Nguyên
Sa - Luật Khoa
02/11/2021
https://www.luatkhoa.org/2021/11/nhung-chinh-quyen-chong-che/
Bất kể có thừa nhận hay không, bằng chứng tội ác của
các chính quyền này vẫn bị lưu lại.
Ảnh minh họa: Một
viên cảnh sát đang yêu cầu phóng viên rời khu vực Văn phòng Chủ tịch nước tại
Hà Nội. Ảnh chụp ngày 27/2/2019, gần ngày Tổng thống Mỹ Donald Trump đến Việt
Nam. Ảnh gốc: AP. Thiết kế: LK.
*
Lodkha Thammavong đang bị giam ở một nhà tù
cách xa gia đình 60 km. Cô thiếu nước sạch để uống, và vẫn không được tư vấn
pháp lý sau bốn năm bị kết án.
Tháng 12/2015, trước Đại sứ quán Lào ở
Bangkok, Thái Lan, Thammavong cùng khoảng 30 người khác biểu tình phản đối
các hành vi vi phạm nhân quyền của chính quyền Lào.
Ba tháng sau đó, khi trở lại Lào, cô và hai
nhà hoạt động khác bị cảnh sát Lào bắt giữ dù không có lệnh bắt. Họ bị ép cung,
bị bêu riếu trên đài truyền hình quốc gia như những kẻ phản quốc. Họ không được
phép có luật sư đại diện.
Một năm sau đó, vào tháng 3/2017, sau một
phiên tòa bất công, Thammavong bị tuyên án 12 năm tù giam vì tội “phản bội tổ
quốc, tuyên truyền chống nhà nước, và tụ tập gây rối trật tự xã hội”. Hai nhà
hoạt động bị bắt cùng cô lần lượt nhận án 16 năm và 20 năm tù.
Câu chuyện về Thammavong được kể trong báo cáo
mới nhất của Mary Lawlor, Báo cáo viên Đặc biệt (Special Rapporteur) của
Liên Hợp Quốc về tình trạng của những nhà hoạt động bảo vệ nhân quyền. Báo
cáo mang tên “States in
denial: the long-term detention of human rights defenders” (Những chính quyền
chống chế: tình trạng giam giữ lâu dài đối với những nhà hoạt động bảo vệ nhân
quyền). [1]
Tù nhân lương tâm Trần Huỳnh Duy Thức, người vẫn đang chịu án tù 16 năm về tội âm mưu lật đổ chính quyền
cũng được nhắc đến trong báo cáo này. [2]
https://2xjs7y10oiyz26vqxu2hok6y-wpengine.netdna-ssl.com/wp-content/uploads/2021/11/T.jpg
Trần Huỳnh Duy Thức,
doanh nhân, nhà hoạt động, tù nhân lương tâm. Ảnh: Trần Huỳnh Duy Tân/ BBC.
Chỉ
tính riêng từ ngày 1/1/2020 đến ngày 30/6/2021, Báo cáo viên Đặc biệt của Liên
Hợp Quốc đã làm việc với 22 quốc gia về 148 nhà hoạt động bảo vệ nhân quyền
đang bị giam giữ dài hạn. Trong số đó, 40 người là
luật sư liên quan đến các vụ án nhân quyền, 15 người làm việc về quyền phụ nữ,
9 người làm việc trong lĩnh vực môi trường và quyền của người bản địa và 7 người
chuyên phân phối viện trợ nhân đạo. Trong số những người bị giam giữ còn có người
hoạt động trong nhiều lĩnh vực nhân quyền khác như quyền trẻ em, quyền của người
LGBTQI+, quyền tự do tôn giáo, vận động để bãi bỏ án tử hình, v.v.
Phần lớn trong số những người này đều đã bị kết
án hoặc có nguy cơ nhận án tù từ 10 năm trở lên.
Nhiều người trong số họ bị kết án trong các
phiên tòa bất công, dựa trên các điều luật được định nghĩa một cách mơ hồ, thường
liên quan đến tội phản quốc, lật đổ hoặc là khủng bố.
