Có câu
chuyện ngụ ngôn kể về lũ chuột biết mèo đang rình nên cứ nằm im không chịu ra
khỏi hang. Mèo nghĩ ra kế, rướn cổ rồi sủa: “Gâu…gâu”.
Cho rằng
mèo đã bị chó đuổi đi nên lũ chuột kéo ra kiếm ăn. Mèo lập tức vồ lấy một chú.
Vừa ăn, mèo vừa gật gù tâm đắc: “Biết ngoại ngữ có hơn”!
Câu chuyện
ngụ ngôn trên hóa ra có nhiều trong đời thực. Trong thế chiến 2, nhiều người
lính Nga bị bắt làm tù binh đã thoát lưỡi hái tử thần vì họ biết tiếng Đức. Thời
nay, các chính khách thạo vài thứ tiếng, đôi khi có những cú “vồ” ngoạn mục.
Năm 2007,
Thủ tướng Australia, John Howard, vừa kết thúc diễn văn chào mừng ông Hồ Cẩm
Đào trong một bữa tiệc chiêu đãi nhân hội nghị APEC thì ông Kevin Rudd đứng lên
chào bằng tiếng Trung, không phải một câu mà phát biểu mấy phút liền.
Khi đó ông
Rudd thuộc Đảng Lao động đang tranh cử với Đảng Tự do Australia của đương kim
Thủ tướng Howard.
Một chính
khách trẻ trung, mắt xanh mũi lõ, nói tiếng Trung Quốc lầu lầu, mới nghe cứ tưởng
giọng của Giang Trạch Dân, đã gây ấn tượng rất mạnh cho tất cả khách đến dự. Thấy
mông mình đang nóng trên ghế, John Howard hiểu đảng của mình dễ mất chiếc ghế
Thủ tướng chỉ vì đối phương biết “nỉ hảo”(!)
Đương
nhiên, không phải do thạo ngoại ngữ mà Kevin Rudd đã thắng cử sau đó 4 tháng
khi ông đúng 50 tuổi, nhưng riêng việc biết tiếng Trung - ngôn ngữ của một nước
đông dân nhất thế giới, và rất khó học với người phương tây đã giúp ông Rudd
nhiều lợi thế, nhất là trong mắt các cử tri có học vấn.
Một thời
Anh, Pháp, Mỹ làm mưa gió trên thế giới nên nhiều người phải học thêm những ngoại
ngữ của các nước này. Khối Đông Âu và Việt Nam theo Liên Xô thì phải biết tiếng
Nga. Xứ Mặt trời mọc giỏi, mình cũng nên học tiếng Nhật.
Ngày nay
Trung Quốc đang trở thành cường quốc, đang gia tăng sức mạnh trong khu vực và
trên thế giới. Chính khách nào hiểu văn hóa, lịch sử Trung Hoa và nếu biết tiếng
Trung sẽ giúp xử lý những bất đồng dễ dàng hơn, đôi khi đạt được thế thượng
phong trong ngoại giao.
Mình biết
anh David Dollar, Giám đốc Quốc gia của World Bank tại Bắc Kinh. Ra khỏi WB anh
được Kho bạc Mỹ mời về làm đặc trách với Trung Quốc. Lý do đơn giản, David
“phang” tiếng Tầu như gió. Rồi một hôm nghe tin anh đang làm cho CP Bắc Kinh.
Lãnh đạo mấy
tỉnh Trung Quốc gần biên giới Việt Nam đã lệnh cho các quan chức địa phương học
ngoại ngữ. Mỗi cán bộ phải biết khoảng 100 từ tiếng Việt. Với vốn 300 từ có thể
nghe hầu hết các đối thoại hàng ngày, nên khi đã biết 100 từ thì việc học thêm
vài trăm từ nữa chỉ còn là vấn đề thời gian.
…Xứ
ta: Chiến lược ngoại ngữ kiểu cây tre
Nước mình
không có chiến lược ngoại ngữ có lẽ do ngoại giao cây tre. Lãnh đạo cao cấp ít
thạo ngoại ngữ, hiếm vị như Cụ Hồ. Cụ biết tiếng Trung như tiếng mẹ đẻ, làm thơ
bằng tiếng Hán, hiểu sâu sắc nền văn hóa đặc sắc quốc gia này. Vì thế, chuyện đối
nhân xử thế với người hàng xóm phương Bắc tương đối thuận buồm xuôi gió.
Những năm
60, các thế hệ sinh viên chỉ thiên về học tiếng Nga, sau này là tiếng Anh hoặc
tiếng Pháp, rất ít người để ý học tiếng Trung.
Những năm
sau xảy ra chiến tranh biên giới, có lẽ do ý thức hệ, do cái nhìn “lệch lạc” của
ngành GD, tiếng Trung hầu như biến khỏi các trường học. Các khoa tiếng Trung
lèo tèo, rất ít sinh viên theo học. Mới đây tiếng Trung được đưa vào chương
trình, tiếng Anh không phải thi.
Trong gần
100 triệu dân ta, ai là người hàng ngày mở internet và vào đọc website tiếng
Trung? Hay tất cả bắt đầu là BBC tiếng Việt, VietnamNet, Tuổi Trẻ, giỏi hơn thì
sang các trang tiếng Anh CNN hay Washington Post.
Thêm một
ngoại ngữ là có cơ may hiểu thêm một nền văn hóa, “sống” thêm một cuộc đời. Còn
“bài trừ” ngoại ngữ, coi là văn hóa “ngoại lai”, là kẻ thù nên không thèm học
tiếng của họ như quan niệm trong quá khứ, phải chăng đó là cách nhìn thiển cận?
Hiểu trực
tiếp người ta nói gì qua những ngôn từ ngoại giao ẩn ý chắc hành xử dễ hơn là
phải đợi phiên dịch bận đi tè. Quan hệ bền vững nhất vẫn là quan hệ dựa trên sự
hiểu biết lẫn nhau. Nhưng để đạt được điều đó thì chính khách phải biết đọc và
nghe bài phát biểu gốc.
An ninh và
phát triển quốc gia trong tâm thế hội nhập, xét cho cùng còn là chuyện GD có tầm
nhìn xa, có chiến lược hợp thời, nhất dạy ngoại ngữ, đâu là trọng tâm.
Chuyện vui
con mèo khôn ranh học “ngoại ngữ gâu gâu” để vồ chuột, cũng đáng để chúng ta và
ngành GD suy ngẫm.
.
No comments:
Post a Comment