Vai
trò và ảnh hưởng ngày càng lớn của Ấn Độ ở Đông Nam Á
Derek
Grossman - Foreign
Policy
Nguyễn Thị Kim Phụng, biên dịch
https://nghiencuuquocte.org/2023/07/19/vai-tro-va-anh-huong-ngay-cang-lon-cua-an-do-o-dong-nam-a/
New Delhi và các đối tác của họ đang xích lại gần
nhau để ứng phó với sự hung hăng của Bắc Kinh.
Dù điều này đã diễn ra lâu nay, nhưng Ấn Độ đang trở thành một nhân tố
chiến lược ở Đông Nam Á. Trong một loạt các hoạt động ngoại giao khu vực, Ấn Độ
đã ký một thỏa thuận vũ khí với Việt Nam, đứng về phía Philippines trong cuộc đối
đầu với Trung Quốc về chủ quyền ở Biển Đông, và tăng cường hợp tác quốc phòng với
Indonesia. Đây là một trường hợp cân bằng quyền lực chính trị xứng đáng được
đưa vào sách giáo khoa quan hệ quốc tế: Dù hầu hết các chính phủ Đông Nam Á từ
lâu đã chủ trương không chọn phe địa chính trị, nhưng sự hung hăng của Trung Quốc
trong và xung quanh Biển Đông đang khiến Ấn Độ và các đối tác của họ xích lại gần
nhau.
Dù cho đến nay, không có quan hệ nào trong số này đạt đến cấp độ liên
minh hoặc bao gồm việc triển khai lực lượng quân sự, nhưng xu hướng vẫn rõ
ràng. Và dù không có sự can dự của Mỹ và các đồng minh hiệp ước ở châu Á, nhưng
các động thái của Ấn Độ làm tăng khả năng rằng nước này sẽ bổ sung cho chiến lược
Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của Mỹ nhằm chống lại Trung Quốc trong thời gian tới.
Quá trình tiếp cận chiến lược của Ấn Độ đã có bước khởi đầu khiêm tốn vào
năm 1991, khi New Delhi công bố chính sách Hướng Đông – một sự công nhận tầm
quan trọng địa chiến lược của Đông Nam Á đối với an ninh của Ấn Độ. Là một tầm
nhìn chứ không phải các biện pháp cụ thể, chính sách Hướng Đông được theo sau bởi
chính sách Hành động Hướng Đông vào năm 2014, khi Ấn Độ bắt đầu chủ động gắn kết
với Đông Nam Á để ngăn khu vực này rơi vào vùng thống trị của Trung Quốc. Dưới
thời Thủ tướng Narendra Modi, người công bố chính sách Hành động Hướng Đông, Ấn
Độ trong những năm gần đây đã tăng cường các quan hệ đối tác quan trọng trên khắp
Đông Nam Á, đặc biệt là với các quốc gia dọc theo vành đai Ấn Độ Dương-Thái Bình
Dương. Những động thái này rõ ràng được thiết kế để hợp tác với các đối tác
Đông Nam Á, những nước cũng đang tìm cách duy trì trật tự quốc tế dựa trên luật
lệ và các chuẩn mực ứng xử, trước sự hung hăng ngày càng gia tăng của Trung Quốc
trong khu vực.
Tháng trước, Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam Phan Văn Giang đã thăm người đồng
cấp Ấn Độ, Rajnath Singh, tại New Delhi, và ra thông báo rằng Ấn Độ sẽ chuyển
giao một tàu hộ tống tên lửa cho Hải quân Việt Nam để tăng cường an ninh hàng hải.
Hai bên cũng được cho là đã thảo luận về việc tăng cường đào tạo cho quân nhân
Việt Nam về vận hành tàu ngầm và máy bay chiến đấu, cũng như hợp tác về an ninh
mạng và tác chiến điện tử. Người ta cũng suy đoán rằng Việt Nam sẽ sớm mua tên
lửa hành trình BrahMos của Ấn Độ, vốn được hợp tác sản xuất với Nga, và có thể
gây khó khăn thêm các chiến dịch quân sự của Trung Quốc ở các vùng biển đang
tranh chấp. Nhằm tăng cường quan hệ hơn nữa, Hà Nội và New Delhi cũng đang xem
xét một thỏa thuận thương mại tiềm năng.
