THẾ GIỚI HÔM NAY : 30/09/2020 (The Economist)

 

Thế giới hôm nay: 30/09/2020

The Economist

Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

30/09/2020

http://nghiencuuquocte.org/2020/09/30/the-gioi-hom-nay-30-09-2020/

 

Xung đột giữa Armenia và Azerbaijan leo thang khi cả hai đều tuyên bố đã bắn qua biên giới và Armenia nói một máy bay chiến đấu F-16 của Thổ Nhĩ Kỳ, đồng minh của Azerbaijan, đã bắn hạ bởi một trong các máy bay chiến đấu của họ trên không phận Armenia. Thổ Nhĩ Kỳ và Azerbaijan phủ nhận. Vụ việc xảy ra trong bối cảnh các cuộc đụng độ giữa Armenia và Azerbaijan ở khu vực tranh chấp Nagorno-Karabakh, nơi gần 100 người đã chết những ngày gần đây. Thổ Nhĩ Kỳ hỗ trợ Azerbaijan trong cuộc xung đột; Nga kêu gọi ngừng bắn.

 

Sheikh Sabah al-Ahmad al-Sabah, quốc vương Kuwait, qua đời ở tuổi 91. Ông giữ chức ngoại trưởng trong gần 40 năm, thường làm hòa giải trong các tranh chấp ở khu vực, trước khi trở thành quốc vương vào năm 2006. Em trai cùng cha khác mẹ của ông, Sheikh Nawaf al-Ahmed, 83 tuổi, được cho là sẽ kế nhiệm ông.

 

Một cựu chủ tịch của ngân hàng Bankia đã được tuyên trắng án trong phiên tòa xét xử cáo buộc gian lận liên quan vụ niêm yết của ngân hàng Tây Ban Nha này. Rodrigo Rato, người cũng từng là bộ trưởng kinh tế Tây Ban Nha và giám đốc điều hành của IMF, luôn phủ nhận hành vi sai trái. Ông Rato hiện đang thụ án 4 năm tù vì tội tham ô trong một vụ án khác về tội lạm dụng thẻ tín dụng của Bankia.

 

Anh và Canada ra lệnh cấm đi lại và đóng băng tài sản đối với Alexander Lukashenko, tổng thống Belarus và các thành viên khác trong chính phủ của ông. Đây là các chính phủ phương Tây đầu tiên áp đặt lệnh trừng phạt sau khi ông Lukashenko gian lận trong cuộc bầu cử tháng trước và bắt giữ các chính trị gia đối lập. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã gặp lãnh đạo phe đối lập Svetlana Tikhanovskaya của Belarus ở Lithuania và kêu gọi ông Lukashenko từ chức.

 

Gavin Newsom, thống đốc bang California, đã ban bố tình trạng khẩn cấp tại ba quận sau khi hai đám cháy thiêu rụi hàng chục nghìn mẫu Anh, làm tăng thêm thiệt hại của các trận cháy rừng vốn tàn phá bang này những tuần gần đây. Ông Newsom yêu cầu Tổng thống Donald Trump cung cấp viện trợ liên bang, tuyên bố một phản ứng hiệu quả là “vượt quá khả năng của bang và địa phương”.

 

Vài ngày sau khi một tòa án quận chặn nỗ lực của chính quyền Trump nhằm kết thúc cuộc điều tra dân số 2020 của Mỹ một tháng trước ngày dự kiến 31 tháng 10, Bộ Thương mại đã tweet rằng “hạn chót” mới của họ để kết thúc việc kiểm kê là 5 tháng 10. Chính quyền đã yêu cầu Tòa phúc thẩm khu vực 9 bác bỏ phán quyết.

 

Tổ chức Ân xá Quốc tế thông báo họ bị buộc phải ngừng hoạt động ở Ấn Độ. Tổ chức này cáo buộc chính phủ Ấn Độ tiến hành một “cuộc săn phù thủy nhắm vào các tổ chức nhân quyền”, và cho biết đã phải đóng băng các tài khoản ngân hàng và sa thải nhân viên. Tổ chức này gần đây đã chỉ trích sự tàn bạo của cảnh sát trong các cuộc bạo loạn ở nước này.

