Việc Ukraine chiếm
lãnh thổ Nga có thể giúp sớm kết thúc chiến tranh
Andreas Umland
- Foreign Policy
Nguyễn
Thị Kim Phụng, biên dịch
Một
trong những mục đích của chiến dịch bất ngờ này có thể là để Kyiv đạt được đòn
bẩy trong các cuộc đàm phán.
Chỉ trong
vòng 4 ngày, cuộc chiến Nga-Ukraine đã thay đổi đáng kể. Cuộc xâm nhập của lực
lượng Ukraine vào khu vực Kursk của Nga đã nhanh chóng trở thành chiến thắng
lãnh thổ lớn nhất kể từ các cuộc phản công thành công của Ukraine ở Kharkiv và
Kherson vào mùa thu năm 2022. Hiện tại, vẫn chưa rõ liệu lực lượng Nga bị dàn mỏng
và được trang bị kém có thể ngăn chặn được cuộc tiến công của Ukraine hay
không, khi báo cáo về các đoàn quân tiếp viện Nga bị thiêu cháy gợi nhớ đến những
ngày đầu của cuộc chiến.
VIDEO :
Việc
Ukraine chiếm lãnh thổ Nga có thể giúp sớm kết thúc chiến tranh
Aug 12,
2024
https://www.youtube.com/watch?v=ZqeAEwpj2as&t=20s
Chiến dịch
này đã chứng tỏ khả năng của Ukraine trong việc gây bất ngờ và khai thác những
bước tiến đột ngột, điều mà phía Nga vẫn chưa thể làm được kể từ khi bắt đầu cuộc
xâm lược. Đây cũng là lần đầu tiên nước Nga bị quân đội nước ngoài xâm lược kể
từ Thế chiến II, theo đó cho người Nga thấy rõ rằng cuộc chiến đẫm máu mà họ
gây ra chống lại nước láng giềng đã quay trở lại quê nhà của họ. Những người ủng
hộ Ukraine ở phương Tây dường như cũng đồng tình, với việc Nhà Trắng và Liên
minh châu Âu đưa ra các tuyên bố rằng việc triển khai chiến dịch là tùy thuộc
vào Ukraine.
Trước đây,
từng có nhiều cuộc tranh luận ở Washington, Berlin, và trên các phương tiện
truyền thông về những lằn ranh đỏ của Điện Kremlin, vốn có thể kích động Thế
chiến III và chiến tranh hạt nhân tận thế. Và một trong những lằn ranh đó là việc
đem chiến tranh đến đất Nga bằng vũ khí phương Tây – điều mà giờ đây đã trở
thành hiện thực. Niềm tin vào sự leo thang không kiểm soát đã khiến chính quyền
Biden và một số đối tác của họ hạn chế nghiêm ngặt các loại vũ khí được giao
cho Ukraine cũng như phạm vi hoạt động được cho phép của chúng. Ví dụ, Ukraine
không được phép sử dụng tên lửa của phương Tây để tấn công các cơ sở quân sự ở
biên giới phía Nga. Một phần tác động và mục đích của chiến dịch Kursk có thể
là để, một lần nữa, chứng minh sự sai lầm của lập luận về lằn ranh đỏ.
Trong lúc
chiến dịch vẫn đang diễn ra và Kyiv chủ yếu giữ im lặng về các sự kiện, vẫn còn
quá sớm để nói về những mục tiêu chiến lược mà Ukraine hy vọng đạt được. Một
suy đoán đã thu hút được nhiều sự chú ý là chiến dịch này có thể giúp chiến
tranh kết thúc sớm hơn, bởi nó cho Tổng thống Nga Vladimir Putin thấy rõ rằng
Ukraine có tiềm năng đáng kể để gây đau đớn cho người Nga. Và nếu các lực lượng
Ukraine có thể giữ vững và duy trì quyền kiểm soát lãnh thổ Nga – điều mà họ dường
như đang cố gắng đạt được bằng cách tăng cường trang thiết bị và xây dựng các
tuyến phòng thủ mới – thì điều đó có thể củng cố đòn bẩy của Ukraine trong bất
kỳ cuộc đàm phán tiềm năng nào nhằm chấm dứt chiến tranh. Hiện tại, cuộc đột nhập
chớp nhoáng của Ukraine vào Nga đã làm suy yếu ý tưởng phổ biến rằng Putin đang
giữ thế thượng phong trong việc đàm phán ngừng bắn.
