Đức Tâm - RFI
Thứ năm 29 Tháng Năm 2014
Một
phần tư thế kỷ sau vụ đàn áp đẫm máu phong trào đòi dân chủ ở quảng trường
Thiên An Môn, Trung Quốc từ chỗ bị cộng đồng quốc tế lên án, cô lập, đã trở
thành một cường quốc rất được phương Tây ve vãn. Trong quan hệ giữa Bắc Kinh và
phương Tây, vấn đề nhân quyền tại Trung Quốc dần dần được xếp xuống hàng thứ
yếu.
Trong đêm ngày 03 rạng sáng 04/06/1989, Bắc Kinh đã
huy động quân đội thẳng tay trấn áp những người biểu tình ở Thiên An Môn. Sự
kiện gây chấn động mạnh công luận quốc tế. Các cường quốc phương Tây áp đặt
những biện pháp trừng phạt kinh tế nhắm vào Trung Quốc.
Thế nhưng, với đầu óc thực dụng, nhiều nước phương
Tây đều tính tới khả năng làm ăn với Trung Quốc trong tương lai. Tổng thống Mỹ
George Bush – thường gọi là Bush cha – nguyên là phái viên Hoa Kỳ tại Trung
Quốc trong các năm 1974 – 1975, tương đương như đại sứ, vì đến năm 1979, Bắc
Kinh và Washington mới thiết lập quan hệ ngoại giao – đã bỏ ngoài tai những lời
kêu gọi phải có những biện pháp trừng phạt Trung Quốc mạnh mẽ hơn. Thậm chí,
Washington còn bí mật cử các phái viên đến Bắc Kinh để giải thích và trấn an
lãnh đạo số 1 Trung Quốc thời đó là Đặng Tiểu Bình.
Trong chiến dịch vận động tranh cử Tổng thống năm
1992, ông Bill Clinton đã tố cáo vụ đàn áp Thiên An Môn và « những tên đồ tể
Bắc Kinh ». Sau khi vào Nhà Trắng, trong thời gian đầu, Tổng thống Clinton
đã gắn việc phát triển quan hệ thương mại song phương với việc cải thiện tình
trạng nhân quyền ở Trung Quốc. Nhưng rồi, đòi hỏi này đã nhanh chóng bị lãng
quên.
Trong một cuộc điều trần gần đây trước Nghị viện Hoa
Kỳ, ông Winston Lord, nguyên phụ trách hồ sơ Đông Á của Bộ Ngoại giao Mỹ, được
AFP trích dẫn, cho biết : « Chúng ta có đạt được một vài tiến bộ, nhưng các
cơ quan kinh tế không hào hứng, làm hỏng chính sách của chúng ta và Tổng thống
Clinton không ủng hộ Bộ Ngoại giao ». Theo nhà ngoại giao này, chính quyền
Mỹ bị chia rẽ, « Trung Quốc khai thác tình trạng này và họ không có thay đổi
gì đáng kể trong vấn đề nhân quyền ».
Một số trừng phạt vẫn tồn tại từ năm 1989 đến nay.
Phương Tây và Nhật Bản thường xuyên tổ chức đối thoại với Trung Quốc về nhân
quyền và duy trì cấm vận bán vũ khí cho Bắc Kinh, cho dù trước đây, đã có lần,
nước Pháp kêu gọi bãi bỏ biện pháp này. Thế nhưng, Trung Quốc ngày nay có ảnh
hưởng lớn hơn rất nhiều so với thời kỳ năm 1989 : Sức nặng kinh tế tăng gấp 30
lần và Trung Quốc trở thành công xưởng khổng lồ của thế giới. Kể từ khi ông Tập
Cận Bình lên nắm quyền, vào năm 2013, Trung Quốc đã ngang nhiên đưa ra các đòi
hỏi chủ quyền biển đảo, đe dọa các nước láng giềng có tranh chấp. Trên nhiều hồ
sơ quốc tế quan trọng như Bắc Triều Tiên, Iran hay Sudan, phương Tây phải nhờ
cậy đến sự hợp tác, ảnh hưởng của Trung Quốc.
Giáo sư Warren Cohen, thuộc trường đại học
Maryland-Baltimore County, Hoa Kỳ, nhận định : « Ngay từ đầu, các chính
quyền Mỹ không đặc biệt chú tâm đến những vấn đề » nhân quyền này. Theo
ông, thỉnh thoảng, vấn đề nhân quyền được nhắc đến khi có một sự cố hoặc ai đó
viết một bài về chủ đề này. « Nhưng thông điệp được gửi tới Trung Quốc rất
rõ ràng là mối quan hệ của chúng ta với họ quan trọng hơn rất nhiều so với
những gì mà họ bắt người dân Trung Quốc phải hứng chịu ».
Khi bình thường hóa quan hệ thương mại với Trung
Quốc, Tổng thống Clinton lập luận rằng về lâu dài, đây là cách tốt nhất để
khuyến khích những tiến bộ về nhân quyền. Thế nhưng, chính các quan chức Mỹ,
trong thời gian qua, đã thừa nhận là tình trạng nhân quyền tại Trung Quốc ngày
càng tồi tệ, với các vụ bắt bớ giới ly khai, hạn chế quyền của các cộng đồng
thiểu số hoặc phong tỏa, kiểm duyệt thông tin liên quan đến vụ đàn áp Thiên An
Môn.
Theo
bà Sophie Richardson, phụ trách hồ sơ Trung Quốc trong tổ chức Human Rights
Watch, « người ta không thể nói rằng phát triển kinh tế sẽ dẫn đến cải thiện
các quyền dân sự và chính trị. Trung Quốc đã cho thấy rõ ràng không phải là như
vậy ».
-------------------------------------
No comments:
Post a Comment