Tiến sĩ Kinh tế, Thạc sĩ Luật học
Thứ tư, 26/10/2022, 00:00 (GMT+7)
https://vnexpress.net/tien-do-xuong-nuoc-dang-len-4527917.html
Nhà ông Năm ở quê, thuộc huyện Thới Lai, chỉ
cách trung tâm TP Cần Thơ hơn 20 km, cũng như nhiều bà con, chịu cảnh nước ngập.
Nhưng ông nông dân miệt vườn này vẫn điềm tĩnh
trước các đợt triều cường kỷ lục năm nay. "Nước ngập cũng hơi bất tiện,
nhưng mấy vụ nước lên, nước xuống này không đáng ngại, mình có thể nương theo
con nước mà đi lại, làm ăn", ông nói
Mấy ngày nay, ông không bỏ sót bản tin thời tiết,
thủy văn nào của Đài truyền hình Cần Thơ. Hôm qua nhà có giỗ, dân xứ này thường
cúng ông bà buổi sáng sớm. Nay vì triều cường mà ông chuyển lễ cúng sang trưa,
khi nước rút. Đó chỉ là một câu chuyện về cách người dân đồng bằng thích ứng hợp
thủy, thuận thiên, vừa bằng kinh nghiệm dân gian vừa theo khuyến cáo, dự báo
khoa học.
Theo dự báo thủy văn mới nhất, từ 23/10 đến
1/11, ĐBSCL vào đợt triều cường mới, vượt báo động 3. TP HCM cũng đang đối mặt
với triều cường cao đến 1,73 m. Đỉnh triều đợt này có khả năng xuất hiện vào cuối
tháng 10. Dự báo, Nam Bộ còn 5 đợt triều cường từ nay đến cuối năm.
Nhiều năm qua, TP HCM, Cần Thơ và các đô thị
thuộc lưu vực sông Tiền, sông Hậu và sông Sài Gòn - Đồng Nai liên tục bị ngập
sâu, gây tắc nghẽn giao thông, đảo lộn sinh hoạt, ảnh hưởng đời sống và sinh kế
người dân. Chưa có thống kê mức độ thiệt hại do triều cường, ngập lụt ở các đô
thị miền Nam, nhưng chỉ riêng tại TP Thủ Đức, theo chuyên gia cao cấp về rủi ro
thiên tai của Ngân hàng Thế giới, ước tính "thành phố sáng tạo" thiệt
hại 54 triệu USD mỗi năm. Tổn thất này sẽ tăng lên 84 triệu USD vào
năm 2050, bằng 10-20% ngân sách địa phương, nếu không có các giải pháp thích ứng
và chống chịu.
Nhưng
để có giải pháp phù hợp, phải xác định đúng nguyên nhân. Ngập do biến đổi khí hậu,
triều cường, nước dâng, sụt lún đất, hay nguyên nhân nào khác?
Bên cạnh lực hấp dẫn của mặt trăng, năm nay
triều cường dâng cao kỷ lục do có thêm tác động từ các yếu tố khí tượng, thủy
văn. Các đợt triều cường rơi vào dịp không khí lạnh khá mạnh từ phía Bắc xuống,
cùng gió chướng xuất hiện sớm, mưa lớn tại chỗ. Ở ĐBSCL còn có yếu tố nuớc đầu
nguồn sông Tiền, sông Hậu năm nay cao hơn các năm trước đổ xuống, gặp nước từ cửa
sông tiếp giáp biển đẩy vào, cả hai phía dồn lại tạo ra áp lực triều cường làm
nước dâng lên.
Nhưng có phải chỉ là chuyện "trên trời,
dưới sông, ngoài biển"? Những lúc không có triều cường, chỉ vài trận mưa lớn
kéo dài, ngập lụt đã diễn ra. Các nhà khoa học nhận diện, hiện tượng "ngập
tràn cục bộ" tại các đô thị có tác động của thủy điện đầu nguồn, thời tiết,
chế độ thủy văn, triều cường, nhưng còn do con người đã cướp mất không gian của
nước, kéo nước lợi từ sông thành nước hại dâng lên ngập sâu trên phố.
