Brahma Chellaney
Đỗ
Kim Thêm dịch
18/06/2018
Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Jim Mattis đã lên tiếng
chống lại chiến lược "đe doạ và ép buộc" của Trung Quốc tại Biển
Đông, bao gồm việc phối trí các hoả tiển chống chiến hạm, các hoả tiển phòng
không, các thiết bị gây nhiễu loạn sóng bằng điện tử, và gần đây hơn, việc hạ
cánh các máy bay ném bom có vũ khí nguyên tử tại đảo Woody. Mattis cảnh báo:
“đó là hậu quả của việc Trung Quốc coi thường cộng đồng quốc tế."
Nhưng hậu quả gì? Hai chính quyền Mỹ liên tiếp là
Barack Obama và hiện nay là Donald Trump đã thất bại trong việc đẩy lùi một
cách đáng kể để chống lại chủ nghĩa bành trướng của Trung Quốc ở Biển Hoa Nam,
đã gia tăng tốc độ bất chấp phán quyết của tòa án trọng tài quốc tế năm 2016,
tòa đã vô hiệu hoá các yêu sách về lãnh thổ ở đó.
Thay vì thế, Hoa Kỳ đã dựa vào hành động có tính
hùng biện hoặc tượng trưng. Ví dụ như việc trong mùa hè này, Hoa Kỳ đã mời
Trung Quốc ra khỏi cuộc tập trận hải quân trong vùng Vành Cung Thái Bình Dương
(RIMPAC) của 26 quốc gia. Động thái này xem như là dấu hiệu tiềm ẩn cho thấy
cuối cùng rồi thì Hoa Kỳ có thể áp dụng một phương sách gay gắt hơn đối với
Trung Quốc. Bản thân Mattis đã gọi quyết định này là “phản ứng ban đầu” cho
việc quân sự hóa của Trung Quốc về vùng Biển Đông, nơi có diện tích gấp đôi
vùng Vịnh Mexico và lớn hơn 50% so với Biển Địa Trung Hải.
Cũng tương tự như vậy, các hoạt động tự do hải hành
(FON) của Hải quân Hoa Kỳ đang diễn ra thường xuyên dưới thời của Trump hơn so
với dưới thời của Obama, vấn đề đã được thổi phồng rộng rãi. Sau chiến dịch gần
đây nhất, trong đó một tuần dương hạm có trang bị hoả tiển và một khu trục hạm
đi qua Quần đảo Hoàng Sa còn đang tranh chấp, Mattis tuyên bố rằng Hoa Kỳ là
"quốc gia duy nhất" đứng lên chống lại Trung Quốc.
Nhưng Trung Quốc cũng đã sử dụng các hoạt động thuộc
về tự do hải hành của Mỹ để phô trương cho công chúng Trung Quốc biết, nhằm cáo
buộc là sau các hoạt động mới nhất về hải quân Trung Quốc, họ đã "cảnh báo
và trục xuất" hai chiến hạm của Mỹ. Quan trọng hơn, cả hoạt động FON lẫn
loại trừ Trung Quốc ra khỏi cuộc diễn tập RIMPAC đều không giải quyết được
những thay đổi về động lực trong khu vực do việc xây dựng đảo và quân sự hóa do
Trung Quốc gây ra, đó là còn chưa kể đến việc bắt nạt các nước láng giềng. Kết
quả là cả hai việc sẽ không ngăn cản Trung Quốc một cách đáng kể hoặc trấn an
của Hoa Kỳ cho các đồng minh.
Thực tế cho thấy là sự lấn chiếm tuần tự của Trung
Quốc đã làm thay đổi toàn diện các sự kiện ở Biển Đông. Nó đã củng cố quyền
kiểm soát của Trung Quốc trong hành lang chiến lược giữa Ấn Độ Dương và Thái
Bình Dương, qua đó có hoạt động của một phần ba mậu dịch hàng hải toàn cầu có
trị giá 5,3 nghìn tỷ đô la trong năm ngoái. Trung Quốc cũng khẳng định quyền
kiểm soát tài nguyên thiên nhiên trong khu vực, bằng cách họ bắt nạt và ép buộc
những nước khác cùng có yêu sách đang tìm cách khai thác dầu khí ở các vùng
lãnh thổ mà họ tự kiểm soát theo Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển. Ví dụ như
Việt Nam đã bị buộc phải bỏ một dự án khai thác trên thềm lục địa của
mình
Có lẽ điều đáng ngại nhất là sự phát triển của Trung
Quốc về hoạt động của các căn cứ điều hợp hoạt động triển khai trên các hòn đảo
Biển Đông nhân tạo "dường như hoàn chỉnh," như Đô đốc Philip Davidson
đã nói với Ủy ban Thượng viện vào tháng Tư trước khi đảm nhiệm Bộ Tư lệnh Lực
lượng Thái Bình Dương. "Trung Quốc hiện có khả năng kiểm soát Biển Đông
trong mọi tình huống, mà không có giao chiến với Mỹ", Davidson khẳng định.
