Chuyến
thăm của Tập Cận Bình: Bản lĩnh cây tre của Việt Nam sẽ ra sao?
Bình luận của Hà Lệ Chi
2023.12.08
Chuyến đi của Vương Nghị
Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị mới có chuyến thăm Hà Nội gần đây.
Chuyến đi này được coi là “dọn đường” cho chuyến thăm của Chủ tịch Tập Cận Bình
sẽ sang thăm Việt Nam từ ngày 12-13/12/2023 (1)
Theo phía Trung Quốc thì đây là chuyến thăm đáp lễ của ông Tập, khi năm
ngoái, vào đầu tháng 11, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã có chuyến thăm Trung
Quốc ngay sau khi đại hội đảng 20 của Đảng cộng sản vừa kết thúc.
Tuy nhiên, mặc dù không nói ra, nhưng giới quan sát đều có thể nhận ra,
chuyến thăm này của ông Tập không chỉ đơn thuần là một chuyến thăm đáp lễ, mà
là một chuyến đi nhằm cân bằng lại vị thế và ảnh hưởng của Bắc Kinh đối với nước
cộng sản láng giềng là Việt Nam.
Hồi tháng 9 năm nay, Việt Nam đã có một quyết định lịch sử khi quyết định
nâng cấp quan hệ lên mức cao nhất đối với Mỹ - nước cựu thù của Việt Nam và hiện
nay đang là đối thủ lớn nhất của Trung Quốc.
Sau khi Việt Nam và Mỹ nâng cấp quan hệ, mới đây Việt Nam cũng nâng cấp
quan hệ lên mức cao nhất đối với Nhật Bản - đồng minh truyền thống và thân thiết
của Washington ở châu Á, cũng là một đối thủ của Trung Quốc.
Trong sự cạnh tranh quyết liệt Mỹ - Trung, vai trò của ASEAN rất quan
trọng trong chiến lược của cả hai cường quốc này. Việt Nam đang đóng một vai
trò tích cực trong khối ASEAN và trên trường quốc tế, cho nên cả Mỹ và Trung Quốc
đều muốn thúc đẩy quan hệ với Việt Nam.
Phái đoàn đi cùng ông Tập lần này sẽ có cả bà Bành Lệ Viện - vợ của ông
Tập, cùng với Ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị Trung Quốc, Chánh Văn phòng Trung
Ương Thái Kỳ, các Phó Thủ tướng của Quốc Vụ Viện Trung Quốc…
Hà Nội mong muốn gì từ Bắc Kinh?
Nội dung các đàm phán và thoả thuận của hai bên sẽ là chủ đề nhiều người
quan tâm. Đối với Hà Nội, vấn đề cần ưu tiên hàng đầu của họ chính là tăng cường
các hoạt động kinh tế - thương mại với thị trường lớn nhất hành tinh này.
Điều này được thể hiện rõ trong các phát biểu của giới chức Việt Nam mà
báo chí trong nước đưa tin. Trong cuộc gặp gỡ giữa ông Vương Nghị và ông Trần
Lưu Quang - Phó Thủ tướng Chính phủ, ông Quang đã “đề nghị hai bên phối hợp
nâng cao hiệu suất thông quan hàng hóa tại các cửa khẩu, lối mở, cặp chợ biên
giới Việt - Trung; đẩy nhanh tiến độ mở cửa thị trường Trung Quốc cho một số loại
nông, thủy sản của Việt Nam; sớm hoàn tất thủ tục thành lập Văn phòng Xúc tiến
thương mại Việt Nam tại Hải Khẩu, tỉnh Hải Nam; tạo điều kiện thuận lợi cho Việt
Nam triển khai các hoạt động xúc tiến thương mại, xúc tiến đầu tư và tham dự
các hội chợ, triển lãm lớn tại Trung Quốc.
Cùng với đó, đẩy nhanh kết nối hạ tầng giao thông, nhất là đường sắt giữa
hai bên; thúc đẩy hợp tác du lịch quay trở lại mức như trước dịch COVID-19”
(2).
Đây là vấn đề Việt Nam luôn trông đợi từ Trung Quốc. Trong cuộc gặp giữa
ông Vương Nghị và ông Bùi Thanh Sơn - Ngoại trưởng Việt Nam, ông Sơn cũng lặp lại
điều này: “Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn đề nghị Trung Quốc tiếp tục mở rộng
nhập khẩu hàng hóa, nông thủy sản của Việt Nam; tăng cường kết nối hạ tầng giao
thông, nhất là đường sắt và đường bộ; tích cực trao đổi, sớm tìm ra phương án
giải quyết dứt điểm các dự án tồn đọng vướng mắc; tạo điều kiện về thủ tục để
Việt Nam sớm thành lập các Văn phòng Xúc tiến thương mại tại một số địa phương
Trung Quốc.” (3)
Hà Nội đang chờ mong Bắc Kinh sẽ đáp ứng một phần các nguyện vọng này của
Việt Nam.
