Tối Cao Pháp Viện ảnh hưởng như thế nào đến tương lai nước
Mỹ ?
Nhã Duy - Ngô Nhân Dụng -
Đoàn Hưng Quốc
28/09/2020
Bảo
thủ hay cấp tiến, Tối cao Pháp viện sẽ ảnh hưởng đến tương lai thế nào?
Nhã
Duy
28/09/2020
Theo công bố từ Tổng thống
Donald Trump vào cuối tuần qua, nữ thẩm phán Amy Coney Barrett đã
chính thức được đề cử vào Tối cao Pháp viện và sẽ đệ trình lên Thượng
Viện Hoa Kỳ để bắt đầu quá trình chuẩn thuận. Nhân việc
này, chúng ta tìm hiểu chính sách bổ nhiệm và thay người vào Tối cao Pháp viện
như thế nào và sẽ ảnh hưởng ra sao đến người dân Mỹ trong tương lai.
https://live.staticflickr.com/65535/50393049666_607e37f258.jpg
Nữ thẩm phán Amy
Coney Barrett đã chính thức được đề cử vào Tối Cao Pháp Viện
Theo sau hai thẩm phán
Neil M. Gorsuch và Brett M. Kavanaugh, thẩm phán Barrett, 48 tuổi được
tổng thống Trump đề cử là những người còn khá trẻ so với giới tiền nhiệm,
nhằm có thể phục vụ và thay đổi luật pháp, chính sách quốc gia trong vài
ba thập niên tới. Các thẩm phán này thuộc tổ chức Federalist Society,
là nhóm những nhà hoạt động pháp lý bảo thủ, cổ súy việc diễn giải
và thực thi hiến pháp và luật pháp theo tính nguyên bản và nguyên thủy của
chúng.
Trong khi hiến pháp là
nguyên tắc và nền tảng lâu đời của hệ thống pháp lý Hoa Kỳ, không phải
nó không gây trở ngại cho việc phát triển quốc gia cùng sự thích nghi trước xu
hướng xã hội cấp tiến theo ý nguyện người dân.
Nếu nhìn lại Hiến pháp
Hoa Kỳ được các nhà lập quốc soạn thảo và ký kết vào năm
1787, đến nay đã hơn 200 năm. Những quyền công dân căn bản cùng
các luật lệ điều hành quốc gia khi Hoa Kỳ còn là một quốc gia canh nông
thô sơ và lạc hậu vừa giành được độc lập so với một xã hội dân chủ
phát triển và văn minh cao cùng tính chất đa dạng của xã hội
và công dân Hoa Kỳ hiện nay, hoàn toàn khác xa.
Từ các vấn đề dân
quyền, chính phủ, luật lệ cho đến dân sinh, thương mại, khoa học, di
trú … đều hoàn toàn khác biệt với một nước Mỹ của hơn 200 năm
trước. Ở mặt nào đó, một số điều trong hiến pháp Hoa Kỳ có thể đã
trở nên lạc hậu và không còn thích hợp với thời đại, cần có sự thay đổi
trên quan điểm cấp tiến và phù hợp hơn. Điều này cũng đã được
các nhà lập pháp ghi nhận khi các Tu Chính Án lần lượt ra đời theo thời
gian, thay đổi hay bổ sung vào những điều cần cải đổi trong
hiến pháp.
Ngay cả các Tu
Chính Án cũng có thể là điều gây tranh cãi ở xã hội đương
thời. Ví dụ như Tu Chính Án thứ hai về quyền được sở hữu và
mang súng của người dân. Nó ra đời vào thời kỳ sơ khai của nước Mỹ,
người dân cần có súng để tự vệ vì chính quyền không đủ khả năng bảo vệ
cho tất cả người dân ở những vùng thôn quê hẻo lánh. Nhưng hiện nay, súng
là một vấn đề và thách thức cho xã hội. Cho dù không tuyệt đối tước đoạt
quyền mang súng nhưng việc kiểm soát là cần thiết. Nó mang lại sự
an toàn cho xã hội bởi vũ khí sát thương hàng loạt không thể xem như sử
dụng cho mục đích tự vệ mà là vũ khí nguy hiểm một khi nằm
trong tay kẻ xấu hay quá khích. Hoặc giả thể thức cử tri đoàn trong
bầu cử tổng thống xem ra đã khá lạc hậu so với thế giới.
