Joseph S. Nye, Jr. - Project-Syndicate
Đỗ Kim
Thêm, chuyển ngữ
04/08/2022
https://baotiengdan.com/2022/08/04/thach-thuc-trung-quoc-cua-my/
Hiện tại,
tinh thần dân tộc ngày càng gia tăng và chính phủ Trung Quốc nhiều quyết đoán,
có nghĩa là Hoa Kỳ có thể sẽ phải dành nhiều thời gian hơn để xử lý tình trạng
cạnh tranh siêu cường của mình. Nhưng bằng cách tránh cảnh tuyên truyền thoá mạ
nhau về mặt ý thức hệ, tránh những kiểu ví von gây hiểu lầm trong Chiến tranh Lạnh
và duy trì các liên minh của mình, Mỹ có thể vượt qua thách thức.
Tại Diễn
đàn An ninh Aspen năm nay (mà tôi đồng chủ trì) hồi tháng Bảy, Đại sứ Trung Quốc
tại Hoa Kỳ, Tần Cương đã kêu gọi sự thông cảm hơn về đất nước của mình. Nhưng
đã có một cuộc tranh luận quan trọng giữa các chuyên gia tập hợp về các mục
tiêu của Trung Quốc. Chủ tịch
Tập Cận Bình đã công bố ý định của Trung Quốc nhằm vượt qua Mỹ về các công nghệ
quan trọng như trí tuệ nhân tạo và sinh học tổng hợp vào năm 2030, và nhiều nhà
phân tích dự đoán rằng, GDP của Trung Quốc (được đo bằng tỷ giá hối đoái trên
thị trường) sẽ vượt qua Mỹ vào đầu thập niên tới. Có phải Trung Quốc đang tìm cách thay thế Mỹ để trở thành cường quốc
hàng đầu thế giới sau một trăm năm cai trị của cộng sản vào năm 2049?
Một số người
gieo tin đồn mô tả theo nghĩa bóng rằng người Trung Quốc “cao mười feet”, nhưng
một tham gia viên của Aspen giàu kinh nghiệm đã nói đùa rằng, Trung Quốc là người
cao 5’10 ” khi so với người Mỹ cao 6’2″. Trong mọi trường hợp, Trung Quốc đã đạt
được những tiến bộ đầy ấn tượng trong vài thập niên qua và các chiến lược gia Mỹ
mô tả đây là “thách thức về tiến độ” trong một cuộc cạnh tranh giữa các siêu cường.
Những gì xảy
ra trong ba thập niên tới sẽ phụ thuộc vào nhiều ẩn số. Một số nhà phân tích thấy
Trung Quốc suy vi sau khi không thể thoát khỏi “bẫy thu nhập trung bình”. Những
người khác dự đoán, Trung Quốc sẽ đạt tới mức bình ổn vì những hạn chế về dân số,
yếu tố thấp trong năng suất và chính sách của ông Tập ủng hộ các doanh nghiệp
nhà nước hơn là tư nhân. Thêm vào đó, Trung Quốc đối mặt với những vấn đề
nghiêm trọng về bất bình đẳng và suy thoái môi trường ngày càng gia tăng.
“Trung Quốc mộng” của ông Tập và bất kỳ dự báo theo đường tuyến tính nào khác
có thể bị sai lệch bởi những biến cố bất ngờ như chiến tranh Đài Loan hoặc khủng
hoảng tài chính.
Một lần nữa,
một số chuyên gia tại diễn đàn Aspen bi quan hơn những người khác. Không bao giờ
có một tương lai duy nhất, chỉ có nhiều kịch bản có thể xảy ra, và kịch bản nào
trở nên có nhiều khả năng hơn sẽ phụ thuộc một phần vào những gì Trung Quốc làm
và cách Mỹ chọn để ứng phó. Cũng giống như có nhiều tương lai có thể xảy ra, Mỹ
có nguy cơ gặp nhiều thất bại có thể xảy ra khi phản ứng với thách thức Trung
Quốc, vì vậy một chiến lược thận trọng phải xem xét nhiều hơn là một thất bại.
Thất bại nặng nề nhất sẽ là một cuộc chiến quy mô. Ngay cả khi Mỹ chiếm ưu thế,
một cuộc xung đột quân sự giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới sẽ khiến các
tác động kinh tế toàn cầu của cuộc xâm lược Ukraine của Nga có vẻ không quá quy
mô khi so sánh.
Các nhà
phân tích về an ninh tại diễn đàn Aspen tập trung vào vấn đề Đài Loan, nơi mà
Trung Quốc coi là một tỉnh nổi loạn, một tác nhân tiềm tàng cho một cuộc chiến
Trung – Mỹ. Từ lâu, Mỹ đã cố gắng can ngăn Đài Loan tuyên bố độc lập về mặt
pháp lý và ngăn chặn Trung Quốc sử dụng vũ lực chống lại hòn đảo này. Nhưng
năng lực quân sự của Trung Quốc ngày càng gia tăng, và trong khi Tổng thống Mỹ
Joe Biden phủ nhận rằng chính sách của Mỹ đã thay đổi, các quan chức Trung Quốc
tuyên bố rằng các chuyến viếng thăm cấp cao của Mỹ tới Đài Loan, gần đây nhất
là của Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi, đang huỷ hoại chính sách này. Người ta có
thể tưởng tượng hai bên vấp phải chiến tranh như các cường quốc châu Âu đã làm
vào năm 1914.