Các xe container chở
hàng chờ tại cửa khẩu Hữu Nghị giữa Việt Nam và Trung Quốc năm 2020. Reuters
Trung Quốc muốn gì?
Người Việt Nam có câu “Bánh ít đi, bánh quy lại” hay nói như người
phương Tây “không có bữa trưa nào là miễn phí cả”. Bắc Kinh từ xưa đến nay,
luôn sử dụng sức mạnh thị trường để đổi lấy việc ủng hộ các quyết sách chính trị
của họ.
Báo chí Trung Quốc cho biết, Vương Nghị trong cuộc gặp với Bùi Thanh
Sơn tại Hà Nội cho rằng Trung Quốc và Việt Nam cần tích cực thúc đẩy hợp tác
cùng có lợi trên biển, ngăn chặn sự can thiệp của các thế lực bên ngoài, đẩy
nhanh tham vấn về Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông và biến Biển Đông thành một
vùng biển hòa bình và hợp tác (4).
Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc cũng nhắc nhở rằng Trung Quốc và Việt
Nam có cùng hệ thống xã hội và có chung lý tưởng cũng như niềm tin.Ông Vương
nói thêm rằng việc xác định một vị thế mới và đặt ra các mục tiêu mới cho mối
quan hệ sẽ không chỉ mở ra những triển vọng mới cho sự phát triển của mối quan
hệ mà còn có những đóng góp mới cho sự phát triển của hai nước. vì hòa bình và
tiến bộ của nhân loại (5).
Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam cho biết, phía Việt Nam sẵn sàng tăng cường
phối hợp, hợp tác với phía Trung Quốc trong các vấn đề quốc tế và khu vực, duy
trì hòa bình, ổn định trên biển theo sự đồng thuận cấp cao giữa hai nước (6).
Tàu cảnh sát biển Việt
Nam đi qua một tàu hải cảnh của Trung Quốc tại giàn khoan dầu Trung Quốc triển
khai ra vùng Biển Đông hôm 14/5/2014 (minh hoạ) gây căng thẳng trong quan hệ
hai nước. AFP
Vành đai và Con đường
Một Sáng kiến nổi tiếng của Chủ tịch Tập mang tên Vành đai Con đường
(BRI), chắc chắn sẽ là một nội dung quan trọng sẽ được thông báo với những dự
án cụ thể như tuyến đường sắt Lào Cai - Hải Phòng và trục đường sắt cao tốc Bắc
- Nam.
Trong chuyến thăm Hà Nội mới đây, ông Vương Nghị tái khẳng định “hai
bên tăng cường kết nối chiến lược giữa sáng kiến “Vành đai, Con đường” với
khuôn khổ “Hai hàng lang, một vành đai”, thúc đẩy hợp tác kinh tế - thương mại,
đầu tư; giao lưu văn hóa, giáo dục, du lịch; phối hợp chặt chẽ trên các diễn
đàn quốc tế.” (7)
Một bài viết của Tiến sĩ Nguyễn Thị Phương Hoa mới đây cho
biết rõ hơn về điều này:
“Kết nối về kết cấu hạ tầng đã có nhiều kết quả khi hai nước thực hiện
kết nối BRI với “Hai hàng lang, một vành đai kinh tế”. Trong những năm gần
đây, Trung Quốc đẩy mạnh thực hiện Tuyến đường bộ - đường biển mới phía Tây,
coi đó là một hợp phần của BRI ở khu vực phía Nam, thông qua việc triển khai kết
nối đường sắt Trung Quốc - Lào, Trung Quốc - Thái Lan, Thái Lan - Lào. Vì vậy,
đẩy nhanh kết nối hợp tác Lan Thương - Mê Công, kết nối Việt Nam với Tuyến đường
bộ - đường biển mới là một điểm nhấn hợp tác mới mà Trung Quốc mong muốn, bao gồm
kết nối từ hướng Quảng Tây và kết nối từ hướng Vân Nam (kết nối đường sắt Vân
Nam - Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng). Tuyên bố chung năm 2022 nêu “sớm hoàn
thiện đánh giá Quy hoạch tuyến đường sắt khổ tiêu chuẩn Lào Cai - Hà Nội - Hải
Phòng” và “tập trung trao đổi thống nhất phương án kết nối đoạn đường sắt giữa
ga Lào Cai (Việt Nam) - ga Hà Khẩu Bắc (Trung Quốc)”. Trong thời gian tới, hai
nước tập trung hợp tác trong các lĩnh vực năng lượng tái tạo, thương mại điện tử,
chuyển đổi số và kinh tế số, đường sắt cao tốc Bắc - Nam.” (8)
Cộng đồng chung vận mệnh
Trung Quốc đã đưa ra các sáng kiến toàn cầu của mình, và một vấn đề nhiều
quốc gia quan tâm đó là liệu Việt Nam có tham gia Cộng đồng chung vận mênh với
Trung Quốc?
