Mặc Lâm,
biên tập viên RFA, Bangkok
2014-04-05
2014-04-05
Bìa cuốn tiểu thuyết Gửi người yêu và tin của Nguyễn Thị Từ Huy
Tiểu thuyết Gửi người yêu và tin của Nguyễn
Thị Từ Huy vừa được nhà xuất bản Người Việt phát hành tại hải ngoại với lời
giới thiệu đầy trân trọng của ba ngòi viết uy tín là Hoàng Ngọc Tuấn, Đỗ Quý
Toàn và Phan Huy Đường.
Nhà
thơ Đỗ Quý Toàn viết rằng Nguyễn Thị Từ Huy kể chuyện
một nhân vật hư cấu để mượn cớ viết bản cáo trạng lối sống giả dối bao trùm
trên xã hội hiện tại. Không cần nói ra, ai cũng biết, tác giả muốn mọi người
thức tỉnh, từ chối cách sống đó.
Nhà
phê bình văn học Hoàng Ngọc Tuấn thì viết: Từ Huy đã
viết cuốn tiểu thuyết Gửi người yêu và tin với một ngòi bút tỉnh táo và
sắc bén của một nhà phân tích tâm lý và một nhà phê phán xã hội và, dưới ngòi
bút ấy, nhân vật chính trong tác phẩm – một nhân vật hư cấu nhưng đích thực là
điển hình của loại người đang làm mục ruỗng xã hội và đạo đức ở Việt Nam hiện
nay - tự phơi bày bản chất qua nhiều chặng biến đổi khác nhau từ trang
sách đầu tiên cho đến trang sách cuối cùng.
Chúng tôi có cuộc trao đổi ngắn với tác giả Nguyễn
Thị Từ Huy hy vọng sẽ mở ra thêm những trang sách mà tác giả còn ấp ủ chưa thể
viết ra mời quý vị theo dõi.
Mặc
Lâm: Thưa bà, “Gửi người yêu và tin”. Cái tựa có vẻ
đánh đố người đọc lắm. Chữ tin có phải bắt đầu cho một loạt câu hỏi về sự bất
tín của nhân vật trong tiểu thuyết hay chỉ đơn giản như nó vốn có?
Nguyễn
Thị Từ Huy: Biết nói như thế nào? Có một thời điểm, hai chữ
“tin” và “yêu” gần như đi tới chỗ mất hết trọng lượng, và tôi cần phải làm gì
đó để giữ lại một chút sức nặng của hai chữ đó, cho tôi. Hoặc nói cách khác, đó
là thời điểm mà tôi cảm nhận một cách rõ rệt đời sống đang bị sa mạc hóa xung
quanh tôi, đến mức chữ “tin” và chữ “yêu” bị khô quắt lại. Chúng ta đều biết
một số trường hợp thực tế: chữ “yêu” càng được sử dụng nhiều bao nhiêu, thì đối
tượng “được yêu” càng bị tàn phá, bị hủy hoại bấy nhiêu. Các diễn từ viết về
lòng tin càng đẹp bao nhiêu, càng long lanh bao nhiêu thì trong thực tế niềm
tin càng bị đánh mất bấy nhiêu. Hai chữ “tin” và “yêu” dường như chỉ còn lại vỏ
chữ mà thôi.
Giữa lúc đó, tôi nhận thấy phần của ba tôi vẫn tiếp
tục chảy trong tôi, phần của yêu tin, là thứ mà ba tôi lúc còn sống luôn giữ
tràn đầy nơi trái tim ông, trong cái hình hài lúc nào cũng khô gầy của ông, là
thứ mà trước lúc mất đi, ông để lại cho chúng tôi, và nó chảy thành cuốn sách
này. Yêu và tin phải chảy qua những thử thách của thác ghềnh bất tín, đôi khi
phải bị hút khô như cát trên sa mạc, để có thể chảy ra thành chữ.
Và khi tôi gửi lá thư đầu tiên trong cả série này
cho Hoàng Ngọc-Tuấn, anh ấy trả lời rằng: “Anh đọc truyện này 5 lần, thấy như
sống lại cái cảm giác những ngày tuyệt vọng ở Việt Nam những năm 70, 80, trước
khi phải vào tù nhiều lần, rồi phải liều chết vượt biển ra đi… Đọc lại 5
lần, và lần nào cũng thế, không thể không rơi nước mắt…”. Lúc đó anh ấy không
biết rằng nước mắt của anh đã làm cho sa mạc nở hoa trong lòng tôi.
