Hezbollah
đã "thâu tóm" Nhà nước Liban như thế nào ?
Chi Phương - RFI
Đăng
ngày: 01/10/2024 - 13:31
Xung
đột tại vùng Trung Cận Đông leo thang sau khi Israel ám sát Hassan Nasrallah,
thủ lĩnh Hezbollah hôm 28/09/2024. RFI tổng hợp những câu hỏi về lực lượng Hồi
giáo Shia tại Liban. Hezbollah được thành lập như thế nào, đóng vai trò gì ở
Liban, bị tác động như thế nào khi rơi vào cảnh « rắn mất đầu » ?
HÌNH
:
Biểu
tình của người Hồi giáo hệ phái Shia phản đối việc sát hại thủ lĩnh Hezbollah,
Hassan Nasrallah, lên án Mỹ và Israel, Lahore, Pakistan, ngày 29/09/2024. AP -
K.M. Chaudary
Hezbollah
được thành lập như thế nào ?
Hezbollah
trong tiếng Ả Rập có nghĩa là « đảng của Thượng Đế », ra đời trong cuộc
nội chiến ở Liban, sau cuộc tấn công chiếm đóng Liban của Israel vào năm 1982.
Theo
nhà nghiên cứu Mireille Rebeiz, trong bài phân tích trên The Conversation, về mặt chính thức, phong trào này ra
đời vào năm 1985, công bố bản tuyên ngôn hoạt động, nêu rõ các mục tiêu,
« tự nhận là một phong trào kháng chiến của người Hồi giáo Shia ». Bản
tuyên ngôn đưa ra một kế hoạch làm cách mạng ở Liban, “noi theo” cách
mạng Iran 1989, để lập ra Nhà nước Hồi giáo ở Liban. Trong văn bản này,
Hezbollah tuyên bố « trung thành » với Lãnh tụ tối cao của Cách mạng
Iran, Ruhollah Musavi Khomeini, đồng thời tuyên thệ chống lại cuộc chiếm đóng của
Israel tại Liban và các vùng lãnh thổ Palestine.
Nội
chiến tại Liban chấm dứt vào năm 1991, sau khi hiệp định “Taif” được ký kết vào
năm 1989. Thỏa thuận hòa bình kêu gọi các nhóm vũ trang giải giáp vũ khí, nhưng
Hezbollah là nhóm vũ trang duy nhất được duy trì “nhánh” quân sự, được
coi như là “một nhóm kháng chiến”, chống lại việc chiếm đóng của Israel ở miền
nam Liban.
Hiện,
nhánh quân sự của Hezbollah mạnh hơn Lực lượng vũ trang của Liban và không có lực
lượng chính trị nào có thể sánh ngang, theo nhận định từ Lina Khatib, nhà nghiên cứu về Trung Đông tại Chathamhouse.
Đọc
thêm : « Lò lửa » Trung Cận Đông : Những điều ít biết về Hezbollah
Liban
Hezbollah
đã tạo dựng ảnh hưởng ở Liban như thế nào ?
Theo
thỏa thuận hòa bình, các phe đối đầu chấp thuận rằng một “tiến trình chính trị
và dân chủ là giải pháp duy nhất cho Liban”. Chính vì vậy, vào năm 1992,
Hezbollah đã phát triển một nhánh chính trị, dấn thân vào chính trường Liban,
tham gia vào các cuộc bầu cử quốc gia, giành được 12 trong 128 ghế tại Quốc Hội.
Kể
từ đó, nhiều đảng phái chính trị tại Liban đã liên minh với Hezbollah. Mặc dù
không hoàn toàn có cùng lập trường với Hezbollah hoặc có liên kết với Iran,
nhưng các đảng này đều cam kết chống lại Israel. Các chiến binh của Hezbollah
là lực lượng chính thực hiện nhiệm vụ này.
Có
mặt trong Quốc Hội và liên minh với nhiều đảng khác, Hezbollah đã có thể kiểm
soát Liban, phủ quyết các quyết định không phù hợp hoặc không thúc đẩy lợi ích
của phong trào. Điều này thể hiện rõ trong việc Liban thường xuyên trong tình
trạng “rắn mất đầu”, vắng bóng tổng thống từ năm 2005. Chủ tịch Quốc Hội Liban,
ông Nabih Berri, là người Hồi giáo Shia và được biết rất trung thành với
Hezbollah, đã từ chối triệu tập Quốc Hội để bầu tổng thống, trừ khi người được
bổ nhiệm được Hezbollah và đồng minh chấp thuận.
