Để có 1000 chiếc áo "Chấm dứt tình trạng công
an giết dân", để có được hình ảnh các bạn trẻ công khai mặc áo đen gửi
thông điệp đến công an, người dân và dư luận quốc tế về vấn nạn đau thương này,
câu hỏi "đầu tiên" là tiền đâu. Câu trả lời 4000 đô-la tự nó nói lên
nhu cầu tài chánh mà không cần giải thích dài dòng. Sau đây xin mượn lời kể
của chiếc áo màu đen để gửi đến các bạn một số điều bên cạnh những gì mà
tác giả Nguyễn
Ngọc Già và Nguyên
Thạch đã trình bày trên Danlambao. (*)
chiếc áo "Stop
Police Killing Civilians"
Để có tôi và 999 người bạn của tôi, các bạn cần:
- Tiền đặt in áo.
- Tiền di chuyển để phân phối ở các thành phố khác.
Nhưng nếu dừng ở đó thì chúng tôi cũng chỉ là những
chiếc áo nằm trong ngăn tủ. Các bạn cần thêm:
- Tiền tổ chức đến trước trụ sở của Bộ Công an ở Hà
Nội, hay buổi cà phê nhân quyền tại Nha Trang, Sài Gòn, hoặc một cuộc sinh hoạt
với gia đình nạn nhân ở Đà Nẵng...
- Tiền in ấn tài liệu để phân phối, giải thích về sự
có mặt của chúng tôi và mục tiêu của các bạn.
- Tiền di chuyển, ăn ở để các thành viên nòng cốt từ
các địa phương khác nhau trực tiếp gặp nhau bàn bạc, trao đổi.
- Tiền di chuyển để đi đến tiếp xúc, gặp gỡ gia đình
nạn nhân bị chết trong đồn công an.
- Tiền di chuyển, ăn ở cho thân nhân muốn tham dự
buổi tổ chức của các bạn.
- Tiền di chuyển, ăn ở ra Hà Nội hay về Sài Gòn để gặp đại sứ quán nước ngoài muốn tìm hiểu thêm nỗ lực của bạn.
- Tiền mua phone chụp hình, thâu clip để đưa hình
ảnh chúng tôi đến với mọi người vì phone cũ của bạn đã bị côn an tịch thu tháng
trước. Có lúc bạn phải mua laptop vì máy cũ cũng đã bị... cưỡng chế.
- Tiền dự trù chi phí bệnh viện nếu các bạn bị công
an tấn công, hành hung.
- Tiền dự trù cho chi phí luật sư nếu các bạn bị bắt
giam và truy tố.
...
Các bạn cần nhiều hơn con số 4000 đô la ban đầu.
Tất cả những chi phí ấy đều không bao gồm chi tiêu
đời sống của bạn trong khi công ty bạn làm việc, do áp lực của công an đã
"mời" bạn ra đi không bao giờ trở lại từ mấy tháng nay. Vậy thì bạn
lấy đâu ra tiền để trang trải những chi phí này?
Do đó, các bạn cần có sự hỗ trợ của nhiều
người khác. Tuy nhiên, nhận tiền của bá tánh sẽ có nhiều vấn đề.
Trước
hết người ta muốn có sự minh bạch. Có người dễ
dãi, chỉ cần các bạn viết vài dòng, xác nhận đã nhận số tiền là đủ. Nhưng có
người sẽ nói rằng - Đó không phải là minh bạch. Minh bạch phải là: Biên
nhận chi phí áo, biên nhận vé xe đò, vé máy bay di chuyển, điện thoại v.v...
Các bạn không có vấn đề gì với biên nhận mua chiếc điện thoại nhưng sẽ là
vấn đề lớn khi qua biên nhận, các bạn gián tiếp phải công bố chỗ làm áo, người
đi phân phối, chi tiết dẫn đến việc lộ ra thông tin về những buổi gặp gỡ giữa
các thành viên - trong đó có thành viên không công khai hoạt động, và chuyện
gặp tòa đại sứ mà đối tác muốn giữ kín đã không còn là chuyện bí mật.
