Ngô Nhân Dụng
Tuesday, April 17, 2012 7:25:11 PM
http://www.nguoi-viet.com/absolutenm2/templates/viewarticlesNVO.aspx?articleid=147498&zoneid=7
http://www.nguoi-viet.com/absolutenm2/templates/viewarticlesNVO.aspx?articleid=147498&zoneid=7
Ông là nguồn cảm hứng của thế hệ 1989 ở Trung Quốc. Ông đã đánh thức lòng khao khát dân chủ và nhân quyền trong lòng mọi người. Ðó là nhận xét của Vương Ðán (Wang Dan), một sinh viên tranh đấu trong cuộc biểu tình bị tàn sát ở Thiên An Môn, Tháng Sáu năm 1989.
Ông Phương Lệ Chi (Fang Lizhi) mới qua đời hơn một tuần, đầu Tháng Tư, 2012. Một thế hệ những người tranh đấu cho dân chủ tự do ở Trung Quốc, có thể nói, đã ra đời bắt đầu từ những ý kiến xây dựng, chí khí quật cường và tấm lòng yêu nước của ông. Ít thấy báo chí của người Việt Nam nhắc đến ông, con người đáng cho chúng ta thắp một nén hương để tưởng niệm.
Phương Lệ Chi có lẽ là vị giáo sư đại học đầu tiên, và duy nhất, đã khuyến khích sinh viên tranh đấu cho tự do dân chủ. Năm 1986 ông là một giáo sư Vật Lý học, và được phong làm phó chủ tịch Ðại Học Khoa Học Kỹ Thuật tại thành phố Hợp Phì (Hefei), tỉnh An Huy; trong lúc sinh viên đang xôn xao tham dự phong trào “báo tường,” mà người Trung Hoa gọi là “đại tự báo.” Trên những trang giấy lớn dán trên tường, họ viết những bài phê bình chế độ độc tài, nêu cao lý tưởng tự do dân chủ. Có người viết khẩu hiệu: “Tự Do hay là Chết!”
Chính Phương Lệ Chi cũng là một đảng viên cộng sản, có lẽ đó là một điều kiện bắt buộc để được học và bổ nhiệm làm giáo sư trong chế độ đó. Là con trai một thư ký bưu điện và một bà mẹ lao động, sinh năm 1936 tại Hàng Châu, ông được thâu nhận vào Ðại Học Bắc Kinh và Ðoàn Thanh Niên Cộng Sản dễ dàng; ngay trong buổi họp đầu tiên thành lập đoàn ông đã hô hào các bạn sinh viên phải tập suy nghĩ độc lập chứ không nên nô lệ bài giảng của các giáo sư. Học xuất sắc, tốt nghiệp môn Vật Lý năm 1956, ông được đưa về làm ở Viện Tân Vật Lý. Nhưng ngay sau đó ông bị đuổi ra khỏi trường vì viết một bài chỉ trích chính trị can thiệp vào công việc nghiên cứu khoa học. Ðó cũng là thời gian Mao Trạch Ðông đang phát động chiến dịch “Chống Hữu Phái.” Vì khả năng nghiên cứu được các nhà khoa học kính trọng, ông vẫn được phục hồi và trở lại dạy đại học.
Năm 1966, trong thời Cách Mạng Văn Hóa, Phương Lệ Chi bị đưa đi cải tạo, làm việc trong một nông trường ở tỉnh An Huy. Ông đem theo một cuốn sách vật lý học của Landau và và Lifshitz; chuyển từ ngành Vật Lý học tổng quát sang Vũ Trụ học. Năm 1972 ông và một số đồng nghiệp công bố một bài bàn về “Thuyết Big Bang” trong Vật Lý học, giải thích sự thành hình của vũ trụ, một lý thuyết đã phổ biến trong thế giới vũ trụ học lúc đó. Họ bị đem ra tố cáo là phản động. Vì ý tưởng vũ trụ có một biến cố khởi đầu là trái ngược với kinh điển Mác Xít; họ tin lời Engels tuyên bố rằng vũ trụ không có lúc đầu cũng như lúc cuối! Phương Lệ Chi lại bị hạ tầng công tác, chỉ được trở lại vai trò giáo sư sau khi Mao chết năm 1976 và Ðặng Tiểu Bình cải cách chế độ. Ông tiếp tục công việc nghiên cứu, đã được đi dự các hội nghị khoa học quốc tế để trình bày các công trình của mình, và được đồng nghiệp các nước khác chú ý. Nhưng ông cũng viết trên các báo phổ thông cho sinh viên và công chúng đọc. Ðó chính là lý do khiến ông bị đàn áp, vì các sinh viên hiểu và hưởng ứng các ý kiến đề cao tự do dân chủ của ông. Khi các sinh viên biểu tình đòi tự do khắp các đại học năm 1986, Phương Lệ Chi bị coi là một người xúi giục, năm sau ông bị trục xuất khỏi đảng và mất chức giáo sư. Ông và bà vợ đổi về sống ở Bắc Kinh, ông được mời vào làm ở đài thiên văn Bắc Kinh, cho khỏi uổng phí một tài năng hiếm hoi; còn bà vợ, cũng chuyên về Vật Lý học, được vào dạy ở Ðại Học Bắc Kinh, một nơi xuất phát các phong trào đòi dân chủ.