Đặc tính hoá của Davidson được tiết lộ. Khi Trung
Quốc thực thi một phương sách chiến lược dài hạn để tăng cường việc giữ vững
Biển Đông và ngày càng xa hơn, thì Mỹ chỉ tập trung vào viễn cảnh chiến tranh
toàn diện.
Ngũ Giác Đài đã phô trương khả năng phá hủy các hòn
đảo nhân tạo của Trung Quốc, mà việc tạo lập này được Chủ tịch Trung Quốc Tập
Cận Bình đã được trích lời là một trong những thành tựu quan trọng của ông.
Trung tướng Kenneth McKenzie, Giám đốc tham mưu hỗn hợp, gần đây đã nói:
"Tôi sẽ chỉ nói với bạn: Quân đội Mỹ đã có rất nhiều kinh nghiệm trong
việc phá sập các hòn đảo nhỏ ở miền Tây Thái Bình Dương."
Nếu bùng nổ chiến tranh thì Trung Quốc là nước duy
nhất có khả năng bị tổn thương ở Biển Đông, Hoa Kỳ sẽ mất đi sự cạnh tranh
chiến lược lớn hơn. Trong khi tìm cách bảo vệ tự do quân sự trong việc hải hành
của mình ở Biển Đông, Hoa Kỳ đã nhắm mắt làm ngơ trước sự tấn công lén lút của
Trung Quốc về quyền tự do trên biển, bao gồm cả hạn chế quyền của các nước khác
trong khu vực.
Cách lựa chọn sống còn duy nhất là một chiến lược
đáng tin cậy nhằm đẩy lùi việc Trung Quốc sử dụng cưỡng chế để thúc đẩy chủ
trương xét lại lãnh hải về lãnh thổ. Như Đô đốc Harry Harris đã cảnh báo hồi
tháng trước trong khi rời chức vụ Tư Lệnh Thái Bình Dương của Mỹ, "Nếu
không có nhằm mục tiêu trong sự tham gia và cam kết của Mỹ và các đồng minh và
đối tác, Trung Quốc sẽ thực hiện giấc mơ về quyền bá chủ ở châu Á".
Nói một cách đơn giản, Trung Quốc đang chiến thắng
trong trận chiến Biển Đông mà không bắn một phát đạn hoặc trả bất kỳ phí tổn
quốc tế nào. Trong khi Trump đang duy trì xu hướng này, nó bắt đầu dưới thời
Obama, người theo dõi Trung Quốc đã tạo ra bảy hòn đảo nhân tạo và bắt đầu quân
sự hóa các hòn đảo.
Sự im lặng của Obama vào năm 2012 khi Trung Quốc
chiếm đóng eo biển Scarborough còn đang tranh chấp - một ngư trường truyền
thống của Philippine nằm trong khu vực độc quyền kinh tế của họ - đã khuyến
khích Trung Quốc bắt tay vào chiến lược xây dựng đảo rộng lớn hơn ở Biển Đông
vào năm sau. Vào thời điểm Mỹ nhận ra phạm vi và quy mô của chương trình cải
tạo đất đai của Trung Quốc, Nga đã gây chú ý bằng cách sát nhập Đảo Crimea. Tuy
nhiên, những tác động chiến lược lâu dài của những gì Trung Quốc đạt được ở
Biển Hoa Nam nghiêm trọng hơn nhiều.
Chuyện không may là khi nói đến việc hạn chế chủ
trương bành trướng của Trung Quốc, Trump dường như không có giải pháp cũng như
người tiền nhiệm của ông. Bị ám ảnh phải tập trung về ba vấn đề - thương mại,
Bắc Triều Tiên và Iran - Trump đã lặng lẽ theo dõi khi Trung Quốc xây dựng cơ
sở quân sự của mình thông qua việc xây dựng cuồng nhiệt các cơ sở vĩnh viễn
trên đất mới khai hoang. Hiện nay, Trung Quốc đã bắt đầu chiến lược xâm nhập ở
Ấn Độ Dương và Biển Đông, đe dọa lợi ích của nhiều quốc gia, từ Ấn Độ đến Nhật
Bản.
Biển Đông đã và đang là trung tâm của cuộc thi đua
tìm ảnh hưởng ở khu vực Ấn độ -Thái Bình Dương. Do thái độ vô can và thiếu kiên
quyết của Hoa Kỳ, nên viễn kiến chung cho khu vực Ấn độ-Thái Bình Dương đưa tới
tự do, cởi mở và dân chủ có thể nhường bước cho một trật tự khu vực đàn áp, mất
tự do mà Trung Quốc có toàn quyền kiểm soát.
***
Brahma
Chellaney, Giáo sư Nghiên cứu Chiến lược của Trung tâm
Nghiên cứu Chính sách có trụ sở đặt tại New Delhi, Chuyên gia nghiên cứu thuộc
Robert Bosch Academy tại Berlin, tác giả của 9 tác phẩm mà trong đó có Asian
Juggernaut, Water: Asia’s New Battleground, and Water, Peace, and War:
Confronting the Global Water Crisis
Nguyên tác: Who Lost the South China Sea?
No comments:
Post a Comment