Nguyễn
Ngọc Ngạn qua 40 năm sáng tác, 30 năm làm MC
06/08/2022
https://www.danchimviet.info/nguyen-ngoc-ngan-qua-40-nam-sang-tac-30-nam-lam-mc/08/2022/26760/
Các sản phẩm văn nghệ của Trung tâm Thuý Nga
(Ảnh: Bùi Văn Phú)
Nguyễn Ngọc
Ngạn là một hiện tượng trong sinh hoạt văn học nghệ thuật của cộng đồng người
Việt hải ngoại.
Ông là một
nhà văn có nhiều độc giả, từ khi có những sáng tác đầu tiên đăng trên báo tiếng
Việt ở hải ngoại vào đầu thập niên 1980, chỉ một hai năm sau khi ông vượt biển
đến trại tị nạn ở Mã Lai và định cư ở Canada từ mùa hè 1979.
Ông cũng
là nhà văn Việt ở hải ngoại có sách bằng tiếng Anh được xuất bản đầu tiên tại
Hoa Kỳ là tác phẩm “The Will of Heaven” [Nxb Dutton, 1982] viết về trại học tập
cải tạo, về sinh hoạt đời sống tại Việt Nam sau ngày 30/4/1975 dưới chế độ chủ
nghĩa xã hội.
Những tác
phẩm của ông, dù là truyện ngắn hay tiểu thuyết đều lôi cuốn bạn đọc vì ông viết
về hiện thực xã hội của người Việt, trong nước cũng như ở hải ngoại, trong trại
tị nạn hay đã định cư.
Không ý tưởng
cao siêu hay triết lý mơ hồ, các truyện ông viết chỉ hàm chứa những điều thường
ngày, phảng phất nét văn hoá, phong tục hay truyền thống, kể cả hủ tục của người
Việt. Truyện của ông ít có mặt trên các tạp chí văn học mà thường đăng trên các
báo mang tính đại chúng như Văn Nghệ Tiền Phong, Nhân Chứng, Việt Nam Hải Ngoại,
Làng Văn, Chiêu Dương, Tiểu Thuyết Nguyệt San, Phụ Nữ Diễn Đàn v.v… vì thế ông
có đông độc giả ở khắp nơi, từ Hoa Kỳ, Canada, sang Úc châu, Âu châu.
Khi chưa
có Youtube và phương tiện truyền thông xã hội còn là những tờ báo in, những tạp
chí, tôi đoán một tác phẩm ăn khách nhất của ông, tái bản nhiều lần, có số in
nhiều cũng chừng mười nghìn bản. Nhưng từ thập niên 1990 khi ông làm CD đọc
truyện thì số độc giả càng đông hơn vì họ có thể nghe sáng tác của ông khi lái
xe hay trong lúc đi bộ thể thao.
Bây giờ
vào google tìm, nhiều tác phẩm của ông trên Youtube có đến vài triệu lượt nghe,
xem. Khó có nhà văn người Việt nào, còn trong nước hay ở hải ngoại đạt được những
con số như thế.
Cuối năm
1979 tôi tình cờ có dịp gặp anh Nguyễn Ngọc Ngạn, khi mấy anh em sinh viên Đại
học UC Berkeley lái xe lên Vancouver thăm người hàng xóm của một bạn học, là
anh Vũ Mạnh Hải, mới từ trại tị nạn Bidong qua Canada định cư, cũng như anh
Nguyễn Ngọc Ngạn.
Gặp gỡ cuối năm 1979 ở Vancouver có Cương
(bìa phải), Nguyễn Ngọc Ngạn, Vũ Mạnh Hải và các bạn sinh viên UC Berkeley,
Nguyễn Văn Tài, Phạm Minh Tuấn, Nguyễn Lê Hiệt (Ảnh: Bùi Văn Phú)
Mấy ngày
bên nhau, ăn uống, đàn hát. Anh Ngạn nói với chúng tôi là sắp có sách tiếng Anh
xuất bản, tựa là “Ý Trời” và anh có nhờ tôi chụp cho một hình chân dung để in
trong sách.
https://www.danchimviet.info/wp-content/uploads/2022/08/BuiVanPhu_20220801_NguyenNgocNgan_H05_ChanDung_1979-218x300.jpg
Nhà văn Nguyễn Ngọc Ngạn năm 1979 (Ảnh:
Bùi Văn Phú)
Anh còn có
tác phẩm “Những người đàn bà còn ở lại” và hỏi nếu anh em sinh viên có thể xuất
bản, anh sẽ trao cho. Nhưng là sinh viên nghèo, khi đó chỉ làm báo sinh hoạt
sinh viên nên chúng tôi không thể đón nhận tập bản thảo mấy trăm trang của anh.