Những động thái này củng cố “quan hệ đối tác chiến lược toàn diện” mà Ấn
Độ và Việt Nam đã duy trì kể từ chuyến thăm Việt Nam năm 2016 của Modi. Hiện tại,
Hà Nội chỉ có bốn quan hệ đối tác ở cấp độ cao nhất này – với Trung Quốc, Ấn Độ,
Nga, và gần đây nhất là Hàn Quốc. Điều đó nhấn mạnh giá trị chiến lược mà Hà Nội
gắn cho New Delhi. Để so sánh, Mỹ chỉ mới là “đối tác toàn diện” của Việt Nam,
kém Ấn Độ hai bậc, và Washington vẫn chật vật tìm cách nâng cấp quan hệ đối
tác.
Philippines, một đồng minh hiệp ước của Mỹ, cũng đang mở rộng và làm sâu
sắc quan hệ đối tác an ninh với Ấn Độ. Cuối tháng trước, Ngoại trưởng
Philippines Enrique Manalo đã đến thăm New Delhi và gặp người đồng cấp Ấn Độ S.
Jaishankar. Ấn Độ đã lần đầu tiên công nhận tính hợp pháp của phán quyết năm
2016 của Tòa Trọng tài Thường trực ở La Haye, ủng hộ các yêu sách chủ quyền ở
Biển Đông của Philippines trước Trung Quốc. Trong cuộc gặp, Jaishankar nhắc lại
lời kêu gọi của Ấn Độ, rằng Trung Quốc nên tôn trọng phán quyết này. Hai bên
cũng cam kết củng cố quan hệ đối tác quốc phòng thông qua tăng cường tương tác
giữa các cơ quan quốc phòng và cử một tùy viên quốc phòng Ấn Độ tới Manila. Ấn
Độ cũng sẽ cung cấp một khoản tín dụng ưu đãi cho Philippines để mua các trang
thiết bị quốc phòng của Ấn Độ. Theo một nguồn tin ngoại giao có liên quan đến
quá trình đàm phán, “Chúng tôi đều là các quốc gia có biển và có thể hợp tác
trên phạm vi rộng lớn trong tương lai, từ mua bán vũ khí và tuần tra chung, đến
trao đổi thông tin, hành động tiêu chuẩn (best practices) và bất kỳ điều gì
giúp tăng cường nhận thức về lĩnh vực hàng hải.”
Hai bên đã hợp tác chặt chẽ về các vấn đề an ninh trong những năm gần
đây. Ví dụ, vào năm 2019, Ấn Độ đã tham gia một cuộc tập trận hải quân chung ở
Biển Đông với Nhật Bản, Philippines, và Mỹ. Năm 2021, Hải quân Ấn Độ tiến hành
các cuộc tập trận song phương với Philippines. Ngoài ra, vòng đối thoại quốc
phòng cấp cao thứ tư giữa Ấn Độ và Philippines vừa kết thúc vào tháng 4, với việc
hai bên cam kết tăng cường hợp tác quốc phòng hơn nữa. Năm 2022, Philippines đã
ký một thỏa thuận mua tên lửa BrahMos của Ấn Độ. Theo đại sứ Ấn Độ tại Manila, Ấn
Độ đang xem xét một thỏa thuận thương mại ưu đãi với Philippines nhằm thúc đẩy
quan hệ giữa hai bên, tương tự như những gì đang được thảo luận với Việt Nam.
