Minh Anh - RFI
Đăng ngày: 02/01/2020 - 09:30
Cuộc
chiến kinh tế và địa chính trị giữa Mỹ, Liên Hiệp Châu Âu và Nga xung quanh dự
án đường ống dẫn khí đốt Nord Stream 2 tăng thêm một nấc. Ngày 20/12/2019, tổng
thống Mỹ Donald Trump ký sắc lệnh trừng phạt những công ty châu Âu nào tham gia
dự án xây dựng đường ống dẫn khí đốt Nord Stream 2, nối liền Nga với châu Âu.
Liên Hiệp Châu Âu, đứng đầu là Đức cùng với Nga cùng lên tiếng phản đối quyết định
này của Mỹ.
Liên Hiệp Châu Âu : « Tù nhân » khí đốt của Nga ?
Nord Stream 2 là một dự án xây dựng đường ống xuất
khẩu khí ga tự nhiên, đi từ Nga sang Đức, chạy ngầm dưới biển Baltic. Tổng chi
phí cho công trình là khoảng 10 tỷ euro mà tập đoàn Gazprom của Nga là chủ đầu
tư chính. Ngoài ra còn có sự tham gia của năm tập đoàn châu Âu, trong đó có hai
hãng của Đức và một hãng của Pháp là Engie.
Thế nhưng, từ
vài năm nay, Nord Stream 2 là tâm điểm chỉ trích của Mỹ. Với sắc lệnh ngày 20/12/2019, tổng thống Mỹ biến « lời dọa »
mà Thượng Viện Mỹ thông qua cách nay hơn hai năm, ngày 15/06/2017, thành hiện
thực. Theo đó, Hoa Kỳ có thể trừng phạt, nghiêm cấm các ngân hàng và cấm dự đấu
thầu các dự án tại Mỹ những doanh nghiệp châu Âu nào có tham gia vào việc xây dựng
đường ống dẫn Nord Stream II.
Tại thượng đỉnh NATO ở Bruxelles cách nay một năm rưỡi,
ngày 11-12/07/2018, nguyên thủ Mỹ không kiệm lời chỉ trích nước Đức là « tù
nhân của Nga ». Chuyên gia Angélique Palle*, trong một chương trình
phát thanh của France Culture ngày 14/02/2019 có giải thích rõ vì sao Hoa Kỳ
can thiệp sâu vào dự án đường ống dẫn khí này.
« Trong vụ việc này, Mỹ có một lợi ích kép.
Trước tiên, họ không muốn nhìn thấy các đối tác châu Âu ngày càng phụ thuộc vào
Nga. Thứ đến, bản thân Mỹ còn là quốc gia xuất khẩu khí đốt. Khí đá phiến nổi
tiếng của Mỹ bắt đầu xuất hiện tại các cảng biển châu Âu dưới dạng khí ga tự
nhiên hóa lỏng (GNL).
Hiện tại, mức tiêu thụ khí này tại châu Âu còn quá
thấp, chưa tới 3%. Dù vậy, mức nhập khẩu bắt đầu tăng dần vào cuối năm 2018.
Người Mỹ bắt đầu đánh tiếng muốn bán loại khí đốt này nhiều hơn cho châu Âu.
Nói một cách khác, muốn trở thành một nhà cung cấp khác thay thế Nga. »
Về điểm này, Francis Perrin, chuyên gia Viện Quan hệ
Quốc tế và Chiến lược IRIS với đài truyền hình TV 5 ngày 21/12/2019 có lưu ý
thêm thị phần của Gazprom tại châu Âu và Thổ Nhĩ Kỳ là đã khá cao (35% thị trường
năng lượng).