Vào những
năm đầu của thập niên 1980, tôi đã thích các truyện ngắn của ông đăng trên báo.
Đó là những câu chuyện đọc qua nhiều người sẽ thấy hình ảnh của mình trong đó,
từ một bác sĩ, một ông cựu quân nhân, cô ca sĩ, một bà thích xem bói vì mê tín
dị đoan tin vào tử vi, một chủ cơ sở thương mại ở California, cặp vợ chồng lãnh
trợ cấp xã hội, một Việt kiều; hay một y sĩ, bác sĩ, quản giáo, một người tù cải
tạo dưới chế độ cộng sản đều hiện diện rất sinh động trong tác phẩm của ông.
Một ý tưởng
vụt hiện trong đầu hay nghe thấy, hoặc do ai đó gợi lên, ông lấy ý và xây dựng
cốt truyện, nhân vật. Các nhân vật trong truyện của ông nửa thật, nửa hư cấu
nên cũng có ít nhiều trùng hợp ngẫu nhiên khiến có bạn đọc tưởng là ông viết về
họ, như trường hợp bốn nữ văn sĩ nọ. Cũng như ca từ Trịnh Công Sơn mông lung về
một mối tình, về hình bóng một thiếu nữ khiến nhiều cô tưởng nhạc sĩ viết về
mình, cho mình.
Truyện của
ông đặt trong không gian ở quê nhà, trải dài từ những năm 1950 trong “Xóm đạo”, “Mầu
cỏ úa”, cho đến sau ngày 30/4/1975 ở miền nam California nắng ấm, hay
Canada xứ lạnh, nhưng không phải lúc nào cũng đầy ắp tình người, như truyện
“Ngày trở lại” với âm mưu giết chồng cũ để lấy tiền bảo hiểm nhân thọ.
Những đối
thoại rất thật và tự nhiên, nhiều lúc làm độc giả phải cười vì những trớ trêu
trong cuộc sống dưới chế độ cộng sản. Nhiều tác giả khác cũng viết về một câu
chuyện, hay về những cái ngây ngô, ngớ ngẩn, kém hiểu biết, chỉ nói như vẹt của
cán bộ cộng sản, nhưng không mấy ai viết dí dỏm được như Nguyễn Ngọc Ngạn.
“Một
ngày ở bên ấy” và “Bước
thêm bước nữa” viết về trại học tập cải tạo, về trình độ kém hiểu biết
của cán bộ cộng sản và hay đa nghi nên lúc nào cũng cho là phản động, CIA cài
người. Một tù nhân bị chất vấn nhiều lần vì cho rằng tên không có tên lót là động
chạm đến lãnh đạo. Chính trị viên tiểu đoàn giảng bài cho tù cải tạo nghe, so
sánh: “Đồng chí Lê Duẩn nói rất dài, nhưng không thừa một chữ nào! Đồng chí Phạm
Văn Đồng nói rất ngắn, nhưng không thiếu một chữ nào! Hai đồng chí ấy đối lập
nhau!!!” khiến một tù nhân ré lên cuời để rồi bị bắt phạt lao động thêm giờ.
Chuyện Lạc Long Quân lấy bà Triệu Ẩu. Đọc mà cười ra nước mắt.
Hình ảnh
và trình độ của y sĩ, bác sĩ cộng sản được ông đưa vào truyện ngắn “Ven rừng”
viết năm 1994 vừa khôi hài vừa châm biếm qua sự việc con lợn bất thình lình chết,
với lời thơ chế: “Tin đâu như sét đánh ngang, con lợn đang sống chuyển sang từ
trần.”
Khi Việt
Nam mở cửa, người Việt hải ngoại được về thăm quê hương, có người vui và cũng
có gia đình buồn vì tan nát. “Ngày trở lại” đã miêu tả điều đó qua đôi vợ chồng
người Việt ở Canada, mà theo tác giả: “Bao nhiêu gia đình đang êm ấm ở hải ngoại,
hễ để cho ông chồng về nước một mình là kể như bắt đầu ngày tàn của hạnh phúc”.
Những mặt
xấu của cộng đồng người Việt hải ngoại là chủ đề trong nhiều tác phẩm của ông.
