Điểm
mặt một số ứng viên Bộ Chính trị khóa tới của Trung Quốc
Katsuji Nakazawa -
Nikkei
Asia
Nguyễn Thị Kim Phụng, biên dịch
02/08/2022
Các quan chức đã tham gia cùng nhà lãnh đạo
hàng đầu trong các chuyến công du gần đây nhiều khả năng sẽ được thăng chức.
Chủ tịch
Trung Quốc Tập Cận Bình gần đây đã có hai chuyến công du
nội địa đường dài, đến Hong Kong và Khu tự trị Duy Ngô Nhĩ Tân Cương; cả hai lần
đều phải trải qua những chuyến bay kéo dài 4 giờ.
Các chuyến
công du diễn ra vào một thời điểm nhạy cảm về mặt chính trị, nhưng cả hai đều
có lý do chính đáng.
Chúng nhằm
mục đích thể hiện khả năng của Tập trong việc duy trì sự ổn định của chính phủ ở
các khu vực nhiều rắc rối này. Hong Kong đã rung chuyển trong làn sóng biểu
tình ủng hộ dân chủ vào năm 2019 và 2020, với đỉnh điểm là sự ra đời của luật
an ninh quốc gia gây tranh cãi.
Tại Tân
Cương, cuộc đàn áp của chính quyền Trung Quốc đối với người Duy Ngô Nhĩ và các
dân tộc thiểu số chủ yếu theo Hồi giáo khác đã bị quốc tế lên án.
Diễn biến ở
Hong Kong và Tân Cương là khó có thể chấp nhận theo các tiêu chuẩn toàn cầu,
nhưng đó không phải là điều nhà lãnh đạo Trung Quốc phải cân nhắc. Mục tiêu mà
ông hướng tới là những người tham dự mật nghị Bắc Đới Hà, sẽ diễn ra trong những
ngày tới.
Trong
bức ảnh do Tân Hoa Xã của Trung Quốc công bố, Chủ tịch Tập Cận Bình đến thăm cộng
đồng Guyuanxiang, thuộc Khu tự trị Duy Ngô Nhĩ Tân Cương, vào ngày 13/07. © Tân
Hoa Xã / AP
Mật nghị
được tổ chức hàng năm tại khu nghỉ mát bên bờ biển cùng tên ở tỉnh Hà Bắc. Đây
là nơi các nhà lãnh đạo đương nhiệm của Trung Quốc và những cán bộ lão thành đã
nghỉ hưu thảo luận một cách không chính thức về các vấn đề quan trọng –chẳng hạn
như thành phần của đội ngũ lãnh đạo tiếp theo.
Bắc Đới Hà
năm nay đặc biệt nhạy cảm, bởi vì nó diễn ra ngay trước đại hội toàn quốc của Đảng
Cộng sản Trung Quốc mùa thu này – thời điểm Tập sẽ tìm kiếm một nhiệm kỳ thứ ba
chưa từng có tiền lệ với tư cách là nhà lãnh đạo cao nhất của Trung Quốc.
Việc Tập
chỉ có thể dùng Hong Kong và Tân Cương như những ví dụ về “thành tích” của mình
là điều đáng lưu tâm.
Kế hoạch
ban đầu là tự hào nêu bật việc Trung Quốc ngăn chặn thành công Covid-19.
Coronavirus bắt nguồn từ Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc, nhưng Trung Quốc đã có thể kiểm
soát các đợt bùng phát dịch sớm hơn so với các quốc gia khác. Đó là nhờ vào
chính sách zero-Covid khắc nghiệt của Tập, yêu cầu xét nghiệm trên diện rộng và
phong tỏa nghiêm ngặt.
Tuy nhiên,
kế hoạch đó đã bị lung lay sau khi siêu đô thị Thượng Hải bị buộc phải đóng cửa
suốt một thời gian dài, bất chấp sự tức giận của người dân địa phương và các
doanh nghiệp. Cuộc chiến chống lại virus đã không còn là điều mà ai nấy đều cho
là một thành tựu.
Tập cũng
chẳng có gì nhiều điều để khoe khoang về các chính sách kinh tế của mình.
Nền kinh tế
Trung Quốc đang trải qua một đợt suy thoái mạnh do chính sách zero-Covid. Nhưng
ngay cả trước khi Thượng Hải bị đóng cửa, nền kinh tế đã dần suy yếu sau khi
chính quyền Tập Cận Bình đàn áp các ngành công nghệ, giáo dục, và bất động sản.
Ngay cả
các trợ lý thân cận của Tập cũng không còn có thể thốt ra khẩu hiệu “thịnh vượng
chung” của ông.
Đây là lý
do tại sao ông phải nhấn mạnh vào “sự ổn định” của Hong Kong và Tân Cương.
Cùng lúc
đó, đội hình các phụ tá thân cận tháp tùng Tập trong hai chuyến công du cũng
thu hút sự chú ý của các nhà quan sát Trung Quốc.
Nói ngắn gọn
thì, những người được chọn vào đoàn tùy tùng cùng chủ tịch nước đến Hong Kong
và Tân Cương có khả năng nằm trong đội ngũ lãnh đạo mới của ông.