Bởi vì hoạt động của các bạn công khai trên bề
nổi nhưng có những bí mật phải bảo vệ ở mặt chìm. Các bạn sẽ gặp nguy
hiểm và tổn thất về hoạt động, tổ chức, nhân sự từ những đòi hỏi minh bạch về
tài chánh. Nếu muốn minh bạch theo đúng nghĩa của nó, có lẽ các bạn phải chuyển
qua làm từ thiện hoặc tiếp tục cách làm hiện tại - bạn bè gom góp, một vài
người thân quen, tin tưởng hỗ trợ - một phương thức mà các bạn biết khó mà kéo
dài theo nhiều năm tháng.
2.
Những ý đồ đánh phá có mục tiêu. Trong số người
hỗ trợ, nếu ai đó có ý đồ đánh phá các bạn, họ chỉ cần bỏ ra một số tiền, có
bằng chứng đã hỗ trợ các bạn là họ sẽ tự cho họ cái quyền và nhân danh nhu cầu
minh bạch để đặt vấn đề với các bạn, đòi hỏi các bạn chứng
minh, kê khai dữ kiện. Người ấy có thể là đối tượng mà những dòng chữ tên chiếc
áo đen đang nhắm đến, có thể là một nhân vật được nhiều người biết đến và được
"nghĩ" là "cùng chiến tuyến" với các bạn. Bên cạnh đó,
và các bạn biết rõ nhưng không nói ra, không phải ai cũng như các
bạn; đã và đang có - dù ít - những người nhân danh lý tưởng để kiếm tiền. Có
người xin hỗ trợ hàng tháng mà phía người giúp hoàn toàn không biết bên cạnh mình
cũng có nhiều người khác giúp cho cùng một đối tượng. Thiểu số đó dù rất ít
nhưng đôi khi cũng làm các bạn bị mang tiếng lây hay bị nghi ngờ
trong lãnh vực tiền bạc.
3.
Không phải các bạn là nhóm duy nhất cần sự hỗ trợ và không phải ai cũng có sẵn
để hỗ trợ ngay. Vì vậy, chúng tôi, những chiếc áo đen này, thay vì
ra đời sớm như các bạn dự trù thì phải sinh sau đẻ muộn, và không có "số
lượng anh em" nhiều như các bạn mong muốn. Vì thế, có lúc các bạn đã tiếc
với nhau là đánh mất thời cơ tốt nhất. Đôi khi các bạn còn phải phải hủy bỏ một
dự định dù lòng đã quyết, cơ hội đã đến nhưng không có tiền.
Để
giải quyết những vấn đề trên (và còn nhiều vấn đề khác) các bạn cần suy xét
những điều sau:
- Các bạn, những người hoạt động, không phải là tập
hợp tốt nhất để đứng ra vận động và trực tiếp nhận hỗ trợ tài chánh từ
đám đông. Nếu đứng ra, các bạn sẽ phải chịu trách nhiệm giải trình
tài chánh và hoạt động cho tất cả những ai - trong đó có nhiều người tốt, nhưng
vẫn có người "bỏ vốn đầu tư" để sau đó có "tư cách" đặt vấn
đề nhằm tìm hiểu hoạt động của các bạn - nếu không - họ sẽ xuyên tạc, đánh phá
nhằm triệt hạ uy tín nhóm các bạn. Ngay cả những người không hỗ trợ cho các bạn
một đồng xu vẫn có thể lôi các bạn ra bươi móc.
