Ngô
Nhân Dụng
October
6, 2017
Tin
từ Tòa Bạch Ốc cho thấy trong tuần tới Tổng Thống Donald Trump có thể sẽ “không
xác nhận” rằng chính phủ Iran “thi hành đầy đủ” thỏa hiệp ngưng vũ khí nguyên tử.
Hậu quả là nước Mỹ có thể sẽ xóa bỏ bản hiệp ước đã ký kết năm 2015. Trong khi
tranh cử năm 2016 ông đã đả kích kịch liệt cựu Tổng Thống Barack Obama về bản
hiệp ước “tai hại” này, và hứa với cử tri sẽ xóa bỏ.
Nếu
tổng thống Mỹ “không xác nhận” cho Iran, hậu quả sẽ ra sao?
Trước
hết, tổng thống sẽ trút trách nhiệm cho quốc hội quyết định phải làm gì. Tất cả
tùy thuộc ý kiến của đa số các đại biểu, đặc biệt là các dân biểu và nghị sĩ Cộng
Hòa. Trái banh ở chân họ, muốn đá sao thì đá.
Năm
2015, để hiệp ước Iran được quốc hội chấp thuận, ông Obama đã nhượng bộ, buộc vị
tổng thống mỗi ba tháng phải báo cáo xác nhận “Iran thi hành đầy đủ;” và “bản
thỏa hiệp bảo vệ quyền lợi của nước Mỹ.” Nếu không đủ hai điều kiện này, quốc hội
sẽ hành động. Trong năm nay Tổng Thống Trump đã hai lần “xác nhận” các điều kiện
trên. Kỳ hạn sắp tới là ngày 15 Tháng Mười, ông có thể đổi ý kiến. Quốc Hội Mỹ
có 60 ngày để quyết định.
Hiệp ước với Iran được ký kết với Mỹ và
ba nước Châu Âu, Anh, Đức, Pháp, cùng với Nga, Trung Cộng, và đại diện Liên Hiệp
Quốc. Những
điều khoản chính trong đó đòi hỏi Iran phải giảm bớt 97% kho chất uranium đã
tinh luyện (3% còn lại chỉ được sử dụng vào mục đích hòa bình); giảm bớt hai phần
ba số nhà máy tinh luyện; và thanh tra Liên Hiệp Quốc có quyền kiểm soát coi
Iran có làm đúng hay không. Để đổi lại, các quốc gia khác sẽ ngưng không cấm vận
kinh tế Iran. Nhưng Mỹ vẫn được giữ những lệnh cấm vận đã đưa ra từ trước,
không liên can đến bom nguyên tử.
Cho
tới nay, các thanh tra Liên Hiệp Quốc vẫn xác nhận chính phủ Iran thi hành đầy
đủ các cam kết; và khi bị tố giác các vi phạm nhỏ thì họ đều chấp nhận và thay
đổi cho thích hợp. Các nước Châu Âu, Nga và Trung Cộng đều đồng ý với các thanh
tra.
Nếu
Mỹ rút khỏi bản hiệp ước 2015, Iran có thể lấy cớ đó tái lập các hoạt động tinh
luyện uranium, đủ để làm bom nguyên tử, dù họ sẽ vẫn hứa hẹn không nhằm mục
đích. Nếu các nước Châu Âu chấp nhận lời hứa của Iran, họ sẽ không tái lập các
biện pháp cấm vận đã bỏ. Từ hai năm qua, Iran đã bán được dầu lửa cho Châu Âu,
và nhận được nhiều chục tỷ đô la tiền đầu tư.
Các
nước Châu Âu có thể không theo gót Mỹ mà rút ra khỏi bản hiệp ước, Nga và Trung
Cộng chắc chắn sẽ chống lại. Khi đó, nước Mỹ sẽ phải hành động một mình.
Đa
số dân Iran ủng hộ bản hiệp ước năm 2015, cho nên Tổng Thống Hassan Rouhani năm
nay tái đắc cử; ông đánh bại các đối thủ “diều hâu” vốn không chấp nhận một thỏa
hiệp nào với Tây phương và vẫn muốn làm bom nguyên tử. Nếu Mỹ rút, cán cân
chính trị trong xứ Iran sẽ thay đổi.
Tại
Mỹ, trong 60 ngày quốc hội có thể tái lập các biện pháp cấm vận Iran đã có trước
khi ký hiệp ước. Họ cũng có thể đưa ra một đạo luật cấm vận mới. Luật mới này sẽ
mở rộng phạm vi ngoài lãnh vực bom nguyên tử; đòi Iran phải ngưng cả các hoạt động
khác nhằm bành trướng ảnh hưởng trong vùng Trung Đông.
