Roland Paris - TIME
Trà
Mi dịch
Posted on January 30, 2019
Zhang Jianwei, một giáo sư tại Đại học Thanh Hoa viết,
vụ án cho phép người ta “nghi ngờ rằng ngành tư pháp ở Trung Quốc chỉ để
phục vụ mục đích chính trị.”
Cảnh sát Trung Quốc đi tuần trước tòa đại sứ Canada ở
Bắc Kinh Greg Baker-AFP / Getty Images
Việc Trung Quốc Trung Quốc bắt giữ người Canada làm
con bài thương lượng ngoại giao
không chỉ là vấn đề đối với Canada. Đó là một thách
thức đối với tất cả các quốc gia trên thế giới muốn duy trì nền pháp trị trong
các vấn đề đôai nội cũng như đối ngoại.
Cảnh sát Canada đã bắt giữ giám đốc tài chính của
Huawei, Mạnh Vãn Chu, theo yêu cầu dẫn độ từ Hoa Kỳ từ thang 12 năm 2018. Mạnh
bị cáo
buộc đã lừa dối một số ngân hàng từ năm 2009 đến 2014. Hoa Kỳ tuyên bố
rằng Huawei cố tình trí trá mối quan hệ giữa Huawei và Skycom Tech, một công ty
có trụ sở tại Hồng Kông đã kinh doanh ở Iran vi phạm lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ.
Nhà chức trách Trung Quốc giận dữ, người miêu tả vụ
bắt giữ Mạnh là một nỗ lực “có
động cơ chính trị” của Hoa Kỳ để làm suy yếu Trung Quốc, và đe dọa Canada sẽ
có “hậu
quả nghiêm trọng” nếu bà Mạnh Vãn Chu không được thả ra ngay lập tức.
Đáng tiếc là Tổng thống Donald Trump đã không làm gì
để xua tan những nghi ngờ của họ. Trong bình luận công khai đầu tiên về vụ án,
ông Trump cho rằng ông có thể sẵn
sàng can thiệp vào vụ truy tố bà Mạnh để đổi lấy sự nhượng bộ thương mại
từ phía Trung Quốc, mặc dù không rõ ông có quyền làm như vậy hay không. Chính
phủ Canada đã tìm cách làm rõ vấn đề ngay lập tức.
Ngoại trưởng Mike Pompeo và những viên chức chính phủ
khác của Mỹ đã nhanh chóng phản
bác lại nhận xét của Trump. Phụ tá Tổng chưởng lý John Demers nói
‘Những gì chúng tôi làm tại Bộ Tư pháp là thực thi
pháp luật. Chúng tôi không làm thương mại.’
Trên thực tế, các cáo buộc đối với bà Mạnh Vãn Chu bắt
nguồn từ một cuộc điều tra từ lâu của Bộ Tư pháp Mỹ, được cho là đã
có trước Chính quyền Trump.
Trong khi đó, Trung Quốc đã có hành động kịch tính của
riêng mình. Chín ngày sau khi bị Mạnh Vãn Chu bị bắt giữ, Trung Quốc đã bắt
giam Michael Kovrig, một nhân viên ngoại giao Canada đang tạm nghỉ việc chính
phủ để làm việc cho Nhóm Khủng hoảng Quốc tế, và Michael Spavor, một doanh nhân
người Canada – bị nghi ngờ gây nguy hiểm cho an ninh quốc gia của Trung Quốc.
Bắc Kinh dường như đang gửi một thông
điệp tới Canada. Theo lời của cựu đại sứ Canada tại Trung Quốc,
“Không có sự trùng hợp ngẫu nhiên ở Trung Quốc khi
liên quan các vụ bắt giữ cấp cao.”
Dường như không ai có thể tin được rằng nhà chức
trách Trung Quốc đã không biết về những tác động của việc bắt giam một nhà ngoại
giao Canada nghỉ phép ngay sau khi họ đưa ra lời cảnh cáo Canada.
Hành động của họ cũng ăn khớp với một mô hình hành động
trước đây của Trung Quốc. Vào năm 2014, Canada đã có một vụ bắt giữ một người
Trung Quốc, Su Bin, cũng theo yêu cầu dẫn độ của Mỹ Ngay sau đó, nhà chức trách
an ninh Trung Quốc đã bắt giữ một cặp vợ chồng người Canada sống ở Trung Quốc,
Kevin và Julia Garratt, cáo buộc họ làm gián điệp.