- Các bạn nên ở vào vị trí "nộp đơn" xin
hỗ trợ và chỉ chịu trách nhiệm với một người đại diện đồng ý hỗ trợ cho các bạn
- trong đó bản giao kèo sau cùng là những thỏa thuận có chữ ký / ngày tháng
giữa bạn và người đại diện đó về trách nhiệm chi tiêu, báo cáo chi tiêu, những
điều khoản thỏa thuận về mức độ minh bạch mà nhóm của bạn có thể đáp ứng. Giao
kèo đó cho phép các bạn không có bổn phận phải trả lời cho bất kỳ ai khác đặt
vấn đề tài chánh với các bạn.
- Các bạn, những người hoạt động không nên ở trong
một tổ chức vận động / hỗ trợ tài chánh dù ở vào bất kỳ vị trí nào. Bên cạnh
các bạn còn nhiều nhóm khác cũng sẽ nhận hỗ trợ. Vừa là người nhận hỗ trợ, vừa
là người có ảnh hưởng đến quyết định có nên hỗ trợ cho nhóm này hay nhóm khác
sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến sự đoàn kết giữa các nhóm và sẽ có dư luận cho rằng
bạn dùng tài chánh để tác động đến hoạt động hoặc thành viên của các nhóm khác.
Từ đó, dẫn đến nhu cầu cần có một nỗ lực nghiêm
chỉnh về hoạt động tài chánh. Đó là một Quỹ Đấu Tranh Dân Chủ ĐỘC LẬP.
Sau đây cũng là lời của chiếc áo đen Stop Police
Killing Civilians nhưng xin được gửi đến các bạn không phải là những người
đang hoạt động đấu tranh trực diện tại Việt Nam.
Những chiếc áo chúng tôi chỉ là một phần rất nhỏ
trong nhu cầu tài chánh của công cuộc dẹp bỏ độc tài để dân chủ hóa đất nước. Muốn
giải quyết nhu cầu này hiệu quả, dài hạn thay vì ngắn hạn vài triệu đồng, vài
ngàn đô cho một hỗ trợ nhất thời cần có nỗ lực và sự dấn thân không kém gì nỗ
lực của những người đang hoạt động trực diện. Để thấy rõ tại sao cần có sự dấn
thân đó chúng ta thử điểm qua một số yêu cầu:
Để
có tiền vào:
1. Cần có kế hoạch, nhân sự dài hạn để vận động hỗ
trợ tài chánh từ người dân, từ các tổ chức quốc tế, chính phủ nước ngoài, thực
hiện những đề án như "crowd funding", "paypal"... Một lời
kêu gọi, vài bài viết sẽ rơi vào khoảng không. Những "đề án" này
không phải là chuyện nhỏ, làm tài tử.
2. Đăng ký và thành lập một tổ chức bất vụ lợi, tài
khoản ngân hàng ở một quốc gia ngoài VN. Tùy theo từng quốc gia, điều kiện để
trở thành một tổ chức bất vụ lợi sẽ khác nhau và đòi hỏi một thời gian
hoạt-động-có-báo-cáo khác nhau trước khi được hưởng quy chế bất vụ lợi. Yêu cầu
minh bạch tài chánh đầu tiên đến từ cơ quan thuế của nước sở tại. Do đó cần
người khai thuế. Khi bị thanh tra (audit), tổ chức phải có đầy đủ chứng minh
thu/chi. Do đó cần người quản trị sổ sách. Kế đó là trách nhiệm với những người
đóng góp. Việc khai báo là khâu khó khăn. Hãy lấy trường hợp chi tiêu của 1000
chiếc áo đen phải khai với sở thuế Hoa Kỳ hay Canada, hoặc Úc hay với công
chúng khi mà những người hoạt động quyết định không khai báo và cung cấp biên
nhận từ cơ sở làm áo bí mật.