Ngoài
nhánh chính trị và quân sự, Hezbollah cũng cung cấp nhiều dịch vụ xã hội, chăm
sóc sức khỏe, giáo dục và an ninh cho cộng đồng người Hồi giáo Shia, vốn phải
chịu nhiều phân biệt đối xử tại Liban. Đây là điều mà chính phủ của Liban, thường
bị tố cáo tham ô, không làm được.
Theo
Lina Khatib, nhà nghiên cứu về Trung Đông tại Chathamhouse, Hezbollah đã khai
thác những điểm yếu của chế độ Liban, để tạo dựng ảnh hưởng không chỉ trong
chính phủ Liban, với nhiều bộ trưởng ủng hộ, mà cả trong lĩnh vực dân sự, hay
kinh tế, hay truyền thông, liên kết với các công ty Nhà nước.
Không
phải là đảng cầm quyền, không đại diện cho Nhà nước Liban, nhưng Hezbollah lại
thâu tóm quyền lực, mà không để Liban phải đối mặt với các lệnh trừng phạt quốc
tế. Hezhollah có quyền lực thực sự trong chính phủ nhưng lại không phải giải
quyết nhu cầu của người dân, nên không bị chỉ trích trực tiếp.
Tại
sao lại coi Hezbollah là lực lượng được Iran yểm trợ ?
Lòng
trung thành đối với Iran không chỉ được nêu trong các bản tuyên ngôn hành động
của Hezbollah, ủng hộ phong trào Hồi giáo Shia do Teheran lãnh đạo. Về hỗ trợ
quân sự và tài chính từ Iran, vào năm 2016, ông Nasrallah đã xác nhận rằng
« ngân sách của Hezbollah, đồ ăn, thức uống, vũ khí, tên lửa đều đến từ Cộng
Hòa Hồi Giáo Iran ». Thêm vào đó, với sự yểm trợ từ Iran, Hezbollah đã có
thể mở rộng mạng lưới hoạt động phi pháp trong khu vực, như rửa tiền, buôn thuốc
phiện…
Hezbollah
có được người dân Liban tín nhiệm ?
Theo
nhà nghiên cứu Mireille Rebeiz, tại trường Dickinson College của Hoa Kỳ, sự ủng
hộ của người dân Liban thay đổi theo từng giai đoạn. Khi Israel rút quân vào
năm 2000, nhiều người Liban ca ngợi Hezbollah, coi họ là đội quân giải phóng.
Trong
bối cảnh nội chiến ở Syria, nhiều người Liban phản đối chế độ Syria, do các vi
phạm nhân quyền ở nước này, độ tín nhiệm của Hezbollah đã suy giảm vì ủng hộ
chính phủ của tổng thống Al-Assad.
Vào
năm 2005, thủ tướng Liban Rafic Hariri bị ám sát. Nhiều bằng chứng chỉ ra rằng
cái chết của ông có liên quan đến Hezbollah và Syria. Nhiều nhà báo hay chính
trị gia lên tiếng phát biểu lập trường chống Hezbollah và Syria như ông Hariri
cũng đã bị ám sát. Vụ việc đã làm dấy lên nhiều cuộc biểu tình chống chính phủ,
phản đối Hezbollah, chống Syria trên khắp đường phố Beirut. Cuộc cách mạng
“Cedar” đã buộc lực lượng Syria rời khỏi Liban, và đánh dấu sự suy giảm uy tín
của Hezbollah nói chung.