Một số người bị chính quyền bỏ tù để trừng phạt
vì họ đã tham gia hoặc có ý định tham gia vào các cơ chế trao đổi liên lạc về
nhân quyền của Liên Hợp Quốc.
Nhiều người đang bị giam giữ trong những điều
kiện khắc nghiệt với sức khỏe yếu mà lại không được bác sĩ thăm khám. Nhiều người
đã bị kết án tử, hoặc đã chết trong tù trong thời gian chịu án.
Không một quốc gia nào trong số những nước được
nhắc đến thừa nhận hành vi của mình. Họ chống chế, chối bỏ và từ chối hợp tác.
Trong số đó, nhiều quốc gia là thành viên hoặc đang mong muốn trở thành thành
viên của Hội đồng Nhân quyền.
Mary Lawlor, tác giả bản báo cáo, kết luận:
“Nhiều nhà cầm quyền tuyên án tù nặng nề đối với những
nhà hoạt động bảo vệ nhân quyền là vì họ muốn thế, và vì họ có thể làm thế. Họ
làm thế bởi vì họ không hài lòng khi các nhà hoạt động phơi bày những hành vi
tham nhũng, chỉ ra các vi phạm nhân quyền hoặc làm đậm nét những khuyết điểm
khác trong việc quản trị quốc gia.”
***
Tôi đã luôn nghĩ rằng các báo cáo nhân quyền với
rất nhiều thuật ngữ khô khan và các chữ viết tắt dài ngoằng là thứ cuối cùng mà
mình muốn đọc, cho đến khi tôi vô tình mở báo cáo này khi đang theo dõi vụ
án của Phạm Đoan Trang. Mary Lawlor viết ngắn, sắc, với ngồn ngộn bằng chứng
bao gồm cả con số và câu chuyện. Ở những chỗ cần khẳng định các giá trị/ niềm
tin nền tảng, bà sẽ viết bằng một giọng văn vừa đanh thép lại vừa… đanh đá.
https://2xjs7y10oiyz26vqxu2hok6y-wpengine.netdna-ssl.com/wp-content/uploads/2021/11/marylawlor4.jpg
Mary Lawlor, Báo
cáo viên Đặc biệt của Liên Hợp Quốc về tình trạng của những nhà hoạt động bảo vệ
nhân quyền. Ảnh: University Times.
Đọc thử một ví dụ đanh đá:
“Một vài chính quyền phản hồi rằng những người bị bỏ
tù ấy không phải là nhà hoạt động bảo vệ nhân quyền mà là những kẻ muốn lật đổ
chính quyền, phản bội hoặc khủng bố. Báo cáo viên Đặc biệt biết sự khác biệt giữa
các nhóm này, và bà trang trọng nhắc nhở các chính quyền rằng bà được tin tưởng
giao nhiệm vụ hiện tại một phần là nhờ vào kinh nghiệm hàng chục năm trong việc
xác định ai là nhà hoạt động bảo vệ nhân quyền, còn ai thì không.”
Còn đây là một đoạn đanh thép:
“Tấn công những nhà hoạt động bảo vệ
nhân quyền bằng những án tù nặng nề là việc không bao giờ có thể chấp nhận được,
và không một nhà nước nào nên đi quá giới hạn này. Đây là một việc làm phi đạo
đức, phi pháp, không thể bào chữa, và đáng xấu hổ. Việc làm này cho thấy các
chính quyền đó không hề có quyết tâm giữ gìn những tiêu chuẩn quốc tế mà họ đã
cam kết thực hiện.”
Mary Lawlor nhận nhiệm vụ của Báo
cáo viên Đặc biệt của Liên Hợp Quốc vào tháng 5/2020. [3] Bà là một tên tuổi
trong cộng đồng nhân quyền quốc tế, người luôn đưa ra được những phản hồi nhanh
chóng và đáng tin cậy liên quan đến những nhà hoạt động bảo vệ nhân quyền. Bà
đã tham gia bảo vệ các nhà hoạt động trong gần một nửa thế kỷ, đặc biệt là 20
năm trở lại đây, khi bà sáng lập Front Line Defenders để phản ứng nhanh
trong trường hợp các nhà hoạt động nhân quyền trên thế giới gặp nguy hiểm.
