Thụy My – RFI
Đăng ngày 05-11-2019
Tác
giả David Hutt trên Asia Times ngày 01/11/2019 đã phân tích về
mối quan hệ ngày càng căng thẳng giữa Trung Quốc và các quốc gia Đông Nam Á.
Bất chấp bao nhiêu tiền bạc đã đổ ra, rất nhiều thời
gian và cố gắng để đầu tư vào khu vực Đông Nam Á, nhưng hầu hết những chương
trình lớn của Bắc Kinh tại các quốc gia láng giềng đều diễn ra không như mong
muốn. Tại hội nghị thượng đỉnh ASEAN thứ 35 tại Bangkok Thái Lan lần này, một dịp
mà tổng thống Mỹ Donald Trump đã chọn cách vắng mặt rất kém ngoại giao, Trung
Quốc vẫn khó lòng chiếm được thế thượng phong.
Việt Nam : Dự luật đặc khu bị xếp xó vì dư luận chống đối
Những nghi ngại về mục đích thực sự của Trung Quốc –
kể cả Sáng kiến Vành đai Con đường (BRI) có ngân sách lên đến 1.000 tỉ đô la –
đang nổi lên trong khu vực, cùng với những cảnh báo do Hoa Kỳ đưa ra về chính
sách « ngoại giao bẫy nợ » của Bắc Kinh.
Không có ở đâu mà những lợi ích thương mại Trung Quốc
lại bị công khai cự tuyệt như tại nước láng giềng Việt Nam. Vào đầu năm 2018,
nhiều cuộc biểu tình đã diễn ra trên toàn quốc sau khi đảng Cộng Sản cầm quyền
bắt đầu thảo luận về một luật mới, cho phép thành lập các đặc khu kinh tế (SEZ)
trong đó các nhà đầu tư nước ngoài được thuê đất đến 99 năm.
Biểu tình ở Saigon, Việt Nam, ngày 10/06/2018 chống
dự luật thành lập các đặc khu Vân Đồn, Bắc Vân Phong, Phú Quốc, bị nghi ngờ để
cho Trung Quốc thuê.Facebook
Nhiều người Việt nghĩ rằng dự luật đặc khu này nhằm
bật đèn xanh cho các công ty Trung Quốc vơ vét đất đai của Việt Nam. Cho dù
hàng trăm người biểu tình bị bắt, chính quyền đã có một quyết định chưa từng thấy
là lắng nghe dư luận, hoãn lại vô thời hạn, và nay thì đạo luật này không còn
được nhắc đến.
Tình cảm chống Trung Quốc có thể cảm nhận rất rõ tại
Việt Nam trong nhiều thập niên. Không chỉ do Trung Quốc chiếm đóng lãnh thổ của
Việt Nam, mà còn vì những xung đột trên Biển Đông, nơi mà Hà Nội là thủ đô cuối
cùng thực sự chống đối sự bành trướng trên biển của Bắc Kinh.
Sihanoukville bị Hán hóa, Philippines lo mất biển
Nhưng Việt Nam không phải là nơi duy nhất mà người
dân địa phương tỏ ra giận dữ đối với các đầu tư của Trung Quốc đã làm thay đổi
đất nước họ. Tại Cam Bốt, ngày càng có những phản ứng dữ dội trước việc Trung
Quốc đầu tư ồ ạt, đặc biệt là tại Sihanoukville.
Thành phố biển xinh đẹp này được cho là đã trở thành
một « tỉnh của Trung Quốc ». Sihanoukville đã trở thành điểm đến
trung tâm của khách du lịch và những người có máu đỏ đen từ Hoa lục. Giá đất
tăng vọt do người Trung Quốc đổ tiền vào địa ốc, khiến thị trường nhà đất trở
nên ngoài tầm tay với của nhiều người dân bản xứ.