Tuy
nhiên, sau khi xung đột giữa Hezbollah và Israel nổ ra để ủng hộ đồng minh
Hamas, một cuộc khảo sát của Arab Barometer, được Foreign Affaires trích dẫn, chỉ ra rằng Hezbollah vẫn
nhận được sự ủng hộ từ những người Hồi giáo Shia, tại những vùng mà lực lượng
này kiểm soát. Tuy nhiên, Hezbollah lại nhận thêm ủng hộ từ nhiều người Liban
thuộc cộng đồng khác, ủng hộ cuộc chiến chống lại Israel và người dân Palestine
tại những vùng chiếm đóng. Người dân Liban thuộc mọi giáo phái đều kinh hoàng
trước chiến dịch quân sự của Israel ở Gaza. 78 % người Liban cho rằng cuộc ném
bom Gaza của Israel là « hành động khủng bố » so với chỉ 11 phần trăm
coi các cuộc tấn công của Hezbollah ở miền bắc Israel là « khủng bố ».
Cơ
cấu tổ chức của Hezbollah hoạt động như thế nào ?
Vào
đầu những năm 1980, ban lãnh đạo của Hezbollah gồm một “Hội đồng tôn giáo”
– Shura Council với 7 thành viên, do Sayyid Muhammad Hussein
Fadlallah làm chủ tịch và được coi là lãnh đạo tinh thần của Hezbollah.
Hội
đồng này có các chi nhánh, ủy ban quản lý các vấn đề tài chính, xã hội chính trị,
và quân sự…, có các văn phòng tại Beirut và thung lũng Bekaa, miền nam Liban,
và cả miền đông nước này. Khi nội chiến kết thúc, hai cơ quan được bổ sung vào
ban lãnh đạo : hội đồng chính trị và hội đồng điều hành.
Hội
đồng Shura cũng có nhiệm vụ chọn ra lãnh đạo của Hezbollah - tổng thư ký. Vào
năm 1992, sau khi Abbas al-Musawi, người đồng sáng lập của phong trào bị ám
sát, Hassan Nasrallah đã đảm nhận vai trò lãnh đạo cho đến khi bỏ mạng tại
Beirut trong cuộc tấn công của Israel gần đây.
Cái
chết của thủ lĩnh Hassan Nasrallah tác động như thế nào đến hoạt động của
Hezbollah tại Liban ?
Cái
chết của tổng thư ký Hezbollah là một đòn giáng mạnh vào phong trào này, vốn đã
bị suy yếu trong nhiều cuộc tấn công trước đó của Hezbollah. Israel muốn truyền
tải một thông điệp rõ ràng là Nhà nước Do Thái sẽ không còn chấp nhận các cuộc
tấn công ăn miếng trả miếng ở biên giới phía bắc. Sáng nay, Israel đã thông báo
tiến vào lãnh thổ phía nam Liban bằng đường bộ, thay vì những cuộc không kích
như trước kia.
Tuy
nhiên, theo nhà nghiên cứu Mireille Rebeiz, Israel không chắc là đạt được mục
tiêu đề ra.
Sau
khi Israel ám sát Abbas al-Musawi cựu tổng thư ký của Hezbollah, thành viên của
lực lượng này tỏ ra cam kết hơn với sứ mệnh chống lại Nhà nước Do Thái. Ông
Nasrallah kế nhiệm Al-Musawi, đã tuyển dụng thêm thành viên, trang bị thêm nhiều
vũ khí, mở rộng phạm vi hoạt động của Hezbollah ở cả bên trong và ngoài Liban.
Tuy
nhiên, nhà nghiên cứu Mireille Rebeiz cho rằng tình hình phức tạp hiện
nay, nên khó có thể dự đoán điều gì sẽ xảy ra, thế nhưng một điều chắc chắn là
bạo lực chỉ củng cố thêm quyết tâm của Hezbollah, chưa kể các liên minh quân sự
nước ngoài của phong trào này, như nhóm Houthis ở Yemen và Kata'ib Hizballah ở
Iraq. Lãnh tụ tối cao Iran Khamenei đã đe dọa Israel và tuyên bố sẽ hỗ trợ nhiều
hơn cho Hezbollah ở Liban.
----------------------------
Các
nội dung liên quan
PHÂN
TÍCH
Lãnh
đạo Hezbollah tại Liban bị trừ khử : Sự bất lực của Mỹ và Iran
ISRAEL
- HEZBOLLAH
Netanyahu
: Cái chết của thủ lĩnh Hezbollah là “bước ngoặt lịch sử” với Israel
ĐIỂM
TUẦN BÁO
Israel
- Hezbollah: Quân sự là con đường duy nhất giải quyết xung đột ?
No comments:
Post a Comment