Năm 2019, Front Line Defenders công bố một bản báo cáo về những nhà hoạt động bảo vệ nhân quyền
đã bị giết trong năm. Họ thống kê được 304 trường hợp ở 31 quốc gia. [4] Tên của
những người này được in trang trọng trên trang nhất của báo cáo, như một cách để
tưởng nhớ họ.
Tháng 12/2020, bà Lawlor đã gửi đến Hội đồng
Nhân quyền Liên Hợp Quốc một báo cáo riêng về vấn đề này. [5]
Mary Lawlor cũng là một trong tám chuyên gia đứng
tên trong tuyên bố bác
bỏ các chứng cứ buộc tội nhà báo Phạm Đoan Trang. [6]
***
Các cơ chế bảo vệ nhân quyền quốc tế có đầy vấn
đề. Cũng như nhiều người mà tôi quen, tôi không có quá nhiều niềm tin vào sự hiệu
quả của các báo cáo như thế này với những nhà nước độc tài chuyên chế ra những
điều luật mà họ cần để đàn áp.
Nhưng những người như bà Lawlor khiến tôi thực
sự cảm động. Họ dành cả cuộc đời mình để gọi tên những hành vi vi phạm nhân quyền,
trân trọng sự hy sinh của những nhà hoạt động, và nhắc cả thế giới về những điều
đúng nên làm.
Tôi rất hy vọng bài viết này đủ để khiến bạn
ghé mắt vào xem bản báo cáo mới nhất của Báo cáo viên Đặc biệt của Liên Hợp Quốc
Mary Lawlor: “States
in denial: the long-term detention of human rights defenders”. [7]
Kể cả không quan tâm gì tới những người đang bị
giam cầm hoặc bị giết vì bảo vệ quyền của người khác, hoặc không bao giờ nghĩ rằng
bạn sẽ một ngày nào đó gặp rắc rối với chính quyền, bạn cũng sẽ thấy đây là tài
liệu đọc chất lượng để học tiếng Anh.
Quan trọng nhất là tài liệu này an toàn. Cơ quan điều
tra nào mà lại dám liệt báo cáo chính thức của Liên Hợp Quốc vào hàng tài liệu
tuyên truyền chống nhà nước cơ chứ.
Bài viết nằm trong chuyên mục Đọc sách cùng Đoan
Trang, đăng vào tối thứ Ba hàng tuần.
Bài cộng tác xin gửi cho chúng tôi tại đây. Ban
biên tập Luật Khoa tạp chí, bao gồm Đoan Trang, rất mong chờ bài viết của bạn.
Chú thích
1. Lawlor, M. (2021, July 19). Report
of the Special Rapporteur on the situation of human rights defenders, Mary
Lawlor. United Nations.
2. Trần Huỳnh Duy Thức: Từ doanh
nhân đến tù nhân lương tâm. (2017, August 29). Luật Khoa.
https://www.luatkhoa.org/2017/08/tran-huynh-duy-thuc/
3. Mary Lawlor. (2021, July 29).
Front Line Defenders. https://www.frontlinedefenders.org/en/profile/mary-lawlor-0
4. FRONT LINE DEFENDERS GLOBAL
ANALYSIS 2019. (n.d.). Frontline Defenders. https://www.frontlinedefenders.org/sites/default/files/global_analysis_2019_web.pdf
5. Lawlor, M. (2020, December 24). Final
warning: death threats and killings of human rights defenders. United
Nations.
https://undocs.org/en/A/HRC/46/35
6. Nguyên Sa. (2021, November 1). Nhóm
chuyên gia của Liên Hiệp Quốc bác bỏ chứng cứ buộc tội Phạm Đoan Trang.
Luật Khoa Tạp Chí. https://www.luatkhoa.org/2021/11/nhom-chuyen-gia-cua-lien-hiep-quoc-bac-bo-chung-cu-buoc-toi-pham-doan-trang/
7. Xem [1]
No comments:
Post a Comment