Kyiv dường
như đang ra tín hiệu rằng đòn bẩy trong đàm phán là một trong những mục tiêu của
chiến dịch tấn công. Một cố vấn giấu tên của Tổng thống Ukraine Volodymyr
Zelensky nói với tờ Washington Post: “Điều này sẽ mang lại cho họ đòn bẩy mà họ
cần để đàm phán với Nga – đây chính là toàn bộ mục đích của chiến dịch.” Phát
biểu này cũng phù hợp với gợi ý gần đây của Zelensky rằng Kyiv sẵn sàng đàm
phán. Trong một cuộc phỏng vấn với BBC News vào tháng 7, ông nói: “Chúng tôi
không cần phải chiếm lại tất cả các vùng lãnh thổ” bằng biện pháp quân sự. “Tôi
nghĩ điều đó cũng có thể đạt được nhờ sự trợ giúp của ngoại giao.” Các vùng bị
chiếm đóng của Nga có thể được đổi bằng các vùng bị chiếm đóng của Ukraine: Như
cựu Thủ tướng Thụy Điển Carl Bildt đã đề xuất trên X, “Liệu có ý tưởng nào để cả
hai quốc gia cùng rút lui trong phạm vi biên giới được công nhận tương ứng của
họ không?”
Nếu Kyiv
đang chuẩn bị nền tảng cho các cuộc đàm phán tiềm năng – khi tìm cách tăng cường
sức mạnh và tuyên bố công khai rằng họ sẵn sàng đàm phán – thì đây cũng là một
phản ứng trước một số yếu tố.
Một là sự
mệt mỏi vì chiến tranh đang ngày càng gia tăng trong người dân Ukraine. Dù phần
lớn người Ukraine ủng hộ việc tiếp tục chiến đấu cho đến khi tất cả các vùng
lãnh thổ mà Nga chiếm đóng kể từ năm 2014 được giải phóng, nhưng số người cho rằng
Ukraine có thể đánh đổi một phần lãnh thổ đó để lấy hòa bình đã bắt đầu tăng
lên.
Thứ hai,
ngày càng có nhiều lời chỉ trích, đặc biệt là ở Tây Âu và các nước phương Nam,
về việc Ukraine liên tục bác bỏ các cuộc đàm phán với Moscow. Chưa bàn đến các
vấn đề quan trọng, với việc Điện Kremlin dường như đang ngầm bày tỏ sẵn sàng
đàm phán, Kyiv có nguy cơ bị xem là kẻ cố tình ngăn chặn một kết thúc sớm cho
cuộc chiến.
Cuối cùng,
vị thế chiến lược của Ukraine đang rất rủi ro, ngay cả khi nước này có thể kìm
chân lính Nga và duy trì dòng vũ khí phương Tây. Chưa thể loại trừ khả năng
Donald Trump chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vào tháng 11 và Mỹ đột
ngột ngừng viện trợ. Ngoài ra, chính quyền Harris cũng có thể gặp khó khăn
trong việc đưa ra các gói hỗ trợ trong tương lai nếu đảng Cộng hòa vẫn giữ đa số
tại Hạ viện Mỹ. Zelensky có thể đã quyết định đánh cược để thay đổi và đẩy
nhanh động lực của cuộc chiến, cố gắng nắm giữ đòn bẩy lớn hơn nếu các cuộc đàm
phán đến sớm hơn dự kiến.
Vì không
có nhiều đòn bẩy, Kyiv đã phải viện đến các lập luận về đạo đức, quy chuẩn, và
pháp lý khi trao đổi với các đối tác nước ngoài về bất kỳ kịch bản hòa bình nào
khác ngoài giải phóng hoàn toàn. Trong quá khứ, điều này đã dẫn đến các cuộc
đàm phán nghiêng hẳn về một phía. Trong các cuộc đàm phán tạo ra hiệp định
Minsk I và II năm 2014 và 2015, Ukraine yếu thế đến mức buộc phải đồng ý với những
điều khoản bất khả thi: Họ chỉ có thể lấy lại Donbas do Nga kiểm soát nếu cho
phép các đại diện của Moscow trở thành một phần của chính thể Ukraine thông qua
các cuộc bầu cử địa phương do Điện Kremlin thao túng, qua đó mang lại cho
Moscow quyền phủ quyết vĩnh viễn đối với hoạt động chính trị của Kyiv. Crimea bị
chiếm đóng và sáp nhập trước đó thậm chí còn không được đưa vào cuộc thảo luận.