Khi muốn diễn dịch
và áp dụng hiến pháp và luật pháp theo nguyên bản, những thẩm phán bảo
thủ này sẽ có trong tay thẩm quyền để giữ hay đưa xã hội về với
các nguyên tắc và giá trị hàng thế kỷ, khi mà quyền lực và luật pháp hầu như nằm
trong tay người da trắng. Đây là điều đáng quan tâm trong
việc chọn lựa và bổ nhiệm vì những quan điểm bảo thủ hay cấp tiến, hoặc
trung dung, ôn hòa sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống người dân qua các
phán quyết được đưa ra thế nào.
Ca ngợi nữ thẩm phán
đáng kính Ruth Bader Ginsburg vừa qua đời, thẩm phán Barrett
phát biểu tại lễ ra mắt rằng: “Một thẩm phán phải áp dụng luật như
đã được viết ra. Các thẩm phán không phải là những nhà hoạch định chính
sách và họ phải kiên quyết gạt bỏ mọi quan điểm về chính sách mà họ có thể đã
có“. Bà cũng đã cam kết sẽ đại diện và bảo vệ quyền lợi
người dân. Dù tái khẳng định đường lối bảo thủ, thái độ và lời cam
kết của bà cho thấy một lý tưởng tích cực và sự thuyết
phục cho vai trò cần thiết của các thẩm phán liên bang hay tối cao
pháp viện.
Tuy nhiên có thật sự là
như vậy bởi lý do thẩm phán Barrett được tổng thống Donald
Trump chọn lựa và được giới bảo thủ hết lòng ủng hộ là nhờ
vào các quan điểm tiền định của bà trong việc chống lại quyền phá
thai cùng đạo luật Affordable Care Act của tổng thống Barack Obama, những luật đã
từng được thông qua và nay có nguy cơ bị đảo ngược nếu bà tham
gia vào tòa tối cao với đường lối bảo thủ.
Thêm vào đó, trong ba năm
qua, kể từ khi được bổ nhiệm, bà đã tỏ ra đồng thuận với nhiều chính
sách di trú khó khăn và nghiêm ngặt của nội các qua các phán quyết hay
quan điểm đưa ra. Bà là thẩm phán duy nhất ủng hộ sắc
lịnh cấm di dân được quyền thường trú nếu từng nhận phúc lợi xã hội,
theo một phán quyết gồm ba thẩm phán tại tòa phúc thẩm 7th Circuit
Court of Appeals. Trump và phía Cộng Hòa còn kỳ vọng bà cũng sẽ đứng
về phía họ nếu việc tranh chấp về kết quả bầu cử trong tháng 11
tới có xảy ra.
Mặt khác, cũng chính
bà khi còn là giáo sư luật tại đại học Notre Dame Law đã phát biểu
về việc hoãn bổ nhiệm thẩm phán trong năm bầu cử trên đài CBS vào
tháng Hai năm 2016 rằng, việc tổng thống Obama bổ nhiệm thẩm phán trong năm bầu
cử là không thích hợp khi “lật ngược đáng kể cán cân quyền lực” tại Tối
cao Pháp viện. Đây là điều đang xảy ra với chính bà hiện nay,
khi cán cân quyền lực sẽ nghiêng hẳn về khối bảo thủ một khi
bà được chuẩn thuận vào tòa tối cao.