Năm 1989, Phương Lệ Chi viết một lá thư ngỏ gửi Ðặng Tiểu Bình, lãnh tụ tối cao của Cộng Sản Trung Quốc, yêu cầu hãy trả tự do cho các tù nhân chính trị. Lá thư được công bố và được giới trẻ ngưỡng mộ; nhưng khi các sinh viên và công nhân biểu tình hàng tháng ở quảng trường Thiên An Môn thì hai vợ chồng Phương Lệ Chi phải trốn công an, tới tòa Ðại Sứ Mỹ xin tị nạn chính trị. Sau khi Cộng Sản Trung Quốc tàn sát các sinh viên, phải mất một năm hai ông bà mới được chính thức sang Mỹ tị nạn, lấy lý do chữa bệnh. Ông được mời làm giáo sư đại học University of Arizona tại Tucson, cho đến khi tạ thế.
Ngay sau khi được tự do sang Mỹ, Phương Lệ Chi đã gây sóng gió vì tính cương trực thẳng thắn của ông. Ông chỉ trích chính phủ Mỹ không thi hành quan niệm nhân quyền một cách bình đẳng. Họ không buộc đảng Cộng Sản Trung Quốc phải áp dụng nhân quyền đúng tiêu chuẩn, vì họ coi là dân Trung Hoa không đáng được hưởng những quyền làm người như dân một nước da trắng, như dân Nga! Ðại sứ Mỹ ở Bắc Kinh, James Lilley, tỏ ra tức giận và Tổng Thống George Bush phải lên tiếng minh xác chính quyền Mỹ không hề coi các dân tộc Á Châu là có địa vị thấp trong việc áp dụng nhân quyền; và nhận xét của nhà vật lý dựa trên các chuyện cũ đã lỗi thời!
Năm 1986, Phương Lệ Chi đã nói với các sinh viên Ðại Học Ðồng Tề (Tongji), ở thành phố Thượng Hải: “Quyền làm người là những quyền căn bản mà ai cũng đáng được hưởng, từ lúc mới sinh ra; thí dụ những quyền được suy nghĩ, được giáo dục, quyền kết hôn, vân vân. Nhưng nhiều người Trung Hoa lại nghĩ rằng các quyền đó gây nguy hại. Nếu thực sự nước ta là một nước dân chủ như người ta vẫn nói, thì các quyền đó phải được thi hành mạnh hơn. Nhưng hiện nay đó chỉ là một khái niệm trừu tượng.”
Chưa có một giáo sư nào ở Việt Nam công khai nói trước các sinh viên những thông điệp như vậy, ngay trong lớp học!
Năm 1986 tại Việt Nam, một giáo sư đã công bố những lời phê phán chủ nghĩa Mác xít mạnh mẽ chưa từng thấy, nhưng chỉ được phổ biến trên giấy, chuyển qua các bạn bè ngoài đại học. Ðó là Giáo Sư Nguyễn Xuân Tụ, ký tên là Hà Sĩ Phu. Mấy năm sau, ông Nguyễn Xuân Tụ đã bị “đụng xe đạp” trên đường phố Hà Nội, bị công an bắt và ở tù mấy năm. Nhưng rất ít người sống ở Việt Nam biết đến tên ông. Ðến nay ông vẫn là một tiếng nói độc lập đòi thi hành tự do dân chủ và bảo vệ chủ quyền đất nước. Hàng chục bloggers đang theo đuổi lý tưởng dân chủ tự do và nhân quyền, một thế hệ mới đang tham dự vào cuộc vận động này, vì tương lai đất nước. Chúng ta tưởng nhớ Phương Lệ Chi để vững tin vào lẽ phải, tiếp tục đấu tranh cho lẽ phải.