« Nếu như Nord Stream 2 được đưa vào hoạt động
trong những tháng sắp tới và nếu như Nga hoàn thành một đường ống dẫn khác –
Turk Stream, đi từ Nga, xuyên qua Hắc Hải, đến Thổ Nhĩ Kỳ, qua Hy Lạp rồi dừng
lại ở châu Âu, điều này sẽ cho phép Nga bán được nhiều khí ga hơn cho châu Âu,
tăng thêm thị phần tại thị trường khí ga châu Âu. Đây cũng chính là điểm khiến
Washington e sợ. Những dự án này sẽ cho phép Nga gia tăng khả năng gây ảnh hưởng
đối với Liên Hiệp Châu Âu bằng cách sử dụng khí đốt như là một vũ khí địa chính
trị. »
Nord Stream 2 : Đường ống dẫn khí của mọi sự bất đồng
Quan điểm này của chính quyền Donald Trump cũng được
một số nước châu Âu tán đồng. Bản thân dự án Nord Stream 2 ngay từ đầu đã gây chia rẽ Liên Hiệp Châu
Âu. Mười ba nước thành viên trong khối phản đối mạnh mẽ công trình xây dựng
Nord Stream 2. Bruxelles phải mất đến 14 tháng để thuyết phục các nước trong khối
chấp nhận dự án, chính thức được thông qua vào ngày 12/02/2019. Nhà nghiên cứu
Angélique Palle cho biết rõ những điểm bất đồng trong dự án này.
« Quả thật có một sự bất đồng sâu sắc xung
quanh đường ống dẫn khí này vì hai lý do. Thứ nhất là về mặt kinh tế. Vấn đề ở
đây là muốn biết xem nước nào là điểm tập trung khí đốt để phân phối lại. Ba
Lan cũng ngấp nghé và phản đối Đức về điểm này. Đó là vấn đề kinh tế, chuyện nội
bộ trong khối Liên Hiệp Châu Âu.
Rồi còn có khía cạnh ngoài Liên Hiệp nữa, tức là vấn
đề đa dạng hóa nguồn cung. Liên Hiệp Châu Âu vốn dĩ đã lệ thuộc rất nhiều vào
Nga, chiếm đến 35% thị phần và những nước phản đối dự án, trong đó có Ba Lan,
nhấn mạnh đến yếu tố là sự lệ thuộc vào Nga đã tăng dần trước khi có dự án và sự
lệ thuộc này sẽ gây hại cho việc trung chuyển khí đốt qua ngả Ukraina, tức là
làm suy yếu vị thế của Ukraina đối với Nga. »
Quả thật, một khi hoàn thành và được đưa vào hoạt động,
Nord Stream 2 có thể làm biến đổi sâu sắc thế cân bằng địa chính trị tại châu
Âu.
« Việc trung chuyển khí đốt từ Nga sang châu
Âu ban đầu do Ukraina đảm trách. Trong những năm 2000, đã có khoảng 140 tỷ m3
khí đốt đi qua ngả Ukraina để đến châu Âu. Đầu những năm 2000, chính các cuộc
tranh chấp về khí đốt giữa Nga và Ukraina đã có những tác động đến Liên Hiệp
Châu Âu dẫn đến việc ngưng cung cấp khí đốt vào mùa đông.
Thế là Nga đưa ra một chiến lược đường vòng mới với
việc xây dựng một số đường ống dẫn khí đốt. Ống dẫn Yamal đi qua Ba Lan vận
chuyển 33 tỷ m3. Ống dẫn Nord Stream 1 đi xuyên biển Baltic trung chuyển 55 tỷ
m3 và giờ đây là Nord Stream 2, cũng có cùng dung lượng 55 tỷ.
Với ba đường ống này, về mặt kỹ thuật, chúng ta có một
chọn lựa thay thế Ukraina. Đối với Nga, mục đích có lẽ là nhằm giảm dần phần
trung chuyển qua ngả Ukraina trong việc cung cấp khí đốt cho Liên Hiệp Châu Âu
và nhất là có thể thương lượng trực tiếp với châu Âu mà không cần đến Ukraina. »
Trừng phạt : Đòn phạt hiệu quả của Mỹ ?
Giờ đây, việc nước Pháp của ông Emmanuel Macron có
nhiều dấu hiệu xích lại gần Nga hơn còn làm cho chính quyền Donald Trump thêm cảm
thấy bất an. Paris cho rằng Matxcơva là một tác nhân không thể thiếu trong việc
xử lý các cuộc xung đột quốc tế lớn như tại Trung Đông, Syria, và cả ở Ukraina…
Trong chiều hướng này, nguyên thủ Pháp đã tìm cách đưa Nga trở lại với cuộc
chơi quốc tế lớn, nhưng với một số điều kiện. Ngoài ra, tổng thống Pháp còn cho
rằng trừng phạt Nga quá tay sẽ bị phản tác dụng. Nước Nga của ông Putin có thể
sẽ có những thái độ khắt khe hơn, tiêu cực hơn.