“Casino” về nạn cờ bạc, buôn bạch phiến bên Úc. Lồng trong đó với sự
việc người ở Mỹ mua nhà ở Việt Nam nhờ người thân đứng tên để rồi mất hết cả
tình nghĩa anh em. “Lạ giường” về một đôi vợ chồng giả bộ bỏ nhau để hưởng
trợ cấp xã hội. “Sau lần khép cửa” về các bác sĩ Việt ở Quận Cam bị
bắt vì gian lận y tế làm xôn xao dư luận trong những năm giữa thập niên 1980.
Chuyện chống
cộng trong “Trên lối mòn hậu chiến”. Chuyện sử Việt qua “Mầu cỏ
úa” về xã hội miền Bắc vào thập niên 1950. “Trong quan tài buồn” về
những chính sách sửa sai sau cải cách ruộng đất.
Tác phẩm
của nhà văn Nguyễn Ngọc Ngạn (Ảnh: Bùi Văn Phú)
Các tác phẩm
của ông thu hút đông độc giả nên ông Tô Văn Lai, giám đốc trung tâm Thuý Nga,
đã mời nhà văn Nguyễn Ngọc Ngạn làm MC cho các chương trình Paris By Night.
Trong tập “Một
thập niên nhìn lại” nhà văn Nguyễn Ngọc Ngạn kể rằng khi được mời làm MC,
sau nhiều đắn đo, suy nghĩ, một trong những lý do ông nhận việc này, theo đề
nghị của người em ruột là nhạc sĩ Ngọc Trọng, khuyên ông nên xuất hiện trên
Paris By Night ít nhất một lần để cho thân phụ, đã 82 tuổi, còn ở Việt Nam thấy
mặt và giọng nói của ông sau bao năm xa cách.
Bắt đầu từ
Paris By Night 17, phát hành năm 1992 là có sự cộng tác của nhà văn Nguyễn Ngọc
Ngạn trong vai trò MC.
Văn phòng hiện nay của trung tâm Thuý Nga
trên đường Moran, Westminster, Quận Cam California (Ảnh: Bùi Văn Phú)
Cho đến
nay, Thuý Nga hải ngoại đã tròn 40 tuổi, với 132 cuốn băng được thực hiện với
nhiều chủ đề, Paris By Night đã là thương hiệu có trong mọi gia đình người Việt
tại hải ngoại.
Trong vai
trò MC cho các sô ca nhạc, hình ảnh của nhà văn Nguyễn Ngọc Ngạn đã trở nên gần
gũi với quần chúng, bên cạnh cô Nguyễn Cao Kỳ Duyên đôi khi nói nhiều hiểu ít
đã đem đến cho khán giả những nụ cười trong khi chờ đợi đổi màn trên sân khấu.
Nhà văn
Nguyễn Ngọc Ngạn là người bắc di cư năm 1954, thời trẻ tham gia hoạt động sinh
viên, tốt nghiệp Đại học Văn Khoa Sài Gòn, có thời gian là sĩ quan Quân lực Việt
Nam Cộng hoà, dạy Việt Văn bậc trung học. Sau 1975 có mấy năm ông đi học tập cải
tạo và trong chuyến vượt biển cuối năm 1978 người vợ cùng con duy nhất của ông
đã chết trên biển. Tất cả những trải nghiệm đó làm nên con người ông, cho ông
chất liệu sáng tác gần một trăm tác phẩm nhiều thể loại.
Ngoài viết
về hiện thực xã hội, truyện ma của ông cũng thu hút đông độc giả. Ngoài việc
làm MC ông còn viết nhiều kịch bản cho những vở kịch vui mang tính tâm lý xã hội
trong các chương trình Paris By Night.
Ở hải ngoại
ông đam mê đọc sách, báo nên cách dẫn chương trình ông rất phong phú về nội
dung, đem đến cho khán giả nhiều hiểu biết về lịch sử, văn hoá Việt Nam, những
nét đại cương văn hoá Âu Mỹ và nhiều nụ cười qua các câu chuyện vui.
Ông là một
hiện tượng, vì trong cả hai lãnh vực văn chương và điều khiển chương trình văn
nghệ, ông đã rất thành công.
Trước đây
ông ít được biết đến trong nước, vì chính thức thì Paris By Night không được
phép lưu hành tại Việt Nam. Vào những năm bản lề của thiên niên kỷ, các băng
Paris By Night có mặt tại Việt Nam đều là sao chép lậu để bán hay cho thuê. Qua
trải nghiệm của riêng mình, tôi được xem vài băng trong nhà người quen ở Sài
Gòn thì chỉ có các tiết mục ca nhạc, còn phần MC giới thiệu đã bị cắt bỏ. Theo
một người chuyên cho thuê băng cho biết, đó là làm ăn thương mại có tự kiểm duyệt
để tránh gặp rắc rối với nhà nước.