Việc bổ nhiệm thẩm
phán Barrett gây ra tranh cãi bởi tính chính danh và vội vã của nó
khi mà cuộc bầu cử sớm đã diễn ra tại nhiều tiểu bang. Không phải sự tranh
luận về phẩm cách hay năng lực của thẩm
phán Barrett, mà ở cách khối đa số đảng Cộng Hòa tại Thượng
Viện đã đảo ngược chính lời của mình, bất chấp những danh dự và nguyên tắc cùng
tiền lệ họ đã đặt ra. Không kể nó trái ngược ý nguyện đa số cử
tri qua các cuộc thăm dò. Việc này cho thấy, có sự lo ngại về việc khả
năng Donald Trump có tái đắc cử và phía Cộng Hòa vẫn giữ thế thượng
phong tại Thượng Viện hay không.
Hồi tháng Tám vừa qua, Phó
Tổng thống Mike Pence đã thẳng thừng chỉ trích Chánh Án Tối cao
Pháp viện rằng, “John Roberts đã làm thất vọng giới bảo thủ” (Christian
Broadcasting Network ngày 5/8/2020) khi chánh án Roberts có những đồng
thuận với các thẩm phán cấp tiến trong một vài phán quyết quan trọng. Theo cách nói này, giới bảo thủ
và đảng Cộng Hòa kỳ vọng rằng, một thẩm phán được tổng thống Cộng
Hòa bổ nhiệm phải trung thành với đường hướng và nghị sự đảng
phái, thay vì đặt công lý và lợi ích quốc gia lên hàng đầu. Họ
cũng chọn lựa và hy vọng như vậy với thẩm phán Amy Coney Barrett.
Sự gay gắt của chính trường
cùng cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ năm nay đã cho thấy, sự thờ ơ hay
chọn lựa sai lầm trong lá phiếu sẽ tạo những ảnh hưởng trực
tiếp đến hàng thế hệ. Sự cân nhắc không chỉ là vấn đề cảm
xúc cá nhân dành cho các ứng cử viên mà còn cần nhắm đến lợi
ích và sở nguyện của giới trẻ, là chính con cháu mình, sẽ
được sống trong một tương lai như thế nào.
********
Sau
Ruth Ginsburg, nước Mỹ sẽ thay đổi
28/09/2020
https://www.voatiengviet.com/a/ginsburg-barrett-toi-cao-phap-vien/5600422.html
Bà Ruth Bader Ginsburg
qua đời khiến mọi người thấy lá phiếu của một Thẩm phán Tối cao ảnh hưởng đến đời
sống một người dân Mỹ bình thường như thế nào. Tổng thống Donald Trump đề cử một
vị thẩm phán bảo thủ, sẽ được các nghị sĩ Cộng Hòa chiếm đa số trong Thượng viện
thông qua. Điều này có thể xẩy ra trước hoặc sau ngày dân Mỹ bỏ phiếu.Trong Tối
cao pháp viện sẽ có 6 vị thuộc khuynh hướng “bảo thủ,” do các vị tổng thống Cộng
Hòa đưa lên, và ba vị “cấp tiến” do các phía Dân chủ bổ nhiệm.
Một tuần lễ sau ngày dân
Mỹ di bầu, ngày 10 tháng 11 sắp tới, Tối cao pháp viện Mỹ sẽ phán quyết một vụ
kiện liên can đến đạo Luật Cải tổ Y tế của cựu Tổng thống Barack Obama, thường
gọi là Obama Care. Nếu bữa đó đã có người thay thế bà Ginsburg trong Tối cao
pháp viện, thì chắc Obama Care có thể sẽ bị bác bỏ.
Đảng Cộng Hòa đã cương quyết đòi hủy bỏ Obama Care ngay từ đầu, Tổng thống
Trump đã tranh cử với lời hứa sẽ xóa bỏ nó. Cho đến nay đạo luật đó vẫn tồn tại vì Quốc hội chưa thay thế nó. Tối
cao pháp viện đã bác bỏ nhiều đơn kiện đòi xóa bỏ toàn thể hay từng phần đạo luật
đó, với tỷ số 5/4, nhờ bốn Thẩm phán Tối cao cấp tiến được Chánh án John
Roberts chia sẻ cùng ý kiến. Ông John Roberts được cựu Tổng thống George W.
Bush (Cộng Hòa) bổ làm Chánh án Tối cao năm 2005.