Trong khi đó, quan hệ đối tác an ninh của Ấn Độ với Indonesia cũng âm thầm
phát triển theo những cách có lợi cho chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của
Mỹ. Hồi tháng 2, một tàu ngầm lớp Kilo của Ấn Độ đã lần đầu tiên cập cảng
Indonesia, cho thấy các tàu ngầm của New Delhi có thể được quyền tiếp cận các cảng
của Indonesia, nằm trên các tuyến đường thủy chiến lược đi qua quốc gia quần đảo
rộng lớn này. Bắc Kinh đã phải đối mặt với một vấn đề chiến lược nan giải được
gọi là “lưỡng nan Malacca” – chỉ tình trạng dễ bị tổn thương của Trung Quốc nếu
bị Mỹ và các đồng minh cắt đứt tuyến đường thương mại quan trọng nhất ở vùng biển
hẹp giữa Singapore và Malaysia. Cộng thêm khả năng phong tỏa Eo biển Sunda và
Eo biển Lombok của Indonesia – hai eo biển chiến lược khác – Trung Quốc có thể
phải suy nghĩ lại các chiến dịch quân sự trong tương lai.
Quan hệ quốc phòng Ấn Độ-Indonesia thực sự khởi sắc vào năm 2018, khi Thủ
tướng Modi đến thăm Jakarta và nâng quan hệ hai nước lên mức đối tác chiến lược
toàn diện. Theo đó, hai quốc gia đã ký một thỏa thuận hợp tác quốc phòng mới.
Cùng năm, Ấn Độ và Indonesia đã khởi động một cuộc tập trận hải quân, Samudra
Shakti, trong đó có yếu tố tác chiến. Kể từ đó, hải quân hai nước đã tiến hành
bốn đợt tập trận, đợt gần đây nhất là vào tháng 5, ưu tiên cho các hoạt động chống
tàu ngầm. Hải quân Ấn Độ đã tiếp tục hỗ trợ Indonesia trong các hoạt động cứu
trợ nhân đạo và thảm họa, đặc biệt là sau khi trận động đất và sóng thần
Sulawesi tấn công Palu vào năm 2018. New Delhi và Jakarta cũng đang khám phá tiềm
năng hợp tác không quân; và Indonesia có thể sẽ tiếp bước Philippines khi mua
tên lửa BrahMos.
Về kinh tế, hai quốc gia đang xem xét một hiệp định thương mại ưu đãi,
tương tự như những gì Ấn Độ thảo luận với Việt Nam và Philippines. Các kế hoạch
khác bao gồm tăng cường liên kết giữa tỉnh Aceh của Indonesia và quần đảo
Andaman và Nicobar của Ấn Độ. Hai địa điểm này chỉ cách nhau khoảng 800 km trên
biển, chưa kể, Jakarta và New Delhi đang hợp tác để thúc đẩy thương mại và du lịch
giữa hai vùng này. Ấn Độ và Indonesia còn hợp tác phát triển cơ sở hạ tầng, ví
dụ như tại một cảng tại Sabang ở Aceh, có thể được xem là sáng kiến của Ấn Độ
nhằm đối đầu với Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) của Trung Quốc.
Ấn Độ cũng đang hợp tác với Malaysia, một quốc gia khác có tranh chấp với
Trung Quốc ở Biển Đông, trên cơ sở quan hệ đối tác chiến lược nâng cao được ký
kết vào năm 2015. Năm 2022, cả Jaishankar và Singh đã gặp những người đồng cấp
Malaysia và bày tỏ mong muốn làm sâu sắc hơn quan hệ đối tác song phương. Sau
cuộc gặp với Bộ trưởng Quốc phòng Malaysia, Hishammuddin bin Hussein, Singh đã
mô tả nó là một cuộc gặp “tuyệt vời.” Dù quyết định hồi đầu năm nay của Kuala
Lumpur – hủy bỏ thỏa thuận mua máy bay chiến đấu Tejas do Ấn Độ sản xuất – có
thể đã làm sa sút quan hệ đối tác, nhưng mục đích rõ ràng vẫn là củng cố quan hệ,
với mục tiêu chung là duy trì trật tự quốc tế dựa trên luật lệ trong khu vực –
đặc biệt là tôn trọng biên giới trên biển và quyền tự do hàng hải đã được quốc
tế công nhận, vốn là những điều mà Bắc Kinh đã gạt bỏ. Khi Jaishankar gặp Ngoại
trưởng Malaysia (lúc bấy giờ) Saifuddin Abdullah, Abdullah đã nhấn mạnh rằng Ấn
Độ là một người bạn có chung “Tầm nhìn của ASEAN về Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương”.