 

TIÊU ĐIỂM

 

Thời hạn cho thỏa thuận thương mại hậu Brexit đến gần

Gần ba tuần trước, EU đặt ra cho chính phủ của Boris Johnson thời hạn cuối cùng là hôm nay để rút lại các điều khoản trong dự luật thị trường nội bộ. Những điều khoản này  tìm cách thay thế các điều khoản liên quan đến Bắc Ireland trong hiệp ước Brexit được phê chuẩn từ hồi tháng 1. Nhưng Michael Gove, Bộ trưởng Văn phòng Nội các của Anh, từ chối, cho rằng các điều khoản là cần thiết để bảo vệ thương mại giữa Vương quốc Anh và Bắc Ireland trong trường hợp không có thỏa thuận thương mại nào được thống nhất vào cuối tháng 12.

 

EU đang đe dọa hành động pháp lý chống lại việc vi phạm hiệp ước như vậy, nhưng vì dự luật vi phạm vẫn chưa phải là luật, nên EU vẫn đang tiếp tục các cuộc đàm phán thương mại trong tuần này. Mặc dù trao đổi lạc quan về một thỏa thuận sắp xảy ra, hai bên vẫn còn cách xa nhau về khả năng tiếp cận vùng biển đánh cá của Anh và các quy tắc chống lại trợ cấp nhà nước. Cả hai đều coi hội nghị thượng đỉnh EU vào giữa tháng 10 là cơ hội cuối cùng cho bất kỳ thỏa thuận nào. Mặc dù thời hạn Brexit thường bị bỏ qua, nhưng hai tuần tới có thể rất quan trọng.

 

Palantir lên sàn

Liệu vụ niêm yết của Palantir hôm nay có ngoạn mục như Snowflake, nhà cung cấp dịch vụ cơ sở dữ liệu đám mây có cổ phiếu tăng hơn gấp đôi vào ngày giao dịch đầu tiên đầu tháng này không? Câu trả lời có lẽ là không. Công ty cũng bán dịch vụ quản lý dữ liệu này sẽ  niêm yết trực tiếp. Điều đó có nghĩa là giá ban đầu được thiết lập bởi cung cầu thay vì các ngân hàng đầu tư, những người có xu hướng định giá thấp để kích hoạt một cú “bật” lớn.

 

Hãng cũng đang mất rất nhiều tiền: năm ngoái, họ lỗ 580 triệu đô la với doanh thu 742 triệu đô la. Và cấu trúc quản trị của công ty rất không thân thiện với cổ đông. Quyền biểu quyết của những người sáng lập có thể tăng lên khi họ bán cổ phần của mình, nhờ vào một số loại cổ phiếu đặc biệt. Tuy nhiên, trong bối cảnh đầu tư vào công nghệ tăng cao hiện nay, Palantir khó có thể thất bại. Nhìn từ các giao dịch riêng lẻ gần đây, nó có thể trị giá hơn 20 tỷ đô la. Không tồi đối với một công ty mà trong lịch sử 17 năm của mình chưa bao giờ báo lãi.

 

Điều trần về việc FBI điều tra Nga can thiệp bầu cử Mỹ

Cựu giám đốc FBI James Comey sẽ điều trần trước Ủy ban Tư pháp Thượng viện vào hôm nay; cấp phó cũ của ông, Andrew McCabe, cũng sẽ điều trần vào tuần tới. Ủy ban đang tìm hiểu nguồn gốc cuộc điều tra của FBI về mối liên hệ giữa Nga và chiến dịch tranh cử của Tổng thống Donald Trump vào năm 2016. Chủ tịch ủy ban, Lindsey Graham, cho biết “ngày quyết định sắp đến.” Ủy ban của ông đã hoàn tất trao đổi với các nhân vật khác tham gia cuộc điều tra.