Ở đây, con người đang bị biến thành những búi cỏ khô
trên sa mạc. Tôi mượn lối nói của Milovan Djilas, bởi nó quá chính xác. Từng
ngày từng giờ, con người bị đe dọa bị khủng bố và bị mua chuộc, cả hai cách đó
đều dẫn tới chỗ sa mạc hóa xã hội người, biến con người thành bụi, thành cỏ khô
hoặc thành thú dữ.
Vậy, còn lại là, mỗi người có chịu để cho người ta
biến mình thành cỏ khô hoặc thành công cụ hay không. Vấn đề chỉ còn là như vậy
mà thôi. Mỗi cá nhân có tự bảo vệ được mình trước sự sa mạc hóa của chế độ hậu
toàn trị này hay không mà thôi.
Nguyễn Thị Từ Huy
Mặc
Lâm: Nhân vật nam trong tiểu thuyết phản ảnh trần
trụi một nền giáo dục tha hóa đến tận cùng, có phải là kinh nghiệm đau xót của
chính tác giả vốn là người làm việc lâu năm trong môi trường đại học hay không?
Nguyễn
Thị Từ Huy: Thế nào là phản ảnh trần trụi? Không. Tôi không
cạnh tranh với thực tế. Vì không cạnh tranh nổi. Thực tế khủng khiếp hơn rất
nhiều so với những gì tôi có thể viết. Đó cũng chẳng phải là kinh nghiệm của
riêng tôi. Chẳng cần phải làm trong ngành giáo dục cũng biết được mức độ tha
hóa của những hiệu trưởng như Sầm Đức Xương, của những giáo sư đại học hay hiệu
trưởng đánh bạc, đạo văn, đăng đầy trên các báo chính thống. Nhân vật của tôi
cũng không ăn hối lộ của chỉ một người thôi mà lên đến 1,5 triệu đô la như
tướng Phạm Quý Ngọ, mà khắp các báo đều nói đến. Thực tế là thứ mà văn chương
của tôi không chạy theo nổi.
Nỗi đau xót cũng là nỗi đau xót chung, của tất cả
mọi người. Tuy nhiên, điều mà tôi băn khoăn là : làm sao một hiện thực như
thế lại có thể trở nên bình thường trong mắt chính những người làm giáo dục?
“Ở đây người ta làm như mọi việc đều bình thường, trong khi chẳng bình
thường tí nào, nhiều chuyện bất thường xảy ra mà người ta cố tình không nhìn
thấy, như thế thật nguy hiểm”, một người Pháp nói với tôi như vậy.
Tôi không viết để phản ánh. Hoàng Ngọc Tuấn nói một
cách chính xác về “niềm hy vọng mong manh” trước khả năng thức tỉnh của con
người. Niềm hy vọng mong manh ấy đứng ở cuối con đường mà các chữ phải đi
qua, nó là động lực khiến cho các chữ phải bước vào cuộc hành trình của những
bức thư này.
Mặc
Lâm: Sự giả dối, hèn nhát, lừa lọc và đạp lên nhau mà
sống dường như đã không còn cứu chữa được nữa. Hình ảnh địa ngục ấy phải chăng
chỉ dễ chia sẻ trong một giới nào đó vì xã hội hình như không có cùng cách nhìn
như vậy?
Nguyễn
Thị Từ Huy: Điều mà tôi nhìn thấy, Phan Huy Đường đã diễn tả
trong mấy chữ đó: “sự giả dối với chính mình”. Đỗ Quý Toàn cũng có lý khi nói
rằng sự dối trá đã trở thành một thứ “hệ thống điều hành” của não trạng cá nhân
và não trạng xã hội. Không phải chỉ là lừa dối người khác, mà kẻ tự lừa dối bản
thân đến một mức nào đó tin luôn vào những gì do chính mình bịa ra, đồng thời
lại vẫn biết rõ đó là những thứ bịa đặt. Địa ngục không chỉ là tha nhân, địa
ngục là chính mình. Vì thế, không còn có thể nhìn vào chính mình được nữa. Nội
tâm trở thành một khoảng trống, một khoảng trắng. Nội tâm là thứ người ta không
đụng đến, người ta nhìn vào người khác, để khỏi phải nhìn vào bản thân mình.