Hiện
nay Iran đang gây ảnh hưởng lớn trong vùng chung quanh. Quốc gia theo phái Shi
A trong Hồi Giáo này đã trở thành một mối đe dọa cho các nước Ả Rập theo giáo
phái Sun Ni trong đạo Hồi.
Từ
năm 2003, sau khi Mỹ lật đổ chế độ Saddam Hussein tại Iraq, Iran càng ngày càng
lên chân. Kẻ tử thù Hussein bị Mỹ treo cổ, Iran đã đặt chân vào nước này, nơi
đa số dân theo phái Shi A, mà trong nửa thế kỷ trước bị một chính quyền theo
phái Sun Ni cai trị. Cuộc nội chiến tại Syria giúp Iran cơ hội xâm nhập nước
này, nơi gia đình Assad thuộc thiểu số Shi A nắm quyền. Lực lượng Hezbollah,
theo phái Shi A ở Lebanon, được Iran trang bị và tiếp tế để qua Syria giúp
Assad, đã chiến thắng và kiểm soát một vùng biên giới giữa hai nước. Iran cũng
đang gây ảnh hưởng trên các nước Ả Rập nhỏ như Qatar và Oman, cạnh tranh với
Vương quốc Saudi.
Iran
đang đưa người, vũ khí và tiền bạc qua lũng đoạn các xứ Hồi Giáo khác, như tại
Yemen, giúp nhóm người phái Shi A nổi loạn chống chính quyền phái Sun Ni được Ả
Rập Saudi ủng hộ. Tại Iraq, quân nổi loạn Hồi Giáo cực đoan IS đang tan rã,
nhưng chính phủ Haider al-Abadi phải lo làm sao đối phó với lực lượng “dân
quân” do Iran huấn luyện và trang bị, đám quân thiện chiến đã giúp họ chiếm các
cứ điểm sau cùng của quân IS. Trong những năm tới, nhóm này có thể trở thành một
thế lực chính trị không khác gì quân Hezbollah ở Lebanon.
Cho tới nay, chính phủ Mỹ hầu như không
có một chiến lược nào để đối phó với cuộc bành trướng của Iran, từ vùng Trung Á
sang Địa Trung Hải và Hồng Hải. Tổng Thống Trump chỉ chú ý diệt quân khủng bố IS, vô
tình giúp Nga và Iran bành trướng ở Syria, và riêng Iran tại Iraq. Nay ông
Trump quay sang lo vấn đề Iran nhưng ông đặt trọng tâm vào vấn đề hiệp ước cấm
làm bom nguyên tử.
Nếu
Tổng Thống Trump có thể “đá trái banh Iran” sang cho Quốc Hội Mỹ, họ có thể
nhân cơ hội này hành động giảm bớt tốc độ bành trướng ảnh hưởng của Iran trong
cả vùng này. Nước Mỹ có thể sẽ yêu cầu Iran và các nước đã ký kết hiệp ước cũ mở
cuộc đàm phán khác, để tiến tới một hiệp ước mới nhắm vào mục đích đó.
Mỹ
có thể mở rộng phạm vi ngăn cấm những hoạt động của Iran ngoài lãnh vực bom
nguyên tử, như việc chế hỏa tiễn (không nằm trong hiệp ước cũ). Họ cũng có thể
yêu cầu kéo dài thời gian thi hành hiệp ước thay vì chỉ tới năm 2030. Ngoài ra,
Mỹ sẽ đòi Iran cho các thanh tra Liên Hiệp Quốc được hoạt động dễ dàng và rộng
rãi hơn.
Nhưng
bằng cách nào chính phủ Mỹ có thể tạo áp lực cho các nước Châu Âu đồng ý theo
con đường của mình?
Hiện
nay bang giao giữa Mỹ và Châu Âu đang lỏng lẻo, sau khi Mỹ rút ra khỏi Hiệp Định
Paris về bảo vệ khí quyển và lơ là với việc thảo luận một hiệp ước mậu dịch tự
do xuyên Đại Tây Dương. Thái độ thân thiện với Nga của Tổng Thống Trump đi ngược
với chính sách của các nước Đức, Pháp và Anh. Đại sứ Đức ở Washington, Peter
Wittig, mới tuyên bố với nhà báo Mỹ rằng: Chúng tôi vẫn tôn trọng hiệp ước với
Iran, và chúng tôi cũng mong quý quốc không ra khỏi hiệp ước đó mà tiếp tục tôn
trọng.