Trong khi đó ở Philippines, công chúng và một bộ phận
giới tinh hoa ngày càng hoài nghi, phải chăng tổng thống Rodrigo Duterte đã
tính toán sai lầm khi xích lại gần Bắc Kinh, giảm thiểu tầm quan trọng của
tranh chấp chủ quyền Biển Đông. Một cuộc điều tra mới đây của Social Weather
Stations cho thấy có đến 93% người Philippines muốn chính phủ Duterte thu hồi lại
những đảo và thực thể tại vùng biển mà Manila đòi hỏi chủ quyền nhưng đang bị
Trung Quốc kiểm soát, kể cả bãi cạn Scarborough.
Giáo sư Richard Heydarian ở Manila nhận xét : «
Chiến lược lôi kéo, mua chuộc giới tinh hoa địa phương thông qua các thỏa thuận
kinh tế lớn trước đây thuận buồm xuôi gió, nay đã khó khăn hơn. Nó càng làm xa
lánh lớp người năng động, có hiểu biết về chính trị ở các quốc gia sở tại ».
« Thực dân mới Trung Quốc » ?
Tại Malaysia, liên minh Harapan và thủ lãnh là ông
Mahathir Mohamad chiến thắng trong cuộc tổng tuyển cử tháng 5/2018 nhờ chủ
trương hạn chế đầu tư Trung Quốc, khiến liên minh cầm quyền UMNO lần đầu tiên
trong lịch sử phải rơi đài. Chính quyền thương lượng lại các hợp đồng với Trung
Quốc, trong khi ông Mahathir công khai lên án Bắc Kinh là « một phiên bản
mới của chủ nghĩa thực dân » trong khu vực.
Ở Lào, quốc gia nhiều đồi núi lâu nay là vùng đệm giữa
Trung Quốc và Đông Nam Á, đã xảy ra những vụ tấn công vào người Trung Quốc,
trong đó nhiều người bị các nhóm vũ trang sát hại trong những năm gần đây. Tình
cảm thù ghét cũng đang lớn dần đối với chính sách « ngoại giao bẫy nợ »
- vì Lào là một trong những nước trong khu vực nợ nần Trung Quốc nhiều nhất. Chủ
yếu là do một dự án đường sắt 6 tỉ đô la do Bắc Kinh tài trợ và xây dựng, mà
nhiều người cho là tốn kém nhưng không hiệu quả.
Ông Heydarian viết : « Thay vì hướng về một
Trung Quốc bá chủ, người ta lại chứng kiến khuynh hướng tái khẳng định quyền tự
chủ và phẩm cách tại các nước láng giềng của Bắc Kinh ».
Tất nhiên tình cảm chống Trung Quốc tăng lên là điều
tốt lành đối với chính quyền Donald Trump, vẫn đang gia tăng đối đầu với Bắc
Kinh, mà một số nhà phân tích gọi là « cuộc chiến tranh lạnh mới
». Chiến lược an ninh quốc gia của Nhà Trắng công bố vào tháng 12/2017
mô tả Trung Quốc là « cường quốc xét lại », nêu ra một «
cuộc cạnh tranh đại cường mới » giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, kể cả tại
Đông Nam Á.
Hình ảnh xấu xí của Bắc Kinh tại Đông Nam Á
Nhưng mối ngờ vực về mưu đồ của Bắc Kinh trong khu vực
còn đi xa hơn quyền lực chính trị đại cường. Các dự án đầu tư, kể cả những dự
án trong khuôn khổ BRI thường thiếu minh bạch, với những chiến thuật ám muội,
thông đồng với các quan chức địa phương để được giao đất.
Quyền sở hữu đất đai và vấn đề môi trường đang trở
thành mối quan ngại trên khắp Đông Nam Á, và trong nhiều trường hợp, đầu tư của
Trung Quốc đã làm vấn đề thêm trầm trọng. Ngày càng nhiều những chỉ trích cho rằng
đầu tư Trung Quốc chỉ mang lại lợi ích ngắn hạn cho người dân địa phương.