Chỉ cần tự nhìn mình, tự vấn mình, chỉ cần có chút ít gì đó cựa quậy trong nội
tâm, người ta sẽ khó mà trở thành độc ác đến như thế, khó mà có thể vô cảm đến
như thế, khó mà phạm tội được. Vì cái nội tâm ấy trống rỗng nên dẫn đến sự
nghèo nàn tinh thần và thiếu vắng nhân tính. Tôi chỉ tìm cách lấp đầy một
khoảng trống thôi, cấp cho nội tâm trắng hếu của một người bất kỳ nào đó
cái nội dung tinh thần do tôi tưởng tượng ra.
Tôi nghĩ, chỉ có thể cứu chữa được, một khi con
người quyết định nhìn thẳng vào nội tâm của chính mình. Chỉ khi đó mà thôi.
Mặc
Lâm: Trong 16 bức thư ấy bà thấy bức nào cần phải đọc
ít nhất hai lần mới chạm được những ẩn ý chôn sâu mà ngôn ngữ tiểu thuyết cũng
không chuyên chở nổi?
Nguyễn
Thị Từ Huy: Câu hỏi này có lẽ nên dành cho độc giả chăng…
Mặc
Lâm: Tác phẩm được viết dưới hình thức các bức thư,
nó tước mất những thói quen của người đọc và có khi làm cho họ bỏ dở các trang
sách để hít thở không khí bên ngoài cuốn sách. Bà có gì nói thêm khi chọn cách
viết rất khó này?
Nguyễn
Thị Từ Huy: Tôi không nghĩ rằng cách viết này là khó đối với
người viết. Hình thức thư tín đến với tôi một cách tự nhiên, như nó phải vậy,
như thể nó là hình thức cần thiết cho tác phẩm này.
Nhưng có thể nó buồn chán với người đọc, như anh
nói, để họ phải bỏ giữa chừng mà ra đứng cửa sổ chăng. Điều ấy còn tùy độc giả.
Vì sao tôi đã nghĩ đến việc dùng những lá thư để kết
nối các cá nhân với nhau, và để kết nối các mảnh tưởng chừng như không thể
tương hợp trong một con người?
Thư đang là một hình thức được sử dụng khá thường
xuyên trong đời sống hàng ngày của chúng ta hiện nay. Có biết bao nhiêu văn bản
được viết dưới hình thức thư! Từ trao đổi giữa hai cá nhân, đến các đề
nghị gửi một nhân vật lãnh đạo nào đó, hay gửi một tập thể nào đó. Chúng ta cứ
đọc báo mạng mà xem, thư đang là một phương tiện hiệu quả để trình bày những
yêu cầu chung của cộng đồng. Nhiều khi người ta cũng công bố những thư riêng có
ý nghĩa xã hội. Trong số đó có những bức thư rất hay, đó là những thư của Trần
Huỳnh Duy Thức gửi con, viết ở Xuyên Mộc, từ ngày 3 đến ngày 6/11/2013. Tôi
thấy những bức thư của anh Thức giống như một tác phẩm văn học vậy đó. Những
thư đó không chỉ là câu chuyện giữa người cha và các con của mình, đó là câu
chuyện của cả dân tộc này.
Cũng tương tự như thế, nhà văn Hoàng Ngọc Biên đã
nhận ra rằng những bức thư của tôi không chỉ là câu chuyện giữa hai người yêu
nhau, đó là câu chuyện của cả đất nước này, vì thế ông đã dùng bức tranh “Đất
& Nước” của ông để trình bày bìa cho cuốn sách.
Chúng ta, ai nấy đều biết rằng hầu như tất cả những
thư trình bày nguyện vọng của người dân sau khi được gửi đi đều bị rơi vào im
lặng. Nhưng mọi người vẫn tiếp tục viết thư. Tôi cũng biết thế, nhưng tôi vẫn
viết những bức thư này.
Vừa qua là cuộc trao đổi ngắn giữa chúng tôi và TS
Nguyễn Thị Từ Huy tác giả tiểu thuyết Gửi người yêu và tin. Chúng tôi xin một
lần nữa trích đoạn giới thiệu của Hoàng Ngọc Tuấn nói về tác phẩm này để
giới thiệu đến người yêu sách:
“Đọc xong Gửi người yêu và tin của Từ Huy,
tôi chợt có thêm một thoáng hy vọng nữa, một thoáng hy vọng cũng vô cùng mong
manh, rằng tác phẩm này sẽ có cơ hội được đọc bởi chính những con người mà nó
phản ảnh, và biết đâu có một giây phút tự phản tỉnh sẽ xảy ra trong lòng những
con người ấy.”
----------------------------------
Phan Huy
Đường & nxb Người Việt
Cập nhật lần cuối 28/03/2014 10:27
No comments:
Post a Comment