Ngày nay
qua Youtube, Facebook thì không thể kiểm duyệt nội dung hay ngăn cấm người
trong nước xem các chương trình của Thuý Nga Paris By Night, của các trung tâm
băng nhạc hải ngoại.
Là người của
công chúng nên ông không tránh khỏi những chỉ trích, gièm pha hay chống phá.
Paris By
Night 40 chủ đề “Mẹ” với hình ảnh thiên lệch về Quân lực Việt Nam Cộng hoà lồng
ghép trong ca khúc “Ca dao mẹ” đã khiến một số người phẫn nộ, kéo đến biểu tình
trước trung tâm Thuý Nga ở Little Saigon, Quận Cam.
Băng
đĩa ca vũ nhạc kịch Paris By Night của trung tâm Thúy Nga (Ảnh: Bùi Văn Phú)
Cuối năm
1997 tôi có cuộc phỏng vấn với nhà văn Nguyễn Ngọc Ngạn, ông nhận xét: “Băng
Paris By Night 40 là một biến cố ồn ào nhất trong hơn 20 năm qua tại hải ngoại…
Anh hỏi tôi đánh giá sự kiện đó như thế nào thì tôi chưa tìm được câu trả lời.
Nhìn bề mặt, tôi chỉ thấy rõ một điều ngạc nhiên là: Đối với những cuốn băng
tuyên truyền đích thực của cộng sản thì người ta coi rất nhẹ, đánh giá rất thấp.
Trong khi đó, một khuyết điểm của băng Thuý Nga thì lại tạo nên một trận cuồng
phong. Tôi thấy sự kiện này không thể dùng lý luận chính trị để cắt nghĩa được.”
[Thời Báo Xuân Mậu Dần 1998, San Jose]
Băng PBN 40 bị một số người phản đối và kéo đến
biểu tình trước cửa trung tâm Thuý Nga trên phố Bolsa, Little Saigon Quận Cam
vào tháng 9/1997 (Ảnh: Bùi Văn Phú)
Hay khi viết
câu chuyện hư cấu về mấy nữ văn sĩ, có người tưởng là ông nói xấu mình nên kêu
gọi tẩy chay Nguyễn Ngọc Ngạn.
Đôi ba năm
trước, ông phát biểu về Tổng thống Donald Trump và hệ luỵ của các chính sách di
dân, cùng đùa vui so sánh lãnh đạo Mỹ với lãnh đạo Triều Tiên nên có người phản
đối. Điều đó cho thấy dư luận rất quan tâm tới những gì MC Nguyễn Ngọc Ngạn nói
trước công chúng, dù chỉ là đem lãnh đạo ra giễu vui mà nhiều người Việt chưa
quen, chưa hiểu văn hoá Mỹ qua các chương trình Late Night Show mỗi tối trên
truyền hình của Jay Leno, Stephen Colbert, David Letterman hay chương trình
Saturday Night Live mỗi cuối tuần thường xuyên đem lãnh đạo ra làm đề tài kể
chuyện vui.
Được biết
đến nhiều nhất qua vai trò MC, nhưng có lẽ ít người biết nhà văn Nguyễn Ngọc Ngạn
không ngần ngại nói lên quan điểm của mình qua những phân tích và nhận định.
“Một thập
niên nhìn lại” phát
hành năm 1994 là nơi ông ghi lại những sinh hoạt, gặp gỡ và cảm nghĩ của mình,
từ văn học, nghệ thuật, chính trị đến xã hội, truyền thông báo chí trong giai
đoạn 1982-1992.
Ông mạnh mẽ
phê bình báo chí Việt ngữ ở hải ngoại hay bới móc đời tư, chụp mũ và đã có nhiều
người phải ra hầu toà. Ông quan niệm khi tranh luận là dựa vào chủ đề chứ không
nên nhắm vào cá nhân.
Ông phản đối
việc phổ biến tác phẩm của những nhà văn trong nước mà một số người cho là phản
tỉnh, hay những văn nghệ sĩ có chủ trương hoà giải với cộng sản. Những tác phẩm
của Nguyễn Huy Thiệp, Trần Mạnh Hảo, Dương Thu Hương theo ông vẫn chưa phải là
sáng tác trong tự do, mà chỉ ra đời khi được nhà nước cho phép. Chỉ thơ Nguyễn
Chí Thiện viết trong tù nhưng trong tự do tư tưởng của chính tác giả mới là văn
chương phản kháng địch thực.
Với nhiều
văn nghệ sĩ dù có quan điểm khác ông nhưng ông luôn tỏ ra lịch sự, cởi mở trong
giao tiếp.
