'Không phải ngày
nào bạn cũng gặp được một trẻ mồ côi người Việt như mình'
Jamie Russell
BBC
Scotland News
23
tháng 8 năm 2024
https://www.bbc.com/vietnamese/articles/c77ld6y23y2o
Lớn
lên ở hai nửa địa cầu, nhưng khi gặp nhau, Andy Yearley và Barton Williams phát
hiện ra họ có một quá khứ chung.
Cả
hai đều được “giải cứu” từ những trại trẻ mồ côi ở Sài Gòn sau khi Mỹ rút quân khỏi
Việt Nam vào đầu những năm 1970.
Andy
[trái] và Barton [phải] nói rằng họ đã bắt đầu một mối quan hệ lâu bền
Hàng
ngàn trẻ em khi đó được đưa sang Mỹ, nhưng Barton lớn lên ở miền nam nước Úc và
Andy cuối cùng lại đến đảo Lewis ở Scotland.
Hai
người tình cờ gặp nhau vào năm 2021 khi Barton đang đóng một bộ phim về lướt
sóng lấy bối cảnh trên đảo Lewis.
Cả
hai đều lớn lên như những đứa trẻ gốc Á trong một khu dân cư chủ yếu là người
da trắng mà không có ký ức hay kiến thức gì về Việt Nam.
"Không
phải lúc nào bạn cũng gặp một đứa trẻ mồ côi Việt Nam khác," Andy nói.
"Giống
như gặp một người anh em sinh đôi – một người anh em ruột."
"Chúng
tôi đã kết nối ngay lập tức."
·
Những đứa con bất
hạnh trong Chiến tranh Việt Nam11 tháng 6 năm 2024
·
Tại sao quân đội
Mỹ và VNCH suýt bắn nhau tan nát vào giờ chót?22 tháng 4 năm 2024
·
7 lý do vì sao Mỹ
thua trong Chiến tranh Việt Nam29 tháng 3 năm 2023
Mối
liên kết giữa hai người đàn ông đã được thể hiện sống động trong vở kịch Precious
Cargo (tạm dịch: Chuyến hàng quý giá) trên sân khấu ở
Edinburgh Fringe - một vở kịch kể về những câu chuyện của trẻ mồ côi Việt Nam.
Vở
kịch khám phá trải nghiệm cá nhân của từng người nhưng cũng thể hiện những cảm
giác chung về sự ly tán.
“Andy
gần như đã sống một cuộc đời giống hệt với tôi nhưng ở Scotland,” Barton nói tiếng
Anh giọng Úc đặc sệt.
“Anh
ấy lớn lên trong một môi trường mà tầng lớp trung lưu da trắng chiếm đa số.
“Anh
ấy trông hoàn toàn giống người Việt, nhưng nói chuyện thì không giống người Việt,
cũng như tôi vậy”.
Một
vở kịch mang tên Precious Cargo khai thác những câu chuyện về trẻ mồ
côi trong Chiến tranh Việt Nam
Andy
được cha mẹ là Eileen và Iain Yearley nhận nuôi sau khi một người bạn của gia
đình thấy ông ở một trại trẻ mồ côi tại Sài Gòn.
Andy
kể lại chuyến bay duy nhất ông có thể đáp là tới sân bay Orly ở Pháp.
“Mẹ
nuôi của tôi phải đến đó - hầu như không có ai đi cùng tôi,” ông tâm sự.
“Tôi
phải ở sân bay một mình lúc còn rất trẻ.”
Lớn
lên ở ngôi làng Keose, cách Stornoway, thị trấn chính trên đảo Lewis gần 20km,
Andy nói ông đeo cặp kính dày do Dịch vụ Y tế Quốc gia Anh (NHS) cung cấp và để
tóc đen dài để bảo vệ tai sau tổn thương từ lúc còn ở Việt Nam.
“Tôi
là một trong những người châu Á hiếm hoi ở nhóm đảo phía Tây, chắc chắn là người
Việt duy nhất,” ông nói.
Cha
mẹ Andy không bao giờ nhắc đến Việt Nam.
“Họ
là cha mẹ tôi và tôi là con của họ,” Andy nói.
Andy
là một trong khoảng 3.300 trẻ mồ côi trong Chiến tranh Việt Nam được đưa khỏi
Việt Nam
Đến
đầu năm 1975, tình hình ngày càng rõ ràng rằng cuộc chiến sẽ kết thúc khi các
thành trì của miền Nam Việt Nam rơi vào tay quân Việt Cộng.