Hồi tháng
3/2022, các cuộc đàm phán trực tiếp giữa Ukraine và Nga ở Belarus thực chất
không phải là đàm phán, mà là việc Nga chuyển giao các điều khoản đầu hàng cho
Ukraine. Sang tháng 4/2022, các cuộc đàm phán do Thổ Nhĩ Kỳ làm trung gian ở
Istanbul cũng chẳng đi đến đâu: cái giá để Nga chịu chấm dứt cuộc xâm lược là
Ukraine bị hạn chế đáng kể về chủ quyền và khả năng tự vệ. Từ đó đến nay, đề xuất
đàm phán của Nga luôn là ngoài Crimea, Ukraine sẽ nhượng lại vĩnh viễn bốn vùng
Luhansk, Donetsk, Zaporizhzhia, và Kherson – gồm cả những phần đáng kể mà Nga
chưa bao giờ chiếm được.
Ukraine
không chỉ thiếu đòn bẩy đàm phán, mà Nga còn thành công trong việc quảng bá tới
khán giả trên toàn thế giới cách tiếp cận “đổi đất lấy hòa bình” để chấm dứt
chiến tranh. Khi các cuộc phản công của Ukraine sau năm 2022 phần lớn đều thất
bại, và cỗ máy chiến tranh Nga dần chiếm được nhiều lãnh thổ hơn ở phía đông
Ukraine, một thỏa thuận kiểu Minsk khác nhằm hạn chế sự toàn vẹn lãnh thổ và chủ
quyền chính trị của Ukraine tưởng như đã gần kề.
Kyiv không
chỉ thay đổi quan điểm quân sự trên thực địa mà còn có thể đang cố gắng thay đổi
quan điểm về các cuộc đàm phán – từ thỏa thuận “đổi đất lấy hòa bình” sang thỏa
thuận “đất đổi đất.” Việc này đã đặt Putin vào thế khó: Việc để mất quyền kiểm
soát các vùng lãnh thổ Nga là một sự sỉ nhục lớn đối với Điện Kremlin. Nhưng kể
từ khi chúng bị Nga sáp nhập bất hợp pháp, các vùng lãnh thổ của Ukraine mà
Putin đang tìm cách giữ cũng là một phần lãnh thổ nhà nước mà ông có nghĩa vụ bảo
vệ. Tuy nhiên, trong giới tinh hoa Nga và theo nhận thức phổ biến, việc khôi phục
lãnh thổ nhà nước hợp pháp của Nga sẽ được ưu tiên hơn so với việc tiếp tục chiếm
đóng các lãnh thổ vừa bị chinh phục – đặc biệt nếu việc đổi đất mở ra con đường
dẫn tới việc chấm dứt các lệnh trừng phạt của phương Tây.
Trong chừng
mực nào đó, chiến lược mới của Ukraine còn có thể tạo cơ hội cho những nhân vật
chủ trương hòa bình trong giới lãnh đạo Nga – giả sử họ tồn tại và có ảnh hưởng
lên Putin – lập luận rằng việc sáp nhập cần phải được đảo ngược để khôi phục sự
toàn vẹn lãnh thổ của Nga. Chừng nào Ukraine còn có thể giữ được các lãnh thổ
đã chiếm được ở Nga, thì sẽ có áp lực mạnh mẽ buộc Putin phải đem chúng về lại
cho Moscow.
Tuy nhiên,
không điều nào trong số này có thể thay đổi được vấn đề cơ bản nhất của cuộc
đàm phán: Nga đã phớt lờ hầu hết mọi thỏa thuận mà nước này đã ký với Ukraine.
Nhưng đối với người Ukraine và những người ủng hộ ở phương Tây đang hy vọng chiến
tranh kết thúc, một số kịch bản hấp dẫn có thể sẽ sớm xuất hiện trên bàn đàm
phán.
---------------------
Andreas
Umland là nhà
phân tích tại Trung tâm Nghiên cứu Đông Âu thuộc Viện Quan hệ Quốc tế Thụy Điển.
Nguồn: Andreas Umland,
“Ukraine’s Invasion of
Russia Could Bring a Quicker End to the War,” Foreign Policy, 09/08/2024
No comments:
Post a Comment