Trên thực tế, ông bà Garratt không phải là nhân viên
tình báo, nhưng Su Bin chính là gián điệp. Ông ta thú
nhận đã đột nhập vào hệ thống máy tính của các nhà thầu quốc phòng Hoa
Kỳ và đánh cắp các bí mật quân sự. Chỉ sau khi Su Bin đầu hàng nhà chức trách
Hoa Kỳ, Trung Quốc mới cho phép ông bà Garrat trở lại Canada vào năm 2016. Cặp
vợ chồng này cho
biết rằng họ đã bị một nhóm ba người thẩm vấn sáu giờ mỗi ngày và họ
thường xuyên đe dọa sẽ xử tử ông bà Garratt.
Trung Quốc phủ nhận có bất kỳ mối liên hệ nào giữa
việc giam giữ vợ chồng Garrat và việc Su Bin bị Canada bắt giữ, giống như họ
đang phủ nhận là đang trả thù Canada vì vụ bắt giữ bà Mạnh Vãn Chu. Tuy
nhiên, chính phủ Canada và các chuyên gia độc lập đã tin rằng Trung Quốc
bắt giam vợ chồng Garratt để làm áp lực với Canada. Thật vậy, khi tôi đưa vấn đề
của ông bà Garratt với nhân viên Tòa Đại sứ Trung Quốc hân vài cơ hội trong năm
2015 và đầu năm 2016 – Trong khi tôi đang phục vụ với tư cách là Cố vấn cho Thủ
tướng Justin Trudeau – Họ thường xuyên nhắc đến Su Bin.
Người Canada, nói cách khác, đã xem bộ phim này trước
đây rồi. Nhưng nó đang trở nên tồi tệ hơn thế. Vào ngày 14 tháng 1, Robert
Schellenberg, người đã bị tòa án Trung Quốc kết án 15 năm tù vì buôn bán ma
túy, đã đột ngột bị xử lại lại và bị các thẩm phán tuyên án tử hình chỉ trong một
giờ thảo luận.
Các chuyên gia về hệ thống pháp lý của Trung Quốc rất ngạc
nhiên về vụ xử lại Schellenberg’s. Zhang Jianwei, một giáo sư tại Đại
học Thanh Hoa viết, vụ án cho phép người ta “nghi ngờ rằng ngành tư pháp ở
Trung Quốc chỉ để phục vụ mục đích chính trị.” Một chuyên gia khác nói thẳng
hơn: “Bắc Kinh đang sử dụng hệ thống tư pháp của họ để tiến hành ‘ngoại giao bằng
con tin’.”
Người Canada đã phản ứng một cách dễ hiểu với sự bất
bình và phẫn nộ, không chỉ vì Trung Quốc, tùy tiện bắt người để làm áp lực
với Canada mà còn vì sự đối xử tồi tệ với những người Canada đang bị giam giữ.
Kovrig và Spavor vẫn đang bị giam nhưng chưa bị truy tố. Họ được cho
là đang bị giam trong tù đèn mở sáng suốt ngày và bị thẩm vấn dai dẳng,
kẻ cả những
câu hỏi về công việc trước đây của Kovrig với tư cách là một nhà ngoại
giao Canada. Đây là một vi phạm vào tính bất khả xâm phạm đối với nhân viên ngoại
giao của ông.
Ngược lại, Mạnh Vãn Chu đang được đối xử đúng
quy trình pháp luật. Bà đã được tại ngoại hầu tra sau khi ký quỹ 10 triệu đô
la, và được luật sư đại diện và có thể thách thức yêu cầu dẫn độ của Hoa Kỳ trước
một tòa án độc lập. Cha của Mạnh Vãn Chu, người sáng lập Huawei, đã cảm
ơn hệ thống tư pháp Canada đã đối xử rất tử tế với con gái ông.
VIDEO :
Justin Trudeau: Canada là một nền dân chủ pháp trị.
Nguồn: The
Canadian Press.
Chiến thuật của Bắc Kinh đã thúc đẩy sự đoàn kết giữa
các quốc gia có nền pháp trị. Liên minh châu Âu và một số thành viên — gồm
cả Anh, Pháp và Đức — Hoa Kỳ, Úc và những nước khác đã đưa ra các tuyên bố bày
tỏ quan ngại về các vụ giam giữ người Canada tại Trung Quốc.