Brunei là một đối tác mới nổi khác của Ấn Độ tại Biển Đông. Năm 2021, hai
quốc gia đã gia hạn thỏa thuận quốc phòng thêm 5 năm và thường xuyên có các cuộc
tập trận chung, các chuyến cập cảng của tàu hải quân và cảnh sát biển, cùng nhiều
hoạt động trao đổi quốc phòng chính thức.
Quan hệ đối tác chiến lược của Ấn Độ với Singapore và Thái Lan – lần lượt
là đối tác chính và đồng minh của Mỹ – cũng rất thân thiết và bền lâu.
Singapore thường xuyên tham gia các cuộc tập trận song phương, đối thoại cấp
cao, các chuyến thăm, và đào tạo nghiệp vụ với Ấn Độ. Modi đã đến thăm
Singapore hai lần vào năm 2018. Trong chuyến đi đầu tiên, ông đã ký 35 biên bản
ghi nhớ về một loạt các vấn đề an ninh và kinh tế. Chẳng hạn, ông đã ký một thỏa
thuận hậu cần để thúc đẩy hợp tác hải quân song phương và nhiều thỏa thuận liên
quan đến đầu tư nhân lực. Trong chuyến thăm thứ hai, Modi đã tham dự thượng đỉnh
Ấn Độ-ASEAN, nhấn mạnh tầm quan trọng mà New Delhi dành cho khu vực.
Năm 2022, Thái Lan và Ấn Độ đã xem xét lại quan hệ đối tác của họ và hứa
hẹn tăng cường các cam kết quốc phòng, bao gồm cả an ninh mạng. Nhưng điều quan
trọng hơn là khía cạnh kinh tế. Để thể hiện sự đồng tình với chính sách Hướng
Đông của New Delhi, Bangkok đã triển khai chính sách Hướng Tây của riêng mình
vào năm 1997, một phần nguyên nhân còn là để thâm nhập vào thị trường Ấn Độ rộng
lớn. Hơn nữa, Thái Lan và Ấn Độ đang hợp tác với Myanmar để xây dựng Đường cao
tốc Ba bên Ấn Độ-Myanmar-Thái Lan, với mục tiêu nâng cấp các tuyến giao thông
giữa Đông Nam Á và Nam Á. Sau khi đường cao tốc hoàn thành, Modi và chính phủ của
ông cũng muốn bổ sung các tuyến đường tới Campuchia, Lào, và Việt Nam – đây rõ
ràng là một đối thủ khác của BRI của Trung Quốc.
Ấn Độ cũng có quan hệ tốt đẹp với cả Campuchia và Lào. Hồi tháng 5, Quốc
vương Campuchia Norodom Sihamoni đã đến thăm Ấn Độ và hai bên đã tái khẳng định
“quan hệ văn minh bền chặt giữa chúng ta.” Phnom Penh và New Delhi đang hợp tác
trong một loạt các dự án kinh tế-xã hội, khai thác mỏ, bảo tồn nguồn nước, và bảo
vệ di sản. Cam kết của Ấn Độ với Lào tuy kém hơn, nhưng New Delhi và Viêng Chăn
có lẽ đang thảo luận về cách thức thúc đẩy quan hệ kinh tế. Điều này rất đáng
chú ý vì cả Phnom Penh và Viêng Chăn đều được cho là kiên định ủng hộ Trung Quốc.