Nhiều kênh rạch tự nhiên tại các đô thị lớn nhỏ
bị xóa sổ, nhường chỗ cho công trình xây dựng tận dụng từng mét vuông đất vàng.
Hệ quả là một con đường được nâng cao gây ngập nặng nhiều đường khác. Các thành
phố lớn nhỏ, cũ mới đều trong tình trạng quy hoạch lỗi thời, thiếu giải pháp đồng
bộ, mạnh ai nấy làm, thiếu phối hợp, thừa chồng chéo.
Chương trình chống ngập ở TP HCM và các tỉnh
hàng chục năm qua tiêu tốn hàng trăm nghìn tỷ đồng ngân sách, nhưng ngập vẫn
hoàn ngập. Từ nhiều năm trước, TP HCM lập hẳn một cơ quan chuyên trách - Trung
tâm Điều hành Chương trình chống ngập nước, được đầu tư kinh phí lớn. Trung tâm
có tổng vốn đầu tư hơn 73.300 tỷ đồng nhưng hiệu quả mang lại không như mong đợi.
Để khắc phục, bên cạnh chi tiền chống ngập, cần
chuyển từ tư duy chống ngập triệt để sang điều tiết nước linh hoạt, với các
tính toán khoa học và thực tế, đồng thời thích ứng bằng cách điều chỉnh lịch
làm việc, thời gian đi lại.
Những năm làm việc tại Hiệp hội Du lịch Đồng bằng
Sông Cửu Long, tôi nhận ra, hệ thống chợ nổi ở ĐBSCL rất hấp dẫn du khách trong
và ngoài nước. Những khu chợ hình thành tại nơi hợp lưu của các nhánh sông, ngã
ba, ngã tư, ngã năm, ngã sáu, thậm chí là ngã bảy sông là một minh chứng cho sự
nắm bắt, tìm cách thích nghi với con nước để giao thương của người dân.
Hệ thống sông Đồng Nai, sông Sài Gòn, Vàm Cỏ
và sông Tiền, sông Hậu đều chịu ảnh hưởng của chế độ thủy văn "bán nhật
triều". Từ xưa, người miền Nam đã biết thuận thiên trong sinh hoạt, đi lại,
sản xuất theo nước lớn, nước ròng, con nước rong, nước kém hàng ngày.
Đợt triều cường vừa qua, Sở Giáo dục và Đào tạo
TP Cần Thơ cũng phản ứng nhanh bằng cách cho các trường có thể chuyển từ giảng
dạy trực tiếp sang trực tuyến từ 11 đến 13/10. Một số đại học trong vùng cũng
thích ứng kịp thời.
Ứng phó với đợt triều cường cuối tháng
10/2022, nhiều nơi đã giao Sở Giáo dục và Đào tạo chủ trì, phối hợp với UBND
các quận, huyện triển khai các biện pháp bảo đảm an toàn cho học sinh trong tổ
chức đưa đón; căn cứ vào dự báo triều cường, chủ động quyết định thời gian đến
trường, tan trường, tạm nghỉ cho phù hợp.
Những điều chỉnh nhỏ này cho thấy, người dân,
doanh nghiệp, trường học hoàn toàn có thể dựa vào khuyến cáo của cơ quan dự báo
thời tiết, thủy văn để thay đổi lịch làm việc, đi lại cho phù hợp.
Trong
bối cảnh các biện pháp chống ngập đang trong tình trạng "tiền đổ xuống,
nước dâng lên", việc quản lý, điều hành của các ban ngành thành phố
nên linh hoạt, kế thừa kinh nghiệm sống chung với con nước của người dân Nam Bộ
từ bao đời nay.
Biết cách xoay xở, thích ứng tốt trước khó
khăn hiện tại để giảm thiểu thiệt hại cho người dân là phẩm chất cần có của
chính quyền trước khi nói đến tham vọng xây dựng những thành phố thông minh,
sáng tạo.
Trần Hữu Hiệp
====================================
Ngập lụt không thể giải quyết đơn giản bằng một vài biện
pháp nhỏ lẻ.
Trình Phương Quân
No comments:
Post a Comment