Hàng
trăm ngàn người tị nạn chạy trốn bằng đường hàng không và đường biển, trong đó
có cả người phương Tây và người Việt Nam đã ủng hộ Mỹ.
Quân
đội Mỹ đã rời khỏi Việt Nam hai năm trước nhưng cảm giác lo lắng và hoảng sợ
dâng cao trong công chúng phương Tây đối với những đứa trẻ mồ côi bị bỏ lại.
Tiếng
khóc của những trẻ em này đã tới tai Tổng thống Gerald Ford, người đã ra lệnh
thực hiện Chiến
dịch Babylift (Không vận Trẻ em), đưa 2.000 trẻ em miền Nam Việt Nam từ
các trại trẻ mồ côi sang Mỹ.
Chuyến
bay cuối cùng chở đầy trẻ em và nhân viên trại trẻ mồ côi cất cánh lên bầu trời
khi đạn pháo đang bắn về phía đường băng.
Tổng
thống Gerald Ford cùng trẻ em Việt Nam vừa được đưa đến Mỹ
Những
người mẫu Playboy bế trẻ sơ sinh Việt Nam khỏi máy bay riêng của người sáng lập
kiêm Tổng biên tập tạp chí Playboy, Hugh Hefner, người yêu cầu chiếc máy bay tới
Việt Nam để hỗ trợ Chiến dịch Babylift
“Chiến
tranh Việt Nam và Chiến
dịch Babylift không phải là điều mà nhiều người - kể cả tôi - biết
nhiều,” Andy nói.
Còn
Barton chia sẻ: “Một phần của việc đưa vở kịch đến sân khấu tại Fringe là nhằm
nâng cao nhận thức về sự kiện lịch sử này."
"Người
ta luôn nói xin lỗi khi họ biết bạn được nhận nuôi, và tôi luôn trả lời 'Tại
sao? Đừng xin lỗi'."
Precious
Cargo ban đầu được biểu diễn ở London dưới dạng một vở kịch dài kể về trải nghiệm
cá nhân của Barton, nhưng khi đến Fringe, đội ngũ sáng tạo quyết định tập trung
hơn vào yếu tố Scotland.
Mặc
dù có kinh nghiệm làm việc với âm nhạc, nhưng vở diễn là trải nghiệm đầu tiên của
Andy trong lĩnh vực sân khấu. Andy viết các bản nhạc cho vở kịch, trong khi
Barton là diễn viên chính và duy nhất.
Andy
và Barton biết đến nhau nhờ một người bạn làm trong bộ phim về lướt sóng của
Barton, Laura Cameron-Lewis, người sau đó đã trở thành đạo diễn của vở kịch
Precious Cargo.
Chồng
của bà, Andrew Eaton-Lewis, sau đó tham gia dự án này với vai trò nhà sản xuất
để phát triển kịch bản và tìm kiếm những trẻ mồ côi khác.
"Tôi
không muốn vở kịch quá xoay quanh bản thân mình," Barton nói.
"Giờ
đây, khi được kết hợp với những trẻ mồ côi khác, đó không chỉ là câu chuyện của
riêng tôi, mà còn hơn thế nữa."
Vở
kịch có đạo cụ là các hộp các tông - thứ chủ yếu được sử dụng để vận chuyển trẻ
em trong Chiến dịch Babylift
Đối
với nhiều trẻ mồ côi được đưa ra khỏi Việt Nam, có nhiều câu hỏi chưa được giải
đáp.
Andy
và Barton đã trở về quê hương vào những thời điểm khác nhau trong cuộc đời để
trải nghiệm văn hóa của quốc gia nơi mình sinh ra.
Andy
đã đến Thành phố Hồ Chí Minh, tên chính thức hiện nay của Sài Gòn, để thực hiện
một bộ phim tài liệu cho kênh BBC2 vào năm 2004 nhằm khám phá Việt Nam lần đầu
tiên.
Andy,
người làm giáo viên âm nhạc, đã chơi đàn accordion cho trẻ em tại trại trẻ mồ
côi nơi ông từng ở.
Andy
nói rằng liên kết duy nhất của ông với quá khứ là tìm ra địa điểm nơi ông từng
sống khi còn nhỏ.
Barton
không biết bất kỳ người họ hàng ruột thịt nào còn sống cho đến khi ông phát hiện
ra một người anh em họ thông qua một trang web về di truyền.