Tuy nhiên, không phải tất cả các cam kết của Ấn Độ trong khu vực đều tích
cực đối với chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của Mỹ. Một ví dụ đáng chú ý
là quan hệ của Ấn Độ với chính quyền quân sự ở Myanmar, vốn đang có kế hoạch
tăng cường quan hệ đối tác với Bắc Kinh. New Delhi vẫn chưa lên án cuộc đảo
chính năm 2021. Ấn Độ cũng từ chối cùng với Washington gây áp lực chính trị lên
chính quyền quân sự thông qua trừng phạt hoặc các biện pháp khác. Tuy nhiên, Ấn
Độ đang ở trong tình thế khó khăn vì hỗn loạn ở Myanmar đã gây ra lo ngại rằng
bất ổn có thể tràn qua biên giới, do các bang Mizoram, Manipur, và Nagaland của
Ấn Độ có quan hệ sắc tộc và họ hàng với Myanmar. New Delhi hy vọng rằng việc tiếp
tục hợp tác với chính quyền quân sự Myanmar sẽ góp phần tạo nên sự ổn định ở
khu vực biên giới.
Nhưng ngay cả ở Myanmar, Ấn Độ cũng đang làm một số việc có lợi cho
Washington. Ví dụ, tuyên bố chung của Modi với Tổng thống Mỹ Joe Biden vào
tháng trước đã đề cập đến Myanmar và lưu ý tầm quan trọng của việc chính quyền
quân sự thả tất cả các tù nhân chính trị và quay trở lại với đối thoại mang
tính xây dựng. Dù tuyên bố này không phải là sự lên án chế độ mà Washington
đang tìm kiếm, nó vẫn là bước khởi đầu. Ngoài ra, trong những tháng gần đây,
New Delhi đã đối đầu chính quyền quân sự Myanmar vì chính quyền này cho phép
công nhân Trung Quốc xây dựng một trạm thu tín hiệu để do thám Ấn Độ ở Quần đảo
Coco thuộc Vịnh Bengal.
Từ góc độ đa phương, Ấn Độ cũng đang hoạt động tích cực. Hồi tháng 5,
trong khuôn khổ hợp tác Ấn Độ-ASEAN, hai bên đã tổ chức khai mạc cuộc tập trận
quân sự ở Biển Đông được gọi là Diễn tập Hàng hải ASEAN-Ấn Độ. Cuộc tập trận được
cho là đã thu hút sự chú ý của lực lượng dân quân biển Trung Quốc, những người
đang hoạt động trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam và đã tiếp cận những
người tham gia cuộc tập trận.
Nhìn chung, chính sách Hành động Hướng Đông của Ấn Độ có tác động tích cực
đối với chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của Mỹ nhằm chống lại Trung Quốc.
Washington nên hoan nghênh và khuyến khích New Delhi làm nhiều hơn nữa. Ví dụ,
các cuộc tuần tra chung bổ sung ở Biển Đông giữa Ấn Độ, Mỹ, và các quốc gia
khác – bao gồm cả những quốc gia trong khu vực – có thể nâng cao khả năng răn
đe. Các dự án cơ sở hạ tầng và phát triển bổ sung của Ấn Độ, cũng như các thỏa
thuận thương mại, có thể giúp giảm bớt sự thống trị kinh tế của Bắc Kinh ở Đông
Nam Á.
Tuy nhiên, trên thực tế, điều khiến New Delhi lo lắng nhất vẫn là khu vực
lân cận của nước này, và thời gian cũng như nguồn lực của họ chắc chắn bị hạn
chế. Trung Quốc vẫn sẽ duy trì quyền lực ở Đông Nam Á do sức mạnh ngày càng
tăng và vị trí địa lý gần. Dù vậy, chính sách tiếp cận Đông Nam Á của New Delhi
– ngay cả khi chỉ được duy trì ở mức độ hiện tại – vẫn sẽ làm suy yếu Bắc Kinh.
Điều đó tự nó đã là một chiến thắng lớn cho Washington và các đồng minh châu Á
của họ.
-------------------------
Derek Grossman là nhà phân
tích quốc phòng cấp cao của Rand Corp., giáo sư thỉnh giảng tại Đại học Nam
California, và là cựu cố vấn tình báo của Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ về các
vấn đề an ninh Châu Á và Thái Bình Dương.
------------------------
Nguồn:
Derek Grossman, “India
Is Becoming a Power in Southeast Asia,” Foreign Policy,
07/07/2023
No comments:
Post a Comment