Một nhân vật
đã xuất hiện cùng Tập trong chuyến công du Hong Kong là Ngoại trưởng Vương
Nghị.
Ngoại
trưởng Vương Nghị tham dự một buổi lễ ở Hong Kong. Ông năm nay đã 68 tuổi, và
theo thông lệ trong quá khứ, độ tuổi đó không còn có thể được thăng tiến thêm nữa.
(Ảnh chụp màn hình từ CCTV)
Năm năm
trước, khi nhà lãnh đạo đến thăm Hong Kong lần gần nhất, tháp tùng ông là nhà
ngoại giao hàng đầu Dương Khiết Trì, người
vài tháng sau đó được thăng chức vào Bộ Chính trị gồm 25 thành viên của đảng.
Một số
nghĩ rằng Vương sẽ đi theo con đường giống như Dương. Nhưng điểm yếu lớn nhất của
ông là tuổi tác. Ở tuổi 68, Vương sinh cùng năm với Tập. Nếu chủ tịch nước tuân
thủ chặt chẽ độ tuổi nghỉ hưu không chính thức của đảng là 68, thì không chắc
Vương sẽ được thăng chức.
Những người
tháp tùng Tập trong chuyến thăm Hong Kong năm 2017 cũng đã giành được lợi thế về
mặt chính trị. Lật Chiến Thư (Li Zhanshu), khi đó là
Chủ nhiệm Văn phòng Trung ương Đảng, và Vương Hỗ Ninh (Wang
Huning), Chủ nhiệm Phòng Nghiên cứu Chính sách Trung ương, đã được thăng cấp
vào nhóm bảy nhân vật cấp cao nhất của Trung Quốc, trở thành Ủy viên Thường vụ
Bộ Chính trị.
Từ quan điểm
này, Đinh Tiết Tường (Ding Xuexiang), 59 tuổi, hiện
là Chủ nhiệm Văn phòng Trung ương Đảng, người tháp tùng Tập đến Hong Kong và
Tân Cương trong chuyến đi lần này, có thể sẽ được đề bạt vào Ủy ban Thường vụ.
Một nhân vật
khác cũng rất đáng chú ý trong hai chuyến đi là Vương Tiểu Hồng
(Wang Xiaohong), 65 tuổi, người vừa được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Bộ Công an, điều
hành các lực lượng cảnh sát, vào ngày 24/06. Là người đã quen biết Tập hơn 30
năm, tính từ thời gian họ làm việc cùng nhau ở tỉnh Phúc Kiến, Vương Tiểu Hồng
là một trong những phụ tá thân cận nhất của Tập.
Phan
Nhạc (Pan
Yue), 62 tuổi, cũng đã tháp tùng Tập trong chuyến đi gần đây tới Tân Cương.
Phan được bổ nhiệm làm Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Quốc gia, một chức vụ cấp bộ
chuyên trách các chính sách đối với người dân tộc thiểu số. Trong nhiều năm,
người đứng đầu ủy ban này là người dân tộc thiểu số, nhưng truyền thống đó đã bị
thay đổi bởi người tiền nhiệm của Phan (Trần Tiểu Giang) vào năm 2020. Đến lượt
mình, Phan Nhạc cũng là người Hán, giống như 92% dân số Trung Quốc.
Ở đất nước
Trung Quốc của Tập, trọng tâm nằm ở sự thống nhất của “dân tộc Trung Hoa” – chứ
không phải là đa dạng văn hóa dân tộc – và việc bổ nhiệm Phan đã phản ánh điều
này.
Hà
Lập Phong (He
Lifeng), 67 tuổi, cũng là một cộng sự từ những ngày Tập còn làm việc ở Phúc Kiến.
Ông hiện là Chủ nhiệm Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia và được coi là ứng
viên cho một ghế ở Bộ Chính trị.
Dù không
tháp tùng Tập trong cả hai chuyến đi, Hà đã có bài phát biểu tại Bắc Kinh trước
khi diễn ra chuyến thăm Tân Cương. Trong đó, ông ca ngợi nhà lãnh đạo, mô tả
ông là một chính khách, nhà tư tưởng, và chiến lược gia theo chủ nghĩa Mác-xít
với hiểu biết sâu rộng và khả năng phán đoán sắc sảo.
Tập
Cận Bình lo ngại bị nhiễm COVID ở Hong Kong, hay ông chỉ không tin tưởng rằng
cư dân thành phố sẽ không làm ông khó xử? © AP
Chuyến
thăm của Tập tới Hong Kong được sắp xếp đúng vào dịp kỷ niệm 25 năm ngày lãnh
thổ này trở lại quyền cai trị của Trung Quốc.
Dù ngoài
miệng, ông bày tỏ niềm tin vào sự ổn định của Hong Kong sau khi luật an ninh quốc
gia chính thức có hiệu lực, cách hành xử Tập lại phản ánh sự ngờ vực dai dẳng đối
với người dân Hong Kong.
Tập đến
Hong Kong vào ngày 30/6 nhưng không ở lại qua đêm. Thay vào đó, ông nhanh chóng
trở về Thâm Quyến, thành phố liền kề gần đó, rồi tiếp tục quay trở lại Hong
Kong vào sáng hôm sau để tham dự lễ kỷ niệm.
