Đăng Khoa
- VietTimes
Thứ Năm, ngày 30/1/2020 - 06:05
VietTimes
-- Tin giả, tin không chính xác được lan truyền trên
mạng xã hội có thể gây ra những tác động tiêu cực đến người dân. Nhưng tiến sĩ
Toán học Nguyễn Ngọc Chu lại nhìn nhận tin giả ở một góc độ khác. Ông nói rằng
không phải mọi tin giả đều xấu, đôi khi nó lại là một nhu cầu thực tiễn.
Phóng viên VietTimes đã có cuộc trao đổi với ông
Nguyễn Ngọc Chu, Tiến sĩ toán học, Chủ tịch trường Đại học Công nghệ East Asia,
xung quanh chủ đề tin giả, tin không chính xác.
Trong
cuộc hội thảo mới đây do Hội Truyền thông số Việt Nam tổ chức về chủ đề tin giả,
tin không chính xác, ông đã có ý kiến rằng “Tin giả tồn tại là lẽ tất yếu, có
lúc là “nhu cầu thực tiễn”. Chúng ta “nên đánh giá đúng vị trí của tin giả”.
Xin ông giải thích rõ hơn về nhận định này?
Tiến
sĩ Nguyễn Ngọc Chu: Chúng ta phải xác định tin giả
(fake news) nó là một cái tất yếu, không tránh được. Chúng ta phải
đón nhận nó một cách chủ động. Tức là nó như một hiện tượng tự nhiên
và chúng ta phải đối mặt với thực tiễn đó.
Tôi có thể lấy ví dụ về tin giả là một thứ tất yếu:
Chẳng hạn bạn chụp ảnh của tôi và chuyển cho một nơi nhận ở xa, trong quá trình
chuyển thông tin sẽ bị nhiễu dẫn đến sai lệch. Các chuyên gia phải có bộ lọc
nhiễu và có cách để làm cho thông tin nhận được cuối cùng là thông tin
chính xác nhất có thể được so với thông tin truyền đi ban đầu. Nhưng nếu vì lý
do nào đó thông tin nhận được không đầy đủ thì bản thân nó sẽ chứa đựng thông
tin giả. Tôi muốn nói tin giả là cái tự nhiên, cái mà bạn không thể tránh được.
Điều thứ hai tôi muốn nói là “tin giả chủ động”. Tôi
lấy một ví dụ thôi, chẳng hạn như khi chúng ta chuẩn bị tổng tiến công Tết Mậu
Thân năm 1968 thì chúng ta nghi binh đánh Khe Sanh. Như vậy đó là tin giả được
tung ra chủ động, và là một “nhu cầu thực tiễn”.
Dạng thứ ba là tin giả xuất hiện một cách ngẫu
nhiên, không may.
Ở một khía cạnh khác, tin giả có thể tốt với người
này và không tốt với người kia. Nếu xét trên một trục số có phần âm và phần
dương thì một tin giả nó sẽ có cả hai mặt âm (có hại) và dương (có lợi). Chẳng
hạn, một cái tin về tai nạn giao thông thảm khốc sẽ có phần âm (có hại, gây
rúng động xã hội) nhiều hơn phần dương. Trong các hội thảo về tin giả, chúng ta
đều đề cập đến những loại tin gây hại cho cộng đồng và chúng ta đang tìm biện
pháp hạn chế các tin tức đó.
*
Thưa
ông Việt Nam hiện nay cũng đã xây dựng một số mạng xã hội để thu hút người dùng
Việt, cũng nhằm mục đích hạn chế sự lan truyền của tin giả, tin sai sự thật
(trên các mạng xã hội nước ngoài). Nhưng những mạng xã hội của Việt Nam chưa
thu hút được nhiều người dùng như mong muốn, nếu không muốn nói là thất bại.
Theo ông có phải nguyên nhân là do cách thức vận hành các mạng xã hội Việt Nam
chưa hấp dẫn, hay do mạng xã hội nước ngoài cho phép người dùng tự do nói gì
thì nói?
Tiến
sĩ Nguyễn Ngọc Chu: Chúng ta có ý định xây dựng mạng xã hội của riêng
Việt Nam, đó là một điều tốt. Nhưng vấn đề ở chỗ mạng xã hội mà chúng ta đang
xây dựng có những khiếm khuyết mà nó không đáp ứng được nhu cầu của người dùng,
trong khi mạng xã hội của nước khác nó mạnh hơn, thuận tiện hơn.
Người dùng sẽ lựa chọn những sản phẩm có dịch vụ tốt,
thuận tiện và người ta được thể hiện tất cả. Đấy là khía cạnh rất quan trọng của
mạng xã hội. Khi mạng xã hội đủ tốt và thuận tiện thì người dùng sẽ lựa chọn
thôi.
Khi sử dụng mạng xã hội, nếu chúng ta cắt xén thông
tin mà người dùng đăng tải thì không ai thích cả. Nếu cắt bớt thông tin thì nó
sẽ trở thành thông tin không đầy đủ, và vi phạm nguyên tắc truyền tải thông
tin.
Để quản lý mạng xã hội, cần phải cho phép người dùng
đăng tải trọn vẹn thông tin. Nếu thông tin của họ là sai thì chúng ta phải có
giải pháp đưa ra những thông tin đúng để họ nhận thấy thông tin của mình là
sai. Chẳng hạn như chuyện thầy bói xem voi, ông thì bảo con voi như cái quạt vì
chỉ sờ được cái tai. Lúc ấy chúng ta phải cung cấp được hình ảnh cả con voi để
người ta nhận thấy con voi nó không phải như cái quạt. Đấy là giải pháp truyền
thông – mình cung cấp cho người nghe, người nhận thông tin mà họ chưa có đủ.