Trên toàn Đông Nam Á đều có những lời than phiền rằng
các dự án Trung Quốc chủ yếu sử dụng người Hoa thay vì lao động địa phương. Điều
này đặt ra câu hỏi, liệu BRI có thực sự nhằm nâng cao mức sống cho Đông Nam Á,
hay chỉ nhằm tăng cường sự kiểm soát về kinh tế và chính trị của Bắc Kinh tại
khu vực này ?
Một nghiên cứu của trung tâm ASEAN thuộc ISEAS-Yusof
Ishak Institut tiết lộ 45,5% người được hỏi nghĩ rằng « Trung Quốc sẽ
trở thành một cường quốc xét lại với ý đồ biến Đông Nam Á thành khu vực nằm
trong tầm ảnh hưởng của mình ». Trong khi đó chưa đầy 1/10 coi Trung Quốc
là « cường quốc vô hại và tử tế ».
Các tác giả nhận định kết quả này là lời cảnh tỉnh
cho Trung Quốc, cần phải đánh bóng lại hình ảnh tiêu cực ở Đông Nam Á cho dù Bắc
Kinh nhiều lần khẳng định « trỗi dậy ôn hòa ». Cũng theo cuộc
điều tra trên, gần phân nửa số người được thăm dò (47%) cho rằng BRI đẩy các
thành viên ASEAN đi vào quỹ đạo Trung Quốc.
Phó giáo sư Lý Minh Giang (Li Mingjiang), điều phối
viên chương trình Trung Quốc của S. Rajaratnam School of International Studies ở
Singapore, và một số nhà nghiên cứu Trung Quốc như Thì Ân Hoằng (Shi Yinhong) đều
cho rằng Bắc Kinh trước những thành tựu to lớn đạt được, đã quá vội vã nhảy vào
mặt trận chiến lược. Ngay cả người con của Đặng Tiểu Bình là Đặng Phác Phương
(Deng Pufang) trong bài phát biểu được phổ biến rộng rãi tháng 11/2018 cũng cho
rằng Trung Quốc « nên tỉnh táo và ý thức được vị trí của mình ».
Không « tri kỷ tri bỉ », sao có thể bách
chiến bách thắng ?
Nhưng trong lúc Bắc Kinh đang vận dụng thế mạnh từ
tài chính, quân sự cho đến nhân lực cho chính sách ngoại giao trong khu vực,
các nhà phê bình thấy rằng vẫn còn thiếu vắng sự đồng cảm. Các quan chức Trung
Quốc dường như không chịu hiểu rằng chính trị và kinh doanh được tiến hành theo
những cách rất khác nhau tại từng quốc gia Đông Nam Á.
Chính quyền Trung Quốc hầu như không thể hiểu vì sao
chính phủ các nước khác lại không thể kiểm soát báo chí và khu vực tư nhân theo
cùng một kiểu với Bắc Kinh. Tại sao người dân địa phương không chịu mở rộng
vòng tay đón nhận đầu tư Trung Quốc, và tại sao Trung Quốc lại bị coi là kẻ xâm
lược ? Tình trạng này một phần là do đảng Cộng Sản Trung Quốc độc quyền chính
sách đối ngoại.
Tuần báo The Economist trong một
bài báo mới đây khẳng định « đảng Cộng Sản Trung Quốc không tin rằng
quyền lực mềm hầu hết là từ các cá nhân, khu vực tư nhân và xã hội dân sự ».
Cũng cần phải đặt câu hỏi, liệu ông Tập Cận Bình có ảnh hưởng quá nhiều lên đối
ngoại hay không.
Theo New York Times, « quyền lực mạnh mẽ của
ông Tập có thể gây trở ngại cho việc hoạch định chính sách một cách hiệu quả,
vì các quan chức không dám báo cho ông những tin xấu, ngồi im để mặc ông Tập
toàn quyền quyết định, và thực hiện các mệnh lệnh của Tập Cận Bình một cách cứng
nhắc ».