Chính
phủ và Quốc Hội Mỹ có thể làm đạo luật cấm vận mới, không cho các công ty buôn
bán và làm ăn với Iran đi qua hệ thống ngân hàng Mỹ, trong đó có các công ty
Châu Âu. Không thể biết trước điều này sẽ có hậu quả nào, vì chính các công ty
và ngân hàng Mỹ cũng sẽ chịu thiệt hại.
Nhưng
một hậu quả chắc chắn là phe diều hâu trong nước Iran sẽ thắng thế, thúc đẩy
tinh thần chống Mỹ và quyết tâm chế tạo bom nguyên tử.
Có
lẽ vì đứng trước hậu quả không sáng sủa đó, cả Ngoại Trưởng Rex W. Tillerson và
Bộ Trưởng Quốc Phòng Jim Mattis đều đã nói rằng chính phủ Mỹ không nên xóa bỏ
hiệp định Iran năm 2015, trước khi họ được nghe Tòa Bạch Ốc nói khác. Cũng vậy,
Cố Vấn An Ninh Tòa Bạch Ốc HR McMaster đã gặp các nghị sĩ đảng Dân Chủ để tham
khảo ý kiến về vấn đề hiệp định Iran, mà chắc chắn họ không muốn xé. Một khi Mỹ
xé hiệp ước, Iran sẽ lập tức làm theo. Không còn bị ràng buộc nữa, họ có thể bắt
đầu tinh luyện uranium có thể làm bom nguyên tử ngay bây giờ, không còn phải chờ
13 năm như cũ.
Ngoại
Trưởng Iran Mohammad Javad Zarif mới hỏi một nhà báo Mỹ rằng: Nếu xóa bỏ hiệp định,
thì bao giờ các nước trả lại chúng tôi 10 tấn uranium đã được tinh luyện? Những
vật liệu nguy hiểm này đã được chuyển ra ngoài sau khi Iran ký hiệp định. Phần
lớn được trao cho chính phủ Nga, ở nơi gần Iran nhất.
Dù
Quốc Hội Mỹ sẽ quyết định chính sách nào đối với Iran nếu Tổng Thống Trump quyết
định “không xác nhận” trong mươi ngày tới, ông đã “đưa trái banh” cho quốc hội
đá. Các dân biểu và nghị sĩ Cộng Hòa sẽ phải lãnh trái banh này.
Đây
là một nước cờ chính trị khôn khéo của ông Donald Trump, giống như ông vẫn thường
làm trước đây. Việc xóa bỏ Obamacare, ông hoàn toàn giao khoán cho các nhà lập
pháp, hai viện làm gì thì làm. Khi thất bại, ông có thể trút hết trách nhiệm
cho họ. Ông cũng làm như vậy khi đá trái banh DACA sang cho quốc hội. Thay vì tự
quyết định hành pháp sẽ làm gì với các di dân lậu là trẻ em được cha mẹ đưa vào
Mỹ, ông Trump tỏ ra hòa hoãn sau khi gặp các đại biểu đảng Dân Chủ; nhưng chỉ
phép thi hành thêm sáu tháng. Tương lai, ông để cho quốc hội toàn quyền quyết định.
Giới lãnh đạo đảng Cộng Hòa sẽ còn lãnh nhiều trái banh từ Tòa Bạch Ốc đá qua.
Trong
trận đá banh nội bộ này, Tổng Thống Trump luôn luôn thắng. Mối quan tâm lớn nhất
của ông là bảo vệ niềm tin tưởng của 30 đến 40 triệu cử tri nòng cốt ủng hộ
mình. Trong trận đá Iran, ông Trump có thể khoe với mọi người rằng ông đã làm
đúng lời hứa tranh cử, vì ông muốn xé bỏ hiệp ước với Iran! Chuyện xảy ra sau
đó là việc của quốc hội! Với Obamacare cũng vậy, không xóa được vì quốc hội bất
lực. Với bức tường Mexico cũng không khác. Việc cấm di dân Hồi Giáo không thành
thì lỗi tại tòa án! Ngoài ra, tất cả các tội lỗi khác đều có thể đổ cho giới
truyền thông “fake news!” Những người ủng hộ Tổng Thống Trump đều rất hài lòng!
------------------------------
LIÊN QUAN :
October
7, 2017
No comments:
Post a Comment