Mặc dù báo chí Việt Nam lặng im không đề cập đến vấn đề này. Nhưng báo
chí Trung Quốc lại dẫn lời Ngoại trưởng Bùi Thanh Sơn cho biết: “Phía Việt Nam
sẵn sàng tăng cường phối hợp, hợp tác với phía Trung Quốc trong các vấn đề quốc
tế và khu vực, ủng hộ xây dựng cộng đồng có tương lai chung cho nhân loại, Sáng
kiến Phát triển Toàn cầu, Sáng kiến An ninh Toàn cầu và Sáng kiến Văn minh Toàn
cầu.” (9)
Giáo sư Alexander Vuving, Trung tâm nghiên cứu an ninh châu Á - Thái
Bình Dương của Mỹ, có đưa một đoạn lên tài khoản riêng của ông ta trên trang X
(Twitter), với nội dung:
“Liệu Việt Nam có chịu khuất phục và gia nhập “cộng đồng chung vận
mệnh” Trung Quốc? Áp lực là rất lớn. Tất cả các nước khác trong tiểu vùng sông
Mê Kông (Lào, Campuchia, Myanmar, Thái Lan) và thậm chí cả Indonesia (bên kia
Biển Đông) đều đã tham gia. Nhưng đối với Việt Nam…
... một "cộng đồng chung vận mệnh" với Trung Quốc là vô cùng
rủi ro. Nó sẽ mang lại cho Bắc Kinh đòn bẩy mạnh mẽ để gây sức ép hơn nữa với
Việt Nam trong nhiều vấn đề khác nhau. Nó sẽ tương đương với việc Việt Nam chấp
nhận “tình trạng bình thường mới” của Trung Quốc ở Biển Đông: tăng cường
hiện diện trên các đảo mà Việt Nam tuyên bố chủ quyền, tước bỏ vùng đặc quyền
kinh tế của Việt Nam, quấy rối các hoạt động của Việt Nam ở Biển Đông. Với “quan
hệ đối tác chiến lược toàn diện” mới với cả Mỹ và Nhật Bản, Việt Nam giờ đây có
thêm sức mạnh để chống lại mồi của Trung Quốc. Liệu Hà Nội có đủ can đảm để làm
điều đó hay không thì chưa rõ. Các cuộc gặp của Ngoại trưởng Trung Quốc Vương
Nghị tại Hà Nội đưa ra một số gợi ý về điều này. Ông ấy đến đó để chuẩn bị cho
chuyến thăm của Tập Cận Bình (vào tháng 12?). Trong khi các thông tin của Việt
Nam im lặng về việc nâng cấp, thì các thông tin của Trung Quốc cho biết,
"Hai bên đã đạt được sự đồng thuận quan trọng về việc nâng cấp quan hệ
song phương, điều này sẽ mở ra một giai đoạn mới của quan hệ song phương, ông
Vương nói.”
Có thể không có thỏa thuận cụ thể nào về một “cộng đồng chung vận
mệnh”, chỉ có sự sẵn sàng chung để nâng cấp quan hệ. Có thể Việt Nam đang cố gắng
đòi hỏi nhiều nhượng bộ hơn từ Trung Quốc vì lời “đồng ý” của mình. Có thể họ
đang cố gắng tìm một tên gọi khác cho mối quan hệ đang được nâng cao của mình.
Nhưng có một điều rõ ràng: Sự phản kháng của Việt Nam đối với Bắc Kinh
có giới hạn theo đại chiến lược hiện tại của Hà Nội.” (10)
Có lẽ, chúng ta cùng trông chờ bản lĩnh và sự khéo léo của “chính sách
ngoại giao cây tre” của Việt Nam có thực sự thể hiện qua lần này.
_______
Tham khảo:
1. https://vn.rti.org.tw/news/view/id/2010578
9. https://english.news.cn/20231202/c49d48a9004642d4a27f57fbfb07101d/c.html
10. https://x.com/Alex_Vuving/status/1731146140052291724?s=20
-----------------
*
Tác giả Hà Lệ Chi là một nhà nghiên cứu độc lập, đã tốt nghiệp ngành quan hệ quốc
tế ở Úc. Hà Lệ Chi đã có thời gian làm việc tại Bộ Ngoại giao Việt Nam
No comments:
Post a Comment