Hệ quả thứ hai liên quan đến lịch sử. Bắc Kinh có xu
hướng tiến hành quan hệ đối ngoại thông qua lăng kính diễn dịch lịch sử của
chính mình, mắt lấp tai ngơ trước những quan điểm khác biệt của các nước trong
khu vực, đặc biệt là tại Biển Đông đang dậy sóng.
Thế nên Bắc Kinh thường xuyên lớn tiếng cho rằng những
ý kiến phản đối trước hành động của Trung Quốc trong khu vực đều là do thiếu
thông tin, là luận điệu tuyên truyền của Mỹ hoặc chủ nghĩa tân thuộc địa. Và
khi Trung Quốc lợi dụng thượng đỉnh ASEAN như diễn đàn để lặp lại các luận điệu
đơn phương này, thì họ không hề gây ngạc nhiên cho các nhà lãnh đạo có mặt tại
đây.
------------------------------------------
Thùy
Dương – RFI
Đăng ngày 05-11-2019
Ấn
Độ thông báo không tham gia Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực RCEP vì
“lợi ích quốc gia”. Quyết định trên được quan chức bộ Ngoại Giao Ấn Độ,
Vijay Thakur Singh, thông báo hôm qua 04/11/2019 trong một cuộc họp báo tại Bangkok,
bên lề thượng đỉnh ASEAN.
Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi (G) và các đồng nhiệm
Jacinda Ardern (New Zealand), Lý Khắc Cường (Trung Quốc) tại hội nghị RCEP ở
Bangkok, ngày 04/11/2019.Reuters
New Delhi lo ngại hàng hóa giá rẻ Trung Quốc sẽ gây
hại cho thị trường Ấn Độ, và nông sản Úc, New Zeland sẽ tác động tiêu cực tới
nông dân nước này.
Hôm qua là ngày lãnh đạo 16 nước châu Á-Thái Bình
Dương tham gia Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) họp thượng đỉnh
lần thứ ba tại Bangkok, Thái Lan. Theo thông cáo chung, các nước tham gia RCEP
thống nhất sẽ ký hiệp định vào năm 2020 kể cả khi Ấn Độ rút lui.
Từ
Bangkok, thông tín viên RFI Carol Isoux cho biết thêm chi tiết :
« Ấn Độ không nằm trong số 10 nước thành viên chính
thức của ASEAN nhưng là một đối tác của tổ chức này, giống như Trung Quốc, Nhật
Bản và Hàn Quốc … Lý do Ấn Độ rút khỏi đàm phán RCEP là New Delhi lo ngại rằng
thị trường nước này sẽ tràn ngập hàng Trung Quốc giá rẻ, nhất là điện thoại di
động … Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi, có mặt tại Bangkok, đã tuyên bố là ông muốn
hiệp định tự do mậu dịch không chỉ liên quan đến hàng hóa gia công vốn là ưu thế
của Trung Quốc, mà còn phải liên quan đến các dịch vụ. Ấn Độ là quốc gia dẫn đầu
khu vực trong lĩnh vực này.
Từ nhiều thế kỷ qua, Đông Nam Á là nơi giao thoa ảnh
hưởng của Ấn Độ và Trung Quốc. Hai cường quốc luôn tranh giành quyền bá chủ về
văn hóa và kinh tế trong khu vực . Đối với Trung Quốc, ASEAN là cánh cửa quan
trọng trên Con đường tơ lụa mới, một kế hoạch hạ tầng cơ sở quy mô thế giới nhằm
phục vụ cho các tham vọng của Trung Quốc. Còn đối với Ấn Độ, khu vực này giữ vai
trò chủ đạo trong chính sách Hành động Hướng Đông (Act East) vốn coi các trao đổi
với châu Á là mối ưu tiên.
Hiện giờ điều cần xem là liệu các nước ASEAN có quyết
định ký hiệp định mà không có sự ủng hộ của Ấn Độ hay không ».
No comments:
Post a Comment