Ai theo dõi Tối cao pháp
viện thì biết rằng vụ kiện chống Obama Care sau cùng này có tính chất rất kỹ
thuật. Tòa Tối Cao đã xét xử hai vụ về Obama Care năm 2012 và 2015, cả hai lần đạo luật được cứu sống
nhờ bà Ginsburg, và được ông Roberts đồng ý. Trong vụ kiện 2012, có người
kiện Obama Care vi hiến vì bắt mọi công dân Mỹ phải có bảo hiểm y tế, nếu không
sẽ bị phạt tiền. Người ta coi điều này vi phạm quyền tự do cá nhân được hiến
pháp bảo đảm. Khi bỏ phiếu bác bỏ đơn kiện Chánh án Roberts viện cớ rằng khoản
tiền phạt những người không mua bảo hiểm chỉ là một thứ thuế, mà chính phủ có
quyền đánh thuế.
Nhưng Tổng thống Trump đã
làm cho điều luật trên vô hiệu lực bằng cách xóa bỏ tiền phạt những người không
mua bảo hiểm y tế. Nghĩa là thứ “tiền thuế” đó không còn nữa. Cho nên có người
kiện rằng lý luận về “thuế” của Chánh án Roberts không còn được áp dụng! Ngày 14 tháng 12 năm 2018 thẩm
phán tòa sơ thẩm Reed O’Connor ở Bắc Texas, do Tổng thống G.W. Bush bổ nhiệm
năm 2007, đã phán quyết rằng điều khoản bắt mọi người phải mua bảo hiểm Y tế
trong Obama Care là vi hiến, do đó cả đạo luật đó không còn hiệu lực.
Lên đến tòa phúc thẩm,
tòa cũng đồng ý với tỷ số 2/3 nhưng đưa trả lại tòa dưới để cứu xét thêm coi để
quyết định các điều khoản trong đạo luật Obama Care có thể giữ lại hay không;
nhưng vụ kiện đã được đưa lên tòa cao nhất!
Phiên tòa Tối Cao ngày 10 tháng 11 có thể sẽ làm cho Obama Care thành
vô hiệu. Dù ông Roberts không muốn
xóa bỏ đạo luật đó thì ông và ba vị thuộc phía cấp tiến cũng thành thiểu số, với
tỷ số 4/5. Nhưng dù chưa có ai thay thế bà Ginsburg thì kết quả 4/4 có nghĩa là
phán quyết của Tòa Phúc thẩm, tuyên bố rằng đạo luật đó vi hiến, sẽ có giá trị.
Mấy chục triệu người Mỹ đang được bảo hiểm sức khỏe
theo luật Obama, nhờ được trợ cấp khi mua bảo hiểm lấy, hay nhờ chương trình Y
tế cho người nghèo (Medicaid, Medical) được mở rộng. Trong đó có mấy chục triệu
người mới bị mất việc vì Đại dịch Covid. Họ sẽ không biết họ còn được bảo hiểm
hay không, khi chưa có luật mới nào thay thế.
Tình cảnh hoang mang đó
có thể tránh được trong vài trường hợp. Với quyết định 4/4 ông Roberts có thể
tuyên bố Tòa Tối Cao tạm ngưng xử, để chờ khi có người thay thế bà Ginsburg, sẽ
xử tiếp. Để tạm thời cứu Obama Care ông Roberts cũng có thể đặt vấn đề một cách
khác, là giới hạn phán quyết của tòa vào một vấn đề mà thôi: Bắt mọi người đều
phải mua bảo hiểm y tế có vi hiến hay không?
Thẩm phán Tối cao Brett
Kavanaugh, do Tổng thống Trump bổ nhiệm, có thể cũng đồng ý với lối đặt vấn đề
như vậy. Dù phiên tòa có quyết định rằng điều này vi hiến, với tỷ số 6/4 hay
5/4, thì các điều khoản khác trong Obama Care vẫn tồn tại, mấy chục triệu người
sẽ khỏi bị mất bảo hiểm.