---------------------------------
Tú Anh - RFI
Thứ bảy 07 Tháng Tư 2012
Một nhà dân chủ tiên phong trong phong trào Mùa Xuân Bắc Kinh qua đời tại Hoa Kỳ. Được mệnh danh là "Sakharov Trung Quốc", giáo sư vật lý thiên văn Phương Lệ Chi là người đã nung nấu ý chí tranh đấu cho sinh viên Trung Quốc trong những năm 1980.
Từ sau đợt đàn áp đẩm máu 1989, nhà bất đồng chính kiến cùng với vợ sang Hoa Kỳ tỵ nạn. Ông từ trần vào ngày hôm qua 06/04/2012, thọ 76 tuổi. Trong một bản thông báo gửi đến AFP, nhà tranh đấu Vương Đan cho biết giáo sư Phương Lệ Chi đã từ trần vào sáng thứ sáu tại nhà riêng.
Vào năm 1989, sau khi phong trào Thiên An Môn bị đàn áp dữ dội, giáo sư Phương Lệ Chi và vợ đã chạy vào được sứ quán Hoa Kỳ lánh nạn. Tiếp theo đó là một cuộc « đọ sức » giữa chính quyền George Bush và Đặng Tiểu Bình kéo dài hơn một năm trước khi Bắc Kinh chấp thuận cho « tên phản động » sang Hoa Kỳ tỵ nạn.
Theo lời của Vương Đan thì giáo sư Phương Lệ Chi, Phó khoa trưởng đại học khoa học kỷ thuật Bắc Kinh là người đã nung đúc tư tưởng dân chủ tự do và ý chí đấu tranh cho tầng lớp sinh viên Trung Quốc trong thập niên 1980.
Trên Facebook, Vương Đan cựu sinh viên và là một trong những lãnh đạo phong trào Mùa Xuân Bắc Kinh nhận định giáo sư Phương Lệ Chi là « một bảo vật của Trung Quốc. Nhưng tại Trung Quốc lại không có chỗ cho ông một miếng đất để phủ mình ».
Bản thân Vương Đan, một « anh hùng » của phong trào dân chủ nhắc lại chính tinh thần Phương Lệ Chi đã thúc đẩy anh và các bạn sinh viên Trung Quốc xuống đường tranh đấu cho đất nước.
Khi chiến xa Trung Quốc đè bẹp cuộc biểu tình tại Thiên An Môn đêm 04/06/1989 làm hàng trăm người chết và công an mở cuộc truy bắt , giáo sư Phương Lệ Chi thoát được vào sứ quán Mỹ. Mãi đến một năm sau, chính quyền Trung Quốc mới cho phép ông bình yên sang Hoa Kỳ. Ông được bổ nhiệm là giáo sư vật lý thiên văn tại đại học Arizona.
Tuy không tham gia trực tiếp biểu tình, nhưng giáo sư Phương Lệ Chi với tư cách là một thầy giáo đã tuyên bố công khai như sau : "Sinh viên đòi dân chủ. Tôi đồng ý với họ. Chế độ phải biết tôn trọng nhân quyền, các quyền tự do cơ bản , tự do thông tin , tự do tư tưởng và tự do ngôn luận, tự di đi lại, tự do lập hội như ở Liên Bang Xô Viết".
Xuất thân từ gia đình công nhân xe hỏa, ông luôn khẳng định là không bao giờ tin vào chủ nghĩa Mác. Ông không bỏ lỡ các cơ hội công kích chính quyền Trung Quốc và phủ nhận « tính chính đáng » của đảng Cộng sản Trung Quốc. Giáo sư Phương Lệ Chi bị cách chức Phó Khoa Trưởng và bị khai trừ khỏi đảng Cộng sản từ tháng giêng năm 1987 hơn hai năm trước khi xảy ra phong trào đòi dân chủ Thiên An Môn.
