trong Điểm 10 của
thông cáo : “(…) Hai bên nhất trí (…) cùng duy trì hòa bình, ổn định ở
Biển Đông (…)”, phù hợp với “Thỏa thuận về những nguyên tắc cơ bản chỉ đạo giải
quyết vấn đề trên biển Việt Nam - Trung Quốc”, luật pháp quốc tế, trong đó có
Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển năm 1982, không có hành động làm phức
tạp tình hình, mở rộng tranh chấp”.
(1) Việt Nam, Malaysia, Philippines: Gác tranh chấp, chống Trung Quốc
ở Biển Đông?
------------------------
Các
nội dung liên quan
BIỂN
ĐÔNG - VIỆT NAM - PHILIPPINES
Tuần
duyên Philippines sẽ gởi một tàu đến Việt Nam để tăng cường hợp tác hàng hải
PHÂN
TÍCH
Tăng
cường hợp tác quốc phòng song phương, Việt Nam và Philippines kỳ vọng
gì ?
Tạp
chí Việt Nam
Ranh
giới ngoài thềm lục địa: Vấn đề cần giải quyết giữa Việt Nam và Philippines
No comments:
Post a Comment