Câu chuyện trên đây cho thấy bà Ruth
Ginsburg qua đời khiến đời sống dân Mỹ sẽ thay đổi, vì cán cân trong Tối cao
pháp viện nghiêng hẳn về phía bảo thủ. Bảo
hiểm Y tế sẽ bị ảnh hưởng nhưng không phải là vấn đề quan trọng nhất. Nếu đảng
Dân chủ thắng trong các cuộc bỏ phiếu năm nay họ vẫn có cơ hội làm các đạo luật
bảo hiểm y tế tương tự.
Có nhiều biến chuyển quan
trọng hơn sẽ xẩy ra khi có người thay thế bà Ginsburg. Các Thẩm phán Tối cao bảo
thủ sẽ có khuynh hướng bảo vệ quyền của những người mua súng, bán súng, quyền
mang súng, dùng súng. Nhiều luật lệ hạn chế, kiểm soát việc bán súng sẽ bị kiện
và có thể thắng thế. Cũng giống như vậy, các luật lệ hạn chế việc thải khói, bảo
vệ môi trường sống, sẽ bị kiện nhiều hơn khi người ta biết sẽ được đa số các Thẩm
phán Tối cao lắng nghe.
Nhưng khi Tối
cao pháp viện có tỷ số 6/3 nghiêng về phía bảo thủ thì các vấn đề quan trọng nhất
sẽ thay đổi cả xã hội nước Mỹ là hôn nhân đồng tính, quyền bình đẳng của những
người đồng tính; và đặc biệt là vấn đề phá thai.
Tối cao pháp viện đã công
nhận quyền phá thai của phụ nữ do phán quyết năm 1973 mang tên Roe v.
Wade của Tối cao pháp viện. Từ đó đến nay, các cử tri bảo thủ vẫn mong
muốn Tối cao pháp viện đảo ngược lại án lệ này, nhưng sau nhiều lần vẫn chưa
thành công. Năm 1992, Bà Sandra Day O'Connor, đã bỏ lá phiếu thứ năm cùng các bạn
đồng viện cấp tiến trong quyết định không xóa bỏ án lệnh Roe v. Wade mặc
dù bà là một Thẩm phán Tối cao bảo thủ.
Trước đây, nhiều ứng viên
bảo thủ khi ra trước Thượng viện để được phê chuẩn đã tránh không nói rõ lập
trường của mình về án lệ Roe v. Wade. Nhưng sau khi bà Ginsburg qua
đời, một nghị sĩ Cộng Hòa đã tuyên bố rằng ông chỉ bỏ phiếu tín nhiệm người sắp
được Tổng thống Trump đưa vào Tối cao pháp viện nếu vị thẩm phán đó hứa sẽ xóa
bỏ án lệ Roe v. Wade. Người sắp được Tổng thống Trump đề cử chắc chắn
sẽ được đa số nghị sĩ Cộng Hòa trong Thượng viện chấp thuận. Có thể đoán rằng trong tương lai quyền phá thai của phụ nữ
Mỹ sẽ bị hủy bỏ, nếu không thì cũng bị hạn chế tối đa. Phong hóa cả xã hội
sẽ thay đổi. Tất cả chỉ vì một Thẩm phán Tối cao qua đời. Đến ngày thứ Bảy, 26
tháng Chín, tổng thống Trump đã chính thức loan báo bổ nhiệm nữ thẩm phán tòa
phúc thẩm có quan điểm bảo thủ, Amy Coney Barrett, vào vị trí thay thế
bà Ginsburg.
Khi bà Ruth Bader
Ginsburg qua đời, tôi mới biết rằng bà là phụ nữ thứ nhì được vào ngồi trong Tối
cao Pháp viện nước Mỹ. Người Mỹ thường không gọi các vị làm nghề “thẩm phán”
này là “quan tòa” (judge) mà luôn trân trọng gọi là “Justice,” viết hoa. Cho
nên tôi dịch là “Thẩm phán Tối cao” cho có vẻ tôn kính. Chín vị Thẩm phán Tối
cao là những trọng tài tối hậu khi người Mỹ kiện cáo nhau. Vậy mà gần hai thế kỷ
không có ai là phụ nữ!