-------------------------------
BBC
Cập nhật: 11:09 GMT - thứ bảy, 7 tháng 4, 2012
Một trong các nhà bất đồng chính kiến hàng đầu TQ mà tên tuổi gắn với phong trào dân chủ Thiên An Môn, ông Phương Lệ Chi, vừa qua đời ở Tucson, Arizona, Hoa Kỳ.
Ông Phương Lệ Chi, giáo sư ngành vật lý thiên thể, sinh ngày 12 tháng 2 năm 1936 từng là Phó chủ tịch Đại học Khoa học kỹ thuật của Trung Quốc. Ông là người có các tư tưởng tư do đã tạo hứng khởi cho phong trào vì dân chủ của sinh viên vào những năm 1986-87 mà sau đó đã dẫn tới các cuộc biểu tình tại Quảng Trường Thiên An Môn vào năm 1989.
Chính vì những tư tưởng tự do này, ông bị khai trừ khỏi Đảng Cộng sản Trung Quốc vào tháng Giêng năm 1987 trong chiến dịch chống lại cánh hữu trong đảng.
Ông cũng đã từng bị bỏ tù một năm trong thời kỳ diễn ra cuộc Cách mạng Văn hóa tại Trung Quốc vì "các hành vi phản cách mạng" của ông, mà cụ thể là in một bài chỉ trích các chính sách của chính phủ về giáo dục khoa học.
Giáo sư Phương Lệ Chi cùng với ông Vương Đán, một trong những lãnh tụ hàng đầu của phong trào vì dân chủ Thiên An Môn, và nhiều người khác đã bị chính phủ Trung Quốcđặt trong danh sách truy nã vì đã khích động biểu tình hồi năm 1989.
Cũng trong năm này, ông được nhận giải thưởng Nhân quyền Robert F Kennedy.
"Vấn đề Phương Lệ Chi"
Vào tháng Hai năm 1989, chuyến viếng thăm ngắn ngủi tới Trung Quốc của Tổng thống Mỹ, ông George Bush, đã gặp khó khăn sau khi ông mời các nhân vật bất đồng chính kiến của Trung Quốc tới dự một bữa tiệc và giới chức trách Trung Quốc đã đáp trả bằng cách cưỡng bức ông Phương Lệ Chi không được tham dự bữa tiệc này.
Trong thời gian diễn ra các cuộc biểu tình dân chủ tại Quảng Trường Thiên An Môn vào năm 1989, ông Phương và vợ ông, bà Lý Thục Hiền, đã được Đại sứ quán Mỹ tại Bắc Kinh nhận tị nạn ngày 5/6, là ngày khi chính phủ Trung Quốc bắt đầu đàn áp các cuộc biểu tình.
Trong thời gian tị nạn ở Đại sứ quán Mỹ tại Bắc Kinh, ông đã viết một bài chỉ trích Đảng Cộng sản Trung Quốc đàn áp nhân quyền và thế giới bên ngoài thì nhắm mắt làm ngơ.
Ông và vợ ông cuối cùng được chính phủ Trung Quốc cho phép rời khỏi Trung Quốc sang Anh sau khi có những thương thuyết bí mật giữa ông Henry Kissinger (thay mặt Tổng thống George H W Bush) và lãnh tụ Trung Quốc ông Đặng Tiểu Bình với lời "thú nhận" vô nghĩa lý của ông Phương. Thỏa thuận còn có sự can thiệp của Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ ông Brent Scowcroft và một đề nghị từ chính phủ Nhật sẽ tái tục các khoản cho Trung Quốc vay để đổi lại cho "việc giải quyết vấn đề Phương Lệ Chi".
Vào năm 1999, ông Phương Lệ Chi đã cùng 17 cựu thành viên khác của Đại học Bắc Kinh, những người bất đồng chính kiến sống tại Hoa Kỳ, công bố một lá thư ngỏ nhân kỷ niệm 100 năm thành lập trường, thúc giục tất cả những người tham gia dịp kỷ niệm này hãy gây áp lực đòi thả các cựu sinh viên đang bị bỏ tù vì lý do chính trị.
Sau khi rời Trung Quốc sang Anh, ông làm việc một thời gian tại Đại học tổng hợp Cambridge. Năm 1990 ông sang Mỹ, và sau đó tới giảng dạy môn Vật lý tại Đại học Arizona ở Tucson, Hoa Kỳ. Ông qua đời tại gia ngày 6 tháng Tư năm 2012.
.
.
.
No comments:
Post a Comment