Một lời giải
thích là Tập sợ bị nhiễm coronavirus ở Hong Kong. Tuy nhiên, điều mà các phụ tá
lo sợ nhất là khả năng một biểu ngữ mang khẩu hiệu ủng hộ dân chủ được trưng
bày gần khách sạn của ông.
Nếu Tập ở
lại Hong Kong và nỗi sợ hãi này trở thành hiện thực, đó sẽ là điều khiến lãnh tụ
phải mất mặt. Còn ở Thâm Quyến, không có rủi ro nào như vậy.
Mã
Hưng Thụy (Ma
Xingrui), 62 tuổi, một trong những phụ tá thân tín của Tập, đã trở thành Bí thư
Tân Cương vào cuối năm ngoái, sau khi giữ chức Bí thư Thành ủy Thâm Quyến và Tỉnh
trưởng Quảng Đông, nơi Thâm Quyến là thành phố trực thuộc.
Mã đã ở
bên cạnh Tập trong suốt chuyến công du khu tự trị của nhà lãnh đạo này.
Tập
Cận Bình và Mã Hưng Thụy ở khu tự trị Tân Cương. Việc bổ nhiệm Mã làm Bí thư
Tân Cương có lẽ là dựa trên hy vọng rằng ông có thể phục hồi nền kinh tế của
khu vực. (Ảnh chụp màn hình từ CCTV)
Khác với vị
tiền nhiệm Trần Toàn Quốc (Chen Quanguo), người đã cai trị
Tân Cương bằng nắm đấm sắt và bị các chính phủ phương Tây trừng phạt, Mã Hưng
Thụy đang mang lại một luồng gió mới.
Nhờ kinh
nghiệm làm việc tại Thâm Quyến, Mã rất thông thạo các chính sách liên quan đến
lĩnh vực công nghệ thông tin. Việc bổ nhiệm ông vào vị trí lãnh đạo Tân Cương
có lẽ là dựa trên hy vọng rằng ông có thể phục hồi nền kinh tế của khu vực. Và
nhiều khả năng ông sẽ trở thành Ủy viên Bộ Chính trị.
Đã hai năm
trôi qua kể từ khi luật an ninh quốc gia Hong Kong có hiệu lực.
“Thế giới tự do đã bị thu hẹp, lần đầu
tiên kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc,” Lin Quanzhong,
một học giả về chính trị quốc tế và từng là nhà nghiên cứu tại Academia Sinica,
viện nghiên cứu hàng đầu Đài Loan, nhận định.
Một
cảnh trong Phong trào Ô dù ở Hong Kong diễn ra vào mùa thu năm 2014, khi sinh
viên và dân chúng chiếm đóng các con đường và nhiều khu vực công cộng để phản đối
đề xuất thay đổi cách Hong Kong bầu chọn các nhà lãnh đạo của mình. (Ảnh của
Katsuji Nakazawa)
Lin cho biết
quyền tự do ở Hong Kong đã giảm xuống còn 30% so với năm 1997, thời điểm chuyển
giao thành phố.
Nhưng Tập
coi “sự thu hẹp của thế giới tự do” này là sự mở rộng các giá trị của đảng và
đang phô trương nó như một thành tựu.
Việc Tập
ngày càng tập trung vào đối nội đã được phản ánh trong số báo ngày 16/07 của Nhân
dân Nhật báo, cơ quan ngôn luận của đảng. Trang đầu và trang thứ hai của tờ
báo phủ kín những câu chuyện về chuyến thăm Tân Cương của chủ tịch nước, bao gồm
cả cuộc gặp của ông với binh sĩ Trung Quốc đóng ở đó.
Trong khi
đó, tin tức về tốc độ tăng trưởng nhẹ 0,4% trong quý 2 (tháng 4 đến tháng 6) của
nền kinh tế Trung Quốc chỉ được đăng trên trang 4, bất chấp việc nó đang là tin
tức hàng đầu trên thế giới.
Trong lúc
tin tốt được khuếch đại còn tin xấu bị ngó lơ, người ta sẽ ít cân nhắc đến yếu
tố bên ngoài khi đưa ra quyết định. Những xích mích với thế giới tự do là điều
không thể tránh khỏi, như thể hiện qua việc Trung Quốc không muốn chỉ trích Nga
về vấn đề Ukraine.
------------------------------------
Katsuji Nakazawa là nhà báo và biên tập viên cao cấp của
Nikkei, hiện sinh sống tại Tokyo. Ông đã dành bảy năm làm phóng viên thường trú
ở Trung Quốc và sau đó trở thành trưởng văn phòng Trung Quốc. Ông đã nhận Giải
Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda năm 2014.
Hình
trên cùng, từ phía trên bên trái: Vương Nghị, Đinh Tiết Tường, Vương Tiểu Hồng
và Phan Nhạc (Nikkei /Kyodo/Reuters).
Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Xi’s
entourage to Hong Kong, Xinjiang likely core of new team,” Nikkei
Asia, 21/07/2022
No comments:
Post a Comment