Khi tới nước Mỹ năm 1975,
người Việt Nam thường bảo nhau rằng ở xứ này đàn ông đứng hạng chót trong thứ bậc
xã hội! Đứng đầu là Trẻ em, Thứ nhì là Phụ nữ, Thứ ba là Chó; dưới cùng mới là
đàn ông. Nhưng vào năm đó thì Tối cao pháp viện Mỹ vẫn là một câu lạc bộ dành
cho quý vị đàn ông, phần lớn da trắng.
Trong dân số Mỹ, phụ nữ
da trắng cũng bị gọi là “thiểu số” dù họ đông hơn số đàn ông da đen! Thẩm phán
Tối cao da đen đầu tiên là ông Thurgood Marshall, được Tổng thống Lyndon
Johnson đưa lên từ năm 1967. Thật không ngờ, 14 năm sau mới có người phụ nữ đầu
tiên được gọi là Thẩm phán Tối cao, Bà Sandra Day O'Connor, do Tổng thống
Reagan đề cử năm 1981. Có lẽ trong xã hội Mỹ phụ nữ không chiếm địa vị cao như
mình tưởng!
Nhà văn Toni Morisson
(Nobel 1993) đã kể chuyện quyền của người chồng đối với phụ nữ Mỹ ngày xưa như
thế nào.
Dưới chế độ thuộc địa của
Anh, vào thế kỷ 17, Toni Morisson cho biết đã có luật nhằm “bảo vệ phụ nữ!”
Theo luật này, người chồng bị cấm không được đánh vợ.
Nhưng nói thế chưa đủ, phải
nói rõ hơn: Các ông chồng bị “cấm không được đánh vợ vào buổi tối.” Thêm một
chi tiết cần thiết nữa: “sau 9 giờ tối!”
Muốn biết cho đầy đủ, điều
luật này còn xác định một điều kiện: “nếu không có lý do chính đáng.” Tóm lại,
đàn ông Mỹ vào thế kỷ 17 bị cấm không được đánh vợ vào buổi tối sau 9 giờ nếu
không có lý do chính đáng!
Biết luật lệ từ thế kỷ 17
như vậy thì chúng ta cũng không ngạc nhiên khi biết đến cuối thế kỷ 20 mới có
hai phụ nữ được ngồi trong Tối cao pháp viện. Cả hai bà đều đã bảo vệ quyền của
giới nữ nhi trong nhiều phán quyết quan trọng, như bình đẳng trong trường học,
trong cơ hội làm việc, lương bổng, vân vân. Chắc chắn không ai có thể bị chồng
đánh trước hay sau 9 giờ tối, dù ông chồng nghĩ có lý do chính đáng!
***************
Tối
Cao Pháp Viện và cuộc chiến văn hóa
Đoàn
Hưng Quốc
28.09.2020 1:38
https://vietnamthoibao.org/vntb-toi-cao-phap-vien-va-cuoc-chien-van-hoa/
(VNTB)
– Việc Thẩm Phán Ruth Ginsberg qua đời và Tổng Thống Donald Trump đề
cử Tân Thẩm Phán Amy Coney để được Thượng Nghị Viện (với đa số thuộc đảng Cộng
Hòa) gấp rút thông qua không đầy 40 ngày trước bầu cử đã khiến báo chí và dư luận
nổi lên làn sóng tranh luận gay gắt gọi đây là cuộc chiến văn hóa sống còn
trong nước Mỹ.
CNN hôm 09/26/2020 chạy
hàng đầu bài bình luận rằng đây là cuộc đảo chánh do phe bảo thủ chuẩn bị từ nửa
thế kỷ nay [1]. Bài viết này sẽ tìm hiểu giữa Tòa Án Tối Cao lại có liên hệ gì
đến cuộc chiến văn hóa vốn âm ỷ trong suốt 50 năm nhưng nay bùng nổ làm rạn nứt
xã hội Hoa Kỳ, không kém gì cuộc Cách Mạng Văn Hóa tại Trung Quốc vào thập niên
70.