Ông có nhận
xét về một số người cùng hoạt động văn học là “mạnh miệng hứa hẹn rồi lấm lét
làm ngược lại”, qua vụ bầu cử ban chấp hành Văn bút Việt nam Hải ngoại cuối năm
1989 khi ông đắc cử chủ tịch.
Khi làm chủ
tịch Văn bút Việt Nam Hải ngoại, từ 1989 đến 1991, nhà văn Nguyễn Ngọc Ngạn đã
phản đối dự án vinh danh Hồ Chí Minh của UNESCO, phản đối trung tâm William
Joiner Center của Đại học Boston có chương trình nghiên cứu về chiến tranh Việt
Nam mà chỉ muốn giao tiếp với văn thi sĩ miền Bắc mà không thực sự quan tâm đến
những tác giả của phía Việt Nam Cộng hoà.
Ông cũng
đã vận động với các chính phủ để can thiệp cho văn nghệ sĩ còn bị cầm tù, cho
những thuyền nhân vượt biển được tạm cư thay vì trục xuất về Việt Nam.
Là một MC
nổi danh, là tác giả của nhiều tác phẩm phản ánh thực tế những bất công, xấu xa
trong chế độ cộng sản, ảnh hưởng của ông có sức lan toả nhanh chóng.
Để hoá giải
ảnh hưởng của ông, Hà Nội mời ông về nước. Nhưng từ lâu ông đã không có ý định
về Việt Nam. Năm ngoái, trả lời phỏng vấn BBC News Tiếng Việt ông xác nhận:
“Chính
quyền cũng đã liên lạc với tôi nhiều lần qua các Đại sứ quán, cũng như Tổng
lãnh sự ở Mỹ và Canada, tức là không phải chỉ là bầu show không mà bên phía
chính quyền Việt Nam cũng có ý mời tôi về. Còn về bầu show, áp lực nhiều nhất
mà mời tôi về là lúc cô Nguyễn Cao Kỳ Duyên về Việt Nam, họ mong tôi về chung với
cô Kỳ Duyên. Tôi không có ý định về, khi mà tôi sang trình diễn tại Campuchia,
khi đó bầu show từ Hà Nội, họ bay thẳng cả sang Campuchia điều đình, họ mời tôi
về, nhưng mà tôi lại không có ý định về Việt Nam…” [BBC News Tiếng Việt,
30/10/2021]
Ông đã gửi
tâm sự trong những dòng cuối của tập hồi ký văn nghệ viết xong vào cuối năm
1994 rằng: “Mong ước của tôi vẫn là một ngày nào đó được ngồi viết văn, được
làm văn nghệ trên sân khấu quê nhà. Mà dĩ nhiên, phải là một quê nhà thật sự tự
do, dân chủ.”
Mấy tuần
trước, khi ông Tô Văn Lai qua đời nhiều báo trong nước loan tin nhưng sau đó phải
gỡ bỏ những bài báo về ông và trung tâm Thuý Nga. Như thế làm sao MC Nguyễn Ngọc
Ngạn có thể nghĩ đến chuyện về Việt Nam.
Trung tâm
Thúy Nga vừa tổ chức 2 sô Paris By Night 133 ở Las Vegas chủ đề “Nguyễn Ngọc
Ngạn – The Farewell”, mỗi sô với 7 nghìn khán giả và vé đã bán hết trong một
thời gian kỷ lục. Khán giả ở Mỹ đã được dịp chào tạm biệt ông.
Cuối năm
nay sẽ có Paris By Night 134 ở Bangkok, Thái Lan để MC Nguyễn Ngọc Ngạn ngỏ lời
từ biệt sân khấu với khán giả từ trong nước.
Bốn mươi năm qua, trung tâm Thuý Nga với các chương trình ca nhạc Paris
By Night, trong đó có 30 năm với MC Nguyễn Ngọc Ngạn, đã làm nên một thương hiệu
trong mỗi gia đình Việt Nam tại hải ngoại, và nhiều gia đình trong nước, khiến
Hà Nội xem đó như những “chiến dịch tâm lý chiến” đánh vào chế độ cộng sản.
Nay ông
Tô Văn Lai vừa qua đời, cùng lúc MC Nguyễn Ngọc Ngạn giã từ sân khấu, tương
lai của Paris By Night dưới sự điều hành của cô Tô Ngọc Thuỷ và chồng là Huỳnh
Thi có sẽ còn tạo được dấu ấn như đã từng có.
Bùi Văn
Phú
No comments:
Post a Comment