Tuy nhiên, đây không phải là lần đầu tiên một chế độ
độc tài nhắm vào Canada để trả đũa. Khi Canada kêu gọi Riyadh trả tự do cho
nhưng người vận dộng nhân quyền vào mùa hè năm ngoái, Saudi đã nhanh
chóng và quyết liệt trả thù. Họ trục xuất đại sứ Canada, đình chỉ đàm phán
thương mại, kéo sinh viên của họ khỏi các trường đại học Canada về nước và bán tống
tài sản ở Canada.
Trong màn kịch đó, những đồng minh ruyền thống của
Canada đã lặng thinh. Với những chính quyền Hoa Kỳ trước đây, Tòa Bạch Ốc có thể
đã kên tiếng để hỗ trợ Canada trong một cuộc tranh chấp với Ả Rập Saudi về quyền
con người, nhưng lần này nhà chức trách Hoa Kỳ đã từ chối đứng về mọt phía. Điều
tương tự cũng xảy ra ở châu Âu. Mặc dù một số nước châu Âu dã ngầm trợ giúp,
nhung không có nước nào công khai lên tiếng ủng hộ Canada. Không phải nước Anh.
Không phải nước Pháp. Ngay cả Đức, đã bị Ả Rập Saudi đối xử tương tự cách đó
không lâu.
Sẽ là một sai lầm khi coi những biến cố này là vấn đề
biệt lập. Những chế độ độc tài đã ngày càng táo
bạo hơn và đẩy những hành vi chấp nhận được đến tận cùng biên giới. Phản
ứng của chính phủ các nước khác là quan trọng. Khi Saudi tìm cách làm trả đũa
Canada, họ có thể đã tin tưởng vào Hoa Kỳ và các nền dân chủ tự do khác sẽ
ngaornh mặt làm thinh — một kỳ vọng chính xác, như đã xẩy ra. Chúng ta có thể
không bao giờ biết sự không phản ứng này đã thúc đẩy Riyadh, một người nào đó
trong thủa khối tự do đã thúc đẩy chính phủ Saudi ám làm chuyện động trời khi gới
một đội ám sát để thanh toán nhà báo bất đồng chính kiến, Jamal Khashoggi, ở
Istanbul. Sức mạnh của mức phản ứng quốc tế đối với Saudis về vụ ám sát
Khashoggi đã kafm Saudi hụt hẫng.
Đây là lý do tại sao một phản ứng mạnh mẽ, đồng lọat
đối với việc Trung Quốc đối xử với tù nhân Canada là điều rất quan trọng hiện
nay. Nếu các nhà nước pháp trị không phả đối, Trung Quốc và các chế độ độc tài
khác sẽ đi đến kết luận thế nào sau vụ trả thù Canada cho Mạnh của Hoa Vi này?
Công dân của quốc gia nào sẽ bị Trung Quốc bắt giam tiếp theo?
Phản đối không có nghĩa là coi Trung Quốc như kẻ
thù. Quản lý quan hệ với cường quốc mới nổi này đòi hỏi một sự hợp tác liên tục
trong các lĩnh vực có cùng quan tâm. Tuy nhiên, chống lại Trung Quốc khi họ
hành động quyết liệt cũng quan trọng không kém. Bắc Kinh cần hiểu rằng “ngoại
giao bằng con tin” sẽ không được dung thứ.
Đây không phải là thử thách đầu tiên mà những nền
dân chủ pháp trị phải đối phó, và nó cũng sẽ không phải là thử thách cuối cùng.
Nhiều nhà lãnh đạo chính trị, think tanks, học giả và giới bình luận đang lên
tiếng cảnh cáo về những rủi ro đối với trật tự quốc tế — và đúng như vậy. Nhưng
sự tan rã của trật tự này, nếu nó xảy ra, sẽ là kết quả của một loạt các biến cố
và quyết định rời rạc của khối tự do làm xói mòn nền tảng của nó, chứ không phải
là vì một đòn duy nhất.
Thách thức là nhận ra được những khoảnh khắc nghiêm
trọng khi chúng xẩy ra — và hành động thích ứng.
*
Paris là một phó viện sĩ chương trình Hoa Kỳ và Châu
Mỹ tại think tank Chatham House có trụ sở tại London. Bài này ban đã được
Chatham House ấn hành.
© 2019 DCVOnline
Nếu đăng lại, xin ghi nguồn và đọc Thể lệ “trích đăng lại bài từ
DCVOnline.net”
Nguồn: China’s Use of Canadian Detainees as Diplomatic Bargaining
Chips Should Worry Us All | By ROLAND PARIS | TIME | January 29, 2019.
No comments:
Post a Comment