Nhưng trước cả cuộc chiến
văn hóa của thập niên 60 còn có cuộc chiến kinh tế từ thập niên 30. Sau Đại Khủng
Hoảng 1929 Tổng Thống Franklin Roosevelt đưa ra chương New Deal bảo vệ công
đoàn và quyền lợi người lao động theo mô hình Dân Chủ Xã Hội do John M. Keynes
đề xướng.
Ngược lại không ít dân Mỹ
chủ trương tiếp tục tư bản kinh tế thị trường (free market) mà không có sự can
thiệp của nhà nước dựa trên quan điểm của Adam Smith; cộng thêm vào đó là cuộc
Cách Mạng Tháng Mười năm 1917 ở Nga khiến cánh tự do (libertarian) ở Mỹ cho rằng
các tư tưởng xã hội hô hào giải quyết giàu nghèo và bình đẳng xã hội sẽ dẫn đến
cộng sản tước đoạt quyền tự do và tài sản của dân chúng. Văn hóa nơi đây hiểu
theo nghĩa rộng là cuộc chiến giữa hai lý tưởng tự do và cộng sản.
Nhảy vọt sang thế kỷ thứ
21 thì bài bình luận của CNN cho rằng bà Amy Comey nếu được bỏ phiếu vào Tối
Cao Pháp Viện sẽ đưa cánh bảo thủ chiếm đa số 6-3 để đảo ngược truyền thống New
Deal gần 100 năm nay với các quyết định không thuận lợi về mức lương tối thiểu
của người lao động, về số ngày nghỉ sau khi sinh con (maternity leave), hay quyền
hạn (giới hạn) của nhà nước trong các phán quyết liên quan đến cạnh tranh và độc
quyền của thị trường. Cho nên ngành Tư Pháp có ảnh hưởng trực tiếp đến vai trò
của nhà nước trong nền kinh tế Hoa Kỳ. Cánh cấp tiến cho rằng chính quyền phải
can thiệp để tạo công bằng xã hội, còn đối với phe bảo thủ thì tự do kinh tế
chính là tự do.
Nhưng tiếp theo cuộc chiến
kinh tế từ thập niên 30 là cuộc chiến văn hóa của thập niên 60, khi Tổng Thống
Lyndon B. Johnson đưa ra The Great Society thúc đẩy trào lưu dân quyền (Civil
Rights) bình đẳng màu da, giới tính (women suffrage) và gọi đây là bước mở rộng
của truyền thống New Deal của Franklin Roosevelt.
Ngược lại trong khi đảng
Dân Chủ dưới thời Roosevelt bênh vực giới thợ thuyền (blue collar) sang giai đoạn
Johnson lại nghiêng sang bảo vệ nữ quyền, di dân và người thiểu số, LGBTQ, hôn
nhân đồng tính, phá thai và xã hội đa văn hóa (multi-cultural). Thành phần lao
động lại bị mất việc vì toàn cầu hóa do các Tổng Thống vừa Dân Chủ lẫn Cộng Hòa
đề xướng (Clinton, Bush, Obama). Giới công nhân ở vòng đai han rỉ (Rust Belt)
xem rằng bị phản bội nên tức giận ngả theo trào lưu dân túy của Donald Trump
năm 2016.
Trong khi đó giới bảo thủ
và trung lưu thành phố lại phẫn nộ vì truyền thống và các giá trị lịch sử của
Hoa Kỳ bị đe dọa. Cánh cấp tiến (progressive) chủ trương một xã hội đa văn hóa
thay vì đặt trên nền tảng Ki-Tô Giáo; quyền phá thai, LGBTQ, hôn nhân đồng
tính, di dân; giới hạn các sinh hoạt của Tin Lành hay Thiên Chúa Giáo ngoài
công cộng; xóa bỏ hình ảnh của các nhà lập quốc (Founding Fathers); người da trắng
sẽ trở thành thiểu số trên chính đất nước họ dựng nên.