Thế nhưng, theo ông Francis Perrin, Hoa Kỳ, đặc biệt
là chính quyền Donald Trump và bộ Ngoại Giao dưới thời Mike Pompeo lại không có
cùng cách nhìn, chủ trương có những đường lối cứng rắn trong quan hệ với Nga.
« Mỹ cho rằng trước tiên, Matxcơva phải chứng tỏ đáng tin cậy để có thể
tái gia nhập trong một số hồ sơ. Trong khi chờ đợi, Hoa Kỳ đáp trả bằng sức mạnh,
bằng vũ lực. Nước Mỹ trừng phạt thái độ của Nga trong một số hồ sơ, dưới hình
thức các đòn phạt kinh tế ».
Câu hỏi đặt ra : Với sắc lệnh trừng phạt mới này, liệu
Hoa Kỳ có thể cản trở việc hoàn tất công trình ống dẫn khí Nord Stream 2 hay
không ? Ông Francis Perrin cho rằng đây có thể sẽ là một « vố đau »
cho Nga và nhiều doanh nghiệp châu Âu chuyên về xây dựng ống dẫn khí đốt xuyên
biển.
« Nhiều doanh nghiệp châu Âu có trụ sở tại
Thụy Sĩ và Ý rất có thể sẽ bị trừng phạt theo điều luật này của Mỹ, vừa được
thông qua và được tổng thống Mỹ ký. Điều này có nghĩa là các doanh nghiệp đó rất
có thể sẽ thấy tài sản của họ ở Mỹ bị phong tỏa. Những hãng này cũng có thể gặp
khó khăn trong việc thâm nhập vào lãnh thổ Mỹ vì các lãnh đạo của những tập
đoàn này sẽ không được cấp visa thị thực nhập cảnh. Trước một siêu cường hàng đầu,
những biện pháp trừng phạt này vốn có khả năng cản trở việc ký kết các hợp đồng
có thể trở thành vũ khí răn đe ».
Vẫn theo quan điểm của ông Francis Perrin, bất chấp
các áp lực từ Mỹ, Nga vẫn sẽ là quốc gia cung cấp khí đốt hàng đầu cho châu Âu.
« Nhiều nước Trung và Đông Âu hầu như chỉ có
Nga là nhà cung cấp khí đốt chính. Nhìn chung, đối với Liên Hiệp Châu Âu, gồm
28 nước và sắp tới chỉ còn có 27 thành viên, Nga là nhà cung cấp hàng đầu, trước
cả Na Uy – quốc gia không là thành viên nhưng rất gần về mặt địa lý với Liên Hiệp
Châu Âu và tiếp đến là Algeri. Do vậy, trong những năm sắp tới, Nga vẫn sẽ là
nhà cung cấp khí đốt số một cho thị trường châu Âu ».
Quan hệ Nga – Mỹ theo dòng Nord Stream 2
Dẫu sao, quyết định này của Mỹ còn phản ảnh rõ mối
quan hệ giữa Washington và Matxcơva hiện nay và trong tương lai. Tuy không hẳn
như trong thời « chiến tranh lạnh » xưa kia và đã nguội lạnh
dưới thời tổng thống Obama, mối quan hệ này nay thêm phần băng giá. Sức ép từ ngoại
trưởng Mike Pompeo, vốn dĩ có thái độ thù địch với Nga và Lầu Năm Góc đang đè nặng
lên chính quyền Donald Trump, vốn dĩ có một thái độ nước đôi đối với Nga.
Những nhân vật thân cận trong chính quyền cũng như
các định chế chính trị của Hoa Kỳ, kể cả Quốc Hội Mỹ, đều thúc đẩy tổng thống
Trump giữ một thái độ cứng rắn với Nga, nhất là trong lĩnh vực năng lượng, địa
chính trị và địa chiến lược. Do vậy, chủ nhân Nhà Trắng hiện nay không còn chọn
lựa nào khác đành phải ký sắc lệnh và áp dụng điều luật này.
Chỉ có châu Âu là kẹt giữa đôi đàng, giữa một bên là
siêu cường kinh tế - quân sự, một đồng minh an ninh chiến lược và bên kia, là
láng giềng gần, to lớn về địa lý, chính trị và quân sự, nhưng lại là đối tác
năng lượng quan trọng.
*
CÁC NỘI DUNG LIÊN QUAN
.
.
No comments:
Post a Comment