Một
trẻ mồ côi trong chiến tranh Việt Nam khác, Toni Angelique Harrison, người vẫn
đang tìm kiếm mẹ của mình đã giúp đỡ Barton.
Toni,
người lớn lên ở vùng Bedfordshire miền Đông nước Anh, đã góp giọng và câu chuyện
của mình trong vở kịch và hy vọng sự xuất hiện này có thể giúp bà đoàn tụ với mẹ
mình.
Bà
từng đến Mỹ để gặp cha vào năm 2018, một người lính Mỹ đã đem lòng yêu mẹ bà là
người Việt.
Toni,
một trong số rất nhiều trẻ mồ côi trong chiến tranh Việt Nam góp mặt trong vở kịch Precious
Cargo, vẫn đang tìm kiếm người thân của mình
Toni
và người cha, quân nhân Mỹ Lee Butler - người Toni gặp năm 2018 thông qua xét
nghiệm DNA trực tuyến
Đối
với tất cả các trẻ em trong Chiến dịch Babylift, thời gian không đứng về phía họ,
nhà sản xuất của vở kịch nói.
Khi
kỷ niệm 50 năm kết thúc chiến tranh Việt Nam sắp đến gần, thực tế đau lòng là
cha mẹ của họ có thể không còn sống lâu nữa.
"Chiến
dịch Babylift đã bị xem là gây tranh cãi vào thời điểm đó," nhà sản xuất
Eaton-Lewis nói.
"Liệu
chiến dịch này có phải là điều đúng đắn?"
"Người
Mỹ đã thể hiện sự hối lỗi về cuộc chiến tại Việt Nam, nhưng tất cả đều có vẻ
mang tính chất thực dân thầm lặng – tất cả những gia đình da trắng này nhận
nuôi các em bé người Việt,” ông nói.
"Nhưng
khi trao đổi với những trẻ em được nhận nuôi, tất cả họ đều có cái nhìn rất
tích cực về trải nghiệm của mình."
"Họ
nhận thức được rằng thật kỳ lạ khi lớn lên trong môi trường có rất nhiều người
da trắng và một số người đã từng bị phân biệt chủng tộc và điều đó rất khó
khăn.
"Nhưng
chúng tôi dựng lên vở kịch này phần lớn dựa trên những gì họ đã nói với chúng
tôi - và họ rất biết ơn."
Nhà
sản xuất Andrew Eaton-Lewis đã cùng vợ là Laura, người đạo diễn vở kịch, giới
thiệu Barton cho Andy
Mặc
dù các chuyến bay đã thành công, Chiến dịch Babylift đã bắt đầu bằng một thảm kịch
khi một sự cố vận hành khiến máy bay đầu tiên bị rơi, làm chết 138 người, trong
đó có 78 trẻ em.
Tổng
cộng, một nỗ lực nhân đạo to lớn đã đưa 3.300 trẻ em Việt Nam - không phải tất
cả đều là trẻ mồ côi - đến các nước đồng minh phương Tây như Mỹ, Canada, Úc,
Anh và Tây Đức một cách an toàn.
Nhiều
trẻ em trong số đó đã mất cha mẹ vì chiến tranh, nhưng một số chỉ bị tách rời
khỏi người thân trong cơn hỗn loạn.
Nhưng
vì cuộc gặp gỡ tình cờ và làm việc trong vở kịch Fringe, cả hai người đàn ông đều
nói rằng điều đó đã khiến hoàn cảnh cá nhân của họ hiện lên rõ ràng hơn trong
tâm trí.
Gần
50 năm trôi qua, nhiều người vẫn đang tìm kiếm gia đình ruột thịt của mình.
Vở
kịch Precious Cargo được trình diễn tại Summerhall ở Edinburgh đến ngày
26/8/2024.
Cảm
ơn Oli Charbonneau, giảng viên Lịch sử Mỹ tại Đại học Glasgow.**
---------------------------------
Tin
liên quan
·
Người gốc Việt tại Mỹ và
chấn thương tâm lý sau Cuộc chiến VN
8
tháng 2 năm 2022
·
Cuộc chiến VN: Nhắc lại
vai trò 'cứu Sài Gòn' của Tướng Minh
29
tháng 4 năm 2022
·
Cuộc chiến VN: Ký ức vụn
về ngôn từ còn rớt lại sau 47 năm
9
tháng 5 năm 2022
No comments:
Post a Comment