 

Các đảng viên Dân chủ bác bỏ nỗ lực này là một chiêu trò để nâng cao cơ hội tái cử của ông Trump, bằng cách miêu tả ông là nạn nhân của một âm mưu. Đảng Cộng hòa chỉ ra những bất thường của cuộc điều tra, bao gồm cáo buộc các nhà điều tra đã xóa dữ liệu khỏi điện thoại và một báo cáo từ tổng thanh tra của Bộ Tư pháp cho thấy ông McCabe “thiếu chính trực, kể cả khi đã tuyên thệ”. (Luật sư của ông McCabe phản đối những phát hiện này.). Bộ trưởng tư pháp William Barr đã chỉ định một công tố viên liên bang lâu năm tiến hành cuộc điều tra hình sự về nguồn gốc của cuộc điều tra của FBI, và cho biết sẽ công bố thêm thông tin.

 

Peru sắp bầu tổng thống

Các đảng của Peru đang chạy đua để đăng ký ứng viên của họ trước cuối ngày hôm nay, thời hạn lớn đầu tiên trước cuộc tổng tuyển cử vào tháng 4 tới. Theo luật bầu cử, các ứng viên phải là thành viên của một trong 24 đảng trên toàn quốc nếu muốn tranh cử tổng thống hoặc quốc hội. Martín Vizcarra, người đương nhiệm, sẽ không tranh cử do các tổng thống chỉ có thể phục vụ một nhiệm kỳ. Vì đại dịch, các đảng sẽ bỏ qua vòng bầu cử sơ bộ trong năm nay, thay vào đó những quan chức cấp cao trong các đảng sẽ quyết định.

 

Với chỉ vài giờ nữa, năm đảng chưa từng có ứng cử viên được bầu vào Quốc hội vẫn đang tìm kiếm một cái tên tiêu biểu để thu hút sự chú ý, trong khi một số ứng viên nặng ký đã hạ cánh ở những nơi lạ lùng. Hernando de Soto, nhà kinh tế học nổi tiếng nhất của Peru, người sẽ bước sang tuổi 80 vào năm tới, tranh cử tổng thống cùng với đảng Avanza País (Go On, Country). Đảng 20 năm tuổi này có thành tích tốt nhất từ trước đến nay trong cuộc bầu cử quốc hội vào tháng 1, nhưng thật ra cũng chỉ chiếm 2,5% số phiếu bầu.

 

Liên Hợp Quốc tổ chức hội nghị thượng đỉnh về đa dạng sinh học

Các nhà lãnh đạo thế giới hôm nay sẽ họp online để nói về động thực vật. Cuộc họp diễn ra vào thời điểm không mấy lạc quan đối với các nhà hoạt động sinh thái. Đầu tháng này, Liên Hợp Quốc đã thông báo rằng trong số các mục tiêu đa dạng sinh học mà họ đặt ra trong năm 2010, bao gồm việc loại bỏ trợ cấp cho các hoạt động gây hại cho đa dạng sinh học và giảm một nửa tỷ lệ mất mát đối với môi trường sống tự nhiên, chưa một mục tiêu nào được hoàn thành. Một báo cáo khác thì cho thấy kể từ 1970, các quần thể động vật đã giảm trung bình 68%.

 

Nhưng trước thềm hội nghị thượng đỉnh, các nhà lãnh đạo từ 64 quốc gia đã cam kết đặt đa dạng sinh học, khí hậu và môi trường làm trọng tâm trong các chiến lược phục hồi sau covid-19 của họ. Song không rõ  thực tế sẽ ra sao. Boris Johnson, thủ tướng Anh, đã hứa rằng 30% diện tích đất nước sẽ được bảo vệ khỏi các hoạt động phát triển kinh tế vào năm 2030 — tăng từ 26% hiện nay. Mười năm để đạt được một mục tiêu như vậy dường như là rất lớn. Và đó cũng là thời hạn mà họ đặt ra hồi năm 2010.