Một loại
thảm họa thứ hai sẽ là một cuộc chiến tranh lạnh kéo dài được thúc đẩy bởi các
tuyên truyền thoá mạ của Trung Quốc ngày càng gia tăng trong nền chính trị quốc
nội của Hoa Kỳ. Một kết quả như vậy sẽ ngăn cản sự hợp tác Trung – Mỹ trong việc
điều hành nền kinh tế thế giới hoặc đối phó với sự tương thuộc về mặt sinh
thái, quan trọng nhất là trong việc ứng phó với đại dịch và biến đổi khí hậu.
Tương tự như vậy, tình hình cạnh tranh Mỹ – Trung ngăn cản sự hợp tác trong việc
làm trì trệ cho sự phổ biến các vũ khí hạt nhân và sinh học, nó sẽ gây tốn kém
cho tất cả.
Mỹ cũng sẽ
phải chịu đựng nếu không thể xử lý tình trạng phân hoá chính trị trong nước và
giải quyết các vấn đề kinh tế và xã hội, dẫn đến việc mất tập trung và làm suy
yếu nghiêm trọng tính năng động trong công nghệ mà nó cho phép Mỹ cạnh tranh
thành công với một Trung Quốc đang trỗi dậy. Tương tự như vậy, sự phát triển của
trào lưu tự nhiên dân túy làm giảm tình trạng nhập cư hoặc suy yếu sự hỗ trợ của
Hoa Kỳ đối với các thể chế và liên minh quốc tế có thể dẫn đến việc thất bại về
cạnh tranh.
Cuối cùng,
có thể có sự thất bại về tầm nhìn và các giá trị của Hoa Kỳ. Để chắc chắn, chủ
thuyết hiện thực và thận trọng là các điều kiện cần thiết cho một chiến lược
thành công đối với Trung Quốc. Mỹ không có khả năng làm cho Trung Quốc trở nên dân chủ; chỉ có người
Trung Quốc mới có thể làm điều đó. Nhưng ý nghĩa của tầm nhìn về các giá
trị dân chủ và nhân quyền cũng rất quan trọng để tạo ra sức mạnh mềm có lợi cho
nước Mỹ bằng cách thu hút thay vì ép buộc các đồng minh. Đó là lý do tại sao một
đáp ứng thành công của Mỹ đối với thách thức Trung Quốc bắt đầu từ trong nước
và phải dựa trên việc bảo tồn các thể chế dân chủ của chính nước Mỹ.
Mỹ cũng
nên đầu tư vào lĩnh vực nghiên cứu và phát triển, bao gồm “Chips and Science
Act” trị giá 280 tỷ Mỹ kim được Quốc hội Mỹ thông qua gần đây, để duy trì lợi
thế công nghệ của mình trong các ngành công nghiệp quan trọng. Và nước Mỹ nên vẫn
mở cửa với thế giới (bao gồm cả sinh viên Trung Quốc), thay vì rút lui sau bức
màn sợ hãi và suy tàn.
Về chính
sách đối ngoại và an ninh, Mỹ cần tái cấu trúc các lực lượng quân sự kế thừa của
mình để thích ứng với sự thay đổi công nghệ, đồng thời củng cố các cấu trúc
liên minh, gồm khối NATO và các quan hệ đối tác với Nhật Bản, Úc và Nam Hàn. Rốt
cuộc, thị phần của nền kinh tế thế giới do Mỹ và các đồng minh chiếm gấp đôi so
với Trung Quốc và Nga cộng lại. Mỹ cần tăng cường quan hệ với Ấn Độ, bao gồm
thông qua khuôn khổ ngoại giao của Bộ Tứ (Quad), một nhóm an ninh bốn nước
không chính thức gồm Nhật Bản và Úc.
Mỹ cũng
nên tăng cường sự tham gia và bổ sung các thể chế quốc tế hiện có mà Mỹ tạo ra
để thiết lập các tiêu chuẩn và xử lý mối tương thuộc. Cuối cùng, điều quan trọng
là phải hợp tác với Trung Quốc nếu có thể về các vấn đề tương thuộc xuyên quốc
gia.
Trong cuốn
sách quan trọng gần đây là The Avoidable War: The Dangers of a Catastrophic Conflict
Between the US and Xi Jinping’s China (Cuộc chiến có thể tránh
được: Các nguy hiểm của một cuộc xung đột đầy thảm khốc giữa Mỹ và Trung Quốc của
Tập Cận Bình), Kevin Rudd, cựu thủ tướng Úc ủng hộ việc đặt mục tiêu “cạnh
tranh chiến lược được xử lý”. Trong ngắn hạn, tinh thần dân tộc ngày càng gia
tăng ở Trung Quốc và các chính sách quyết đoán của chính phủ của ông Tập, có
nghĩa là Mỹ có thể sẽ phải dành nhiều thời gian hơn để cạnh tranh. Nhưng nếu Mỹ
tránh việc tuyên truyền thoá mạ về mặt ý thức hệ, tránh những sự suy luận ví
von gây hiểu lầm trong Chiến tranh Lạnh và duy trì các liên minh của mình, Mỹ
có thể xử lý thành công việc thách thức của Trung Quốc.
_______
Joseph S.
Nye, Jr. là Giáo sư Đại học Harvard và là tác giả của sách Do Morals Matter? Presidents and Foreign Policy from FDR to
Trump(Oxford University Press, 2020).
.
Bài liên quan:
Mỹ có thể thua cuộc Chiến tranh Lạnh mới như thế nào?
Cạnh tranh tốt đẹp về chiến lược giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc
Chủ thuyết tự do và các giới bất mãn
No comments:
Post a Comment