Đến
lúc tiền ra:
1. Trước khi "tiền ra" tổ chức tài trợ
phải nhận đơn từ đối tượng xin tài trợ. Do đó, từ đầu phải có người soạn những
mẫu đơn tiêu chuẩn. Phải có người duyệt đơn. Phải có người xem xét những nhu
cầu xin hỗ trợ có hợp lý, hoặc liên lạc và đề nghị người làm đơn (thí dụ như)
phải đổi mục tiêu chung chung "phát triển thành viên của mạng lưới"
thành mục tiêu cụ thể "trong 6 tháng sẽ phát triển thêm 10 thành
viên". Sau khi được chấp nhận, làm thế nào để chuyển khoản tài trợ, nếu
cần bí mật thì áp dụng phương cách nào. Và phải có phương thức bảo mật hồ sơ
xin tài trợ vì trong đó mọi hoạt động dự trù cho 6 tháng tới được ghi rõ - yêu
cầu bảo mật này đòi hỏi từ cả 2 phía và vì thế phía tài trợ cũng phải có hệ
thống/phương thức bảo mật.
2. Sau khi "tiền đã ra" thì cuối thời hạn
của chu kỳ hỗ trợ hoặc khi đề án hoàn tất, đối tượng được hỗ trợ phải báo cáo.
Do đó, cần có những mẫu báo cáo chuẩn, có người duyệt báo cáo, kiểm soát đối
tượng xin hỗ trợ thực sự phát triển thêm 6 người như đã cam kết trong giao kèo.
Phải có người nhận biên nhận chi tiêu, hệ thống hóa để dễ dàng trưng ra trong
trường hợp bị thanh tra (audit) yêu cầu. Đối chiếu số tiền xin hỗ trợ và biên
nhận có giống nhau và nếu khác thì phải giải quyết ra sao để không có tình
trạng xin 1000 đô và chi tiêu với biên nhận chỉ có 800 đô.
Từ đó nếu giới hạn việc hỗ trợ tài chánh
"món", một năm vài lần, một lần vài ngàn đô la, thì không nói. Nhưng
để ở vào tầm "Quỹ Đấu Tranh Dân Chủ" thì phải xây dựng như một
NGO, một foundation có hội đồng quản trị, có người
điều hành và có người làm toàn thời gian hay ít ra bán thời gian. Cần có những
thành viên HĐQT độc lập và những người này có những đóng góp tài chánh lớn ngay
từ ban đầu. Nói chung, chúng ta cần một loại NGO theo tiêu chuẩn quốc tế về
lãnh vực hỗ trợ tài chánh.
Ngày hôm nay, bên cạnh hỗ trợ giữa người Việt Nam
với nhau, có một số hỗ trợ của những người hoạt động Việt Nam đến từ các NGO
ngoại quốc. Vấn đề minh bạch, trách nhiệm giữa phía hỗ trợ và nhận tài trợ, hồ
sơ, báo cáo, tranh tra... được giải quyết theo những tiêu chuẩn được quy định
rõ ràng, có sự ký nhận cam kết từ hai phía. Một số nhân viên NGO quốc tế âm
thầm có mặt tại VN để quan sát, ngay cả việc họ trao đổi riêng với nhiều người
hoạt động khác nhau, những nhóm khác nhau nhằm kiểm chứng, đối chiếu thông tin
từ phía nhận tài trợ. Họ liên hệ với những NGO khác để tránh tình trạng xin
một việc từ nhiều nguồn. Và:
Có người trong họ đã hỏi, tại sao một đất nước 90
triệu người, với một cộng đồng người Việt hải ngoại thành công, quý vị không
thể có một NGO của người Việt Nam để tự người Việt Nam chung sức nhau góp phần
tranh đấu cho chính đất nước của quý vị?
Câu trả lời nằm ở những người nhận ra nhu cầu của
công cuộc chung, có hoàn cảnh thuận lợi và có quyết tâm dấn thân dồn hết sức
mình, tập trung duy nhất vào công việc này và xem đó là nỗ lực lâu dài
để hình thành, điều hành và phát triển một tổ chức hỗ trợ tài chánh có tầm vóc,
có tổ chức và chuyên nghiệp.
__________________________________
Chú
thích:
No comments:
Post a Comment