Một điều nữa mà người dùng mạng xã hội cần là tính bảo
mật thông tin. Người dùng luôn lo lắng rằng thông tin của họ có thể bị sử dụng
cho những mục đích khác mà họ không biết. Cho nên, mạng xã hội cần phải tạo được
sự thuận tiện, đồng thời không được để lộ thông tin người dùng dưới bất kỳ hình
thức gì.
Tóm lại, muốn thu hút người dùng, mạng xã hội Việt
Nam phải đáp ứng tốt về mặt kỹ thuật, đảm bảo về sự toàn vẹn của thông tin và
giữ được nguyên tắc bảo mật.
*
Như
chúng ta đã biết, hiện nay tin giả, tin không chính xác xuất hiện rất nhiều
trên các nền tảng như Facebook hay Google, nhưng trong một bài phát biểu mới
đây tại kỳ họp Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm từng nói rằng Việt Nam
không thể xử phạt với Facebook, Google hàng trăm triệu USD như nước ngoài đã
làm. Vậy làm thế nào chúng ta có thể hạn chế sự lan truyền tin sai sự thật trên
những nền tảng này thưa ông?
Tiến
sĩ Nguyễn Ngọc Chu: Bản thân Google và Facebook họ cũng phải tuân theo
tính toàn vẹn của thông tin, và họ cũng có chuẩn riêng của họ, chứ không phải bạn
muốn đăng gì thì đăng. Bạn chỉ đăng được những thông tin phù hợp với chuẩn mực
của Google, Facebook. Vấn đề là mình phối hợp với họ như thế nào. Mình phải có
một cơ chế để cung cấp cho người ta (Google, Facebook – PV) cái tin này là tin
giả, tin này là tin có hại. Bạn nên nhớ là cả loài người đều chống lại tin có hại.
Nhưng thông tin có hại cho bạn lại có thể có lợi cho người khác. Đó là tính hai
chiều của thông tin.
Nếu nói chúng ta không thể phạt được Google,
Facebook là không đúng. Chúng ta có thể hợp tác với họ trên nguyên tắc của quản
lý. Những thông tin mà chúng ta yêu cầu, họ cần phải kiểm tra và có phản hồi tức
thì.
Có 2 yếu tố ảnh hưởng ở đây: đó là pháp luật và khả
năng công nghệ. Bản thân Việt Nam cũng phải có công nghệ tốt để lọc ra những
tin có hại rồi phản hồi lại cho Google, Facebook. Chúng ta cần có thỏa thuận về
chế tài với họ. Nếu chúng ta hợp tác tốt với họ trên nguyên tắc sòng phẳng,
công bằng thì Google, Facebook sẽ phải chấp nhận.
Nếu trong một vấn đề chúng ta không tìm được tiếng
nói chung với Google, Facebook thì chúng ta phải dựa vào ý kiến của số đông, của
cộng đồng. Chúng ta cần dựa vào cộng đồng để đấu tranh với sự sai trái của các
mạng xã hội nước ngoài. Những người quản lý thông tin của Việt Nam cần phải mẫn
cảm và có sách lược trong việc này.
*
Là
một tiến sĩ toán học, một trí thức, ông có thể chia sẻ kinh nghiệm của mình
trong việc phân biệt tin giả, tin không chính xác?
Tiến
sĩ Nguyễn Ngọc Chu: Internet là tiến bộ công nghệ do con người phát minh
ra, nhưng nó cũng có mặt tích cực và mặt tiêu cực. Mạng xã hội cũng vậy, khi
chúng ta sử dụng không đúng thì nó sẽ đưa lại những thiệt hại. Nhưng đã là tiến
bộ của khoa học công nghệ thì bạn không được chặn nó, bạn phải sử dụng nó, phải
đối mặt với nó. Liên Hiệp Quốc đã tuyên bố rằng quyền được truy cập Internet là
một quyền cơ bản của con người – quyền được tiếp cận thông tin.
Vậy để ngăn
chặn tin giả chúng ta phải làm gì? Có 2 cách:
Thứ nhất, khi xem xét một thông tin trên mạng, bạn cần
kiểm tra các nguồn thông tin khác mà bạn có. Bạn cần có các đầu mối để xác
minh, hoặc sử dụng trang thiết bị công nghệ để tìm tin.
Thứ hai, bạn cần phải có kiến thức. Cái kiến thức
này tích lũy từ nhiều năm và bạn có khả năng lọc và loại tin giả. Bạn phải có
tiêu chí để lọc tin ngay tại chỗ. Phải rất cẩn thận khi đọc một tin tức, bởi những
kẻ chủ động đưa tin không chính xác hiện nay là rất nhiều. Có những tin giả
tinh vi đến mức bạn không nhận biết được. Họ làm giả từ hình ảnh đến video mà mắt
thường không phân biệt được.
Tóm lại, chúng ta phải đối mặt với tin giả. Chúng ta
cần có những bộ lọc – bằng kiến thức và công nghệ -- để phân biệt tin giả, tin
không chính xác.
*
Xin
cảm ơn ông về cuộc trao đổi này và xin chúc ông luôn dồi dào sức khỏe để có thể
cống hiến cho xã hội và cho nền Toán học nước nhà!
No comments:
Post a Comment