Một số đông trong giới
trung lưu thành phố đổ dồn phiếu cho Donald Trump năm 2016 và họ sẽ quyết định
cho kết quả bầu cử năm 2020. Cho nên cuộc chiến đưa pheo bảo thủ chiếm đa số ở
Tối Cao Pháp Viện có giá trị quyết định cho cuộc chiến văn hóa trong một thế hệ
sắp tới (mỗi Thẩm Phán có thể tại vị 30-40 năm) khi xem xử liên quan đến tôn
giáo, LGBTQ, hôn nhân đồng tính, di dân, v.v…
Nếu cuộc chiến văn hóa sẽ
quyết định cho cuộc bầu cử 2020 thì đối với xã hội Mỹ không có mặt trận nào
quan trọng hơn Tối Cao Pháp Viện với các chiến trường tiêu biểu gồm Roe vs.
Wade (phá thai), quyền cầu nguyện trong trường công (school prayer) và
Obamacare (bảo hiểm y tế).
Nhưng không nên hiểu lầm
là các vị quan tòa trong Tối Cao Pháp Viện phán xử thiên vị theo quan điểm cá
nhân hay bè phái. Trái lại các Thẩm Phán đều tôn trọng Hiến Pháp và tính độc lập
của Tòa Án. Vấn đề là chính trong ngành Tư Pháp cũng chia ra hai trường phái diễn
giải Hiến Pháp theo nghĩa rộng hay hẹp, tức là Originalism (Nguyên Thủy) hay Cấp
Tiến.
Các Thẩm Phán bảo thủ
theo lập trường Originalism diễn giải Hiến Pháp theo ý nghĩa nguyên thủy của
các nhà Lập Quốc vì đây mới là nền tảng của Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỳ. Nếu cần sửa
đổi thì phải theo tiến trình Tu Chính chớ quan tòa không được quyền tùy tiện
thêm bớt.
Các Thẩm Phán Cấp Tiến
quan niệm rằng Hiến Pháp là một văn kiện sống cần được diễn giải thích hợp theo
khung cảnh xã hội. Thí dụ năm 1779 y khoa không có phá thai hay chuyển giới,
không có Facebook và Google, chưa có nhu cầu bảo vệ môi trường nên nay Hiến
Pháp phải được hiểu trên nghĩa rộng để thích hợp theo những thay đổi nhanh
chóng mà tiến trình tu chính không thể nào bắt kịp.
Một cánh trong giới cấp
tiến còn chủ trương Judicial Activism (ngành Tư Pháp năng động) tức là Tòa Án
không chỉ thụ động áp dụng luật pháp mà còn là nhân tố tích cực (active) thúc đẩy
tiến bộ theo nghĩa rộng của Hiến Pháp. Cánh này bị giới bảo thủ chỉ trích là
Judicial Legislation, tức là quan tòa làm ra luật thay vì thi hành pháp luật.
Xã hội Mỹ lúc nào cũng
sôi sục như một phòng thí nghiệm trưng bày không che dấu các vấn nạn của thời đại
như màu da (Black Live Matter), nữ quyền (Me Too), di dân, LGTBQ, hôn nhân đồng
tính, phá thai, fake news, Facebook v.v… Có người cho rằng Hoa Kỳ không đơn thuần
là một quốc gia mà còn là một vùng đất của những ý tưởng, cho nên Mỹ dù bị chê
cười hay tán thưởng thì thế giới vẫn sát sao theo dõi. Liệu những tranh luận
gay gắt này có thể giúp nền dân chủ Hoa Kỳ mạnh vì nhiều sức sống, hay là lực
ly tâm khiến xã hội rạn nứt? Chúng ta đang sống trong một của những khúc quanh
lịch sử đó.
________________
[1] The nomination of Amy
Coney Barrett to the Supreme Court could solidify a revolution that has been a
half-century in the making – CNN 09/26/2020
No comments:
Post a Comment