Kyle
Mizokami, War is Boring
Phan
Văn Song dịch
26/05/2014
Trung Quốc là một tên khổng lồ khập khiễng có nhiều
vấn đề sâu rộng và có tính hệ thống. Một vài vấn đề trong số đó, đặc biệt là
vấn đề công nghệ - là có thể giải quyết được. Vấn đề nhân khẩu học thì không
như vậy. Và đó là lí do lớn nhất mà con rồng giấy không tạo ra một mối đe dọa
lớn với phần còn lại của thế giới trong dài hạn.
*
Tham
nhũng, láng giềng xấu, lạm phát và bom nổ chậm dân số - đó chỉ là một vài trong
số nhiều tai hoạ của Bắc Kinh:
"Bề ngoài thì nó rất hùng mạnh, nhưng trên thực
tế nó chẳng là thứ gì để sợ - nó là con cọp giấy". - Mao Trạch Đông nói về
Hoa Kì, năm 1956
Sự trỗi dậy của Trung Quốc (Trung Quốc) trong 30 năm
qua đã không có thứ gì mà không ngoạn mục.
Sau nhiều thập niên tăng trưởng với hai chữ số, hiện
nay Trung Quốc là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới và có một quân đội ngày
càngcó tính kĩ thuật cao, đó là một trong những quân đội mạnh nhất hành tinh.
Mặc dù Trung Quốc giáp với một số nước thiếu ổn định nhưng biên giới của họ lại
an toàn.
Điều đó không phải luôn luôn là như vậy. Trong 2 000
năm, Trung Quốc đã phải chịu xâm lược, cách mạng và làm nhục
bởi thế giới bên ngoài - cộng với những cuộc nổi loạn trong nước. Nó đã bị hành
hạ, chinh phục và chiếm làm thuộc địa.
Không còn những điều đó nữa. Chi tiêu quốc phòng
Trung Quốc đã tăng gấp 10 lần trong vòng 25 năm. Bắc Kinh đang xây dựng một lực
lượng hải quân biển xanh hùng mạnh, phát triển máy bay chiến đấu tàng hình và
cẩn thận thử nghiệm các hoạt động gìn giữ hòa bình và các nhiệm vụ ở nước
ngoài.
Việc phát triển quân đội của Trung Quốc, cùng với
chính sách đối ngoại hung hăng, đã gợi ra từ một số khá lớn báo động ở phương
Tây. Một số nhà hoạch định chính sách Mĩ coi Bắc Kinh là "đối thủ cạnh
tranh gần ngang tầm" của Washington - nói cách khác, nước duy nhất có
quân đội có thể thực sự đánh bại quân đội Mĩ trong một số trường hợp.
Nhưng họ đã sai. Thậm chí sau nhiều thập niên tái vũ
trang tốn kém, Trung Quốc vẫn là con rồng giấy - nói theo cách Mao Trạch Đông
nhận định sai về Hoa Kì ... vào năm 1956.
Ngân sách quân sự của Trung Quốc đã tăng trưởng hai
chữ số năm này qua năm khác, nhưng lạm phát đã ăn mòn các gia tăng này. Quân
đội, hải quân, không quân và đội quân tên lửa của Trung Quốc đang bị tàn phá
bởi tham nhũng và vũ khí của họ, nói chung, vẫn còn rất thấp kém hơn vũ khí
tương đương của phương Tây.
Vâng, Quân đội Giải phóng nhân dân (PLA) đang dần
trở thành tiên tiến về công nghệ hơn. Nhưng điều đó không có nghĩa là Bắc Kinh
có thể huy động lực lượng vũ trang cho các sứ mạng toàn cầu. Không giống như các
cường quốc có khả năng thực hiện sứ mệnh ở nước ngoài chủ yếu của thế giới -
như Hoa Kì và Vương quốc Anh, chỉ nêu ra hai tên - Trung Quốc bị bao quanh bởi
những kẻ thù tiềm năng.
Nga, Nhật Bản và Ấn Độ đều là các nước láng giềng...
đồng thời là kẻ thù lịch sử. Chính sách đối ngoại hung hăng của Trung Quốc nhắm
vào các nước nhỏ hơn không khuyến khích sự tuân phục mà là sự kháng cự, chẳng
hạn các nước như Philippines và Việt Nam liên minh với Hoa Kì, Nhật Bản và Ấn
Độ.
Các láng giềng khác của Trung Quốc là những nước yếu
kém hoặc thất bại, như Pakistan và Bắc Triều Tiên. Sự thiếu ổn định - hoặc sự
hoàn toàn sụp đổ của họ - có thể có ảnh hưởng an ninh nghiêm trọng cho Trung
Quốc, và giúp giải thích tại sao Bắc Kinh phung phí nhiều vốn liếng vào các lực
lượng vũ trang của họ.
Trật
tự của cuộc chiến
Trung Quốc có quân đội lớn nhất thế giới, với không
ít hơn 2,3 triệu nam nữ mặc đồng phục. 800.000 người khác phục vụ trong lực
lượng dân quân và dự bị của Trung Quốc.
Các lực lượng trên bộ của PLA lên tới 1,25 triệu
lính nam nữ chia thành 18 quân khu, mỗi quân khu tương tự như một quân đoàn của
Mĩ. Mỗi quân khu gồm 3-5 sư đoàn bộ binh và cơ giới - Trung Quốc chỉ có một sư
đoàn xe tăng.
Các lực lượng trên bộ chủ yếu là cho phòng thủ đất
nước. Để triển khai sức mạnh ra bên ngoài biên giới, Trung Quốc có ba sư đoàn
không quân, hai sư đoàn lính thuỷ đánh bộ và ba lữ đoàn hải quân. Thiết bị
chính bao gồm hơn 7 000 xe tăng và 8 000 khẩu pháo.
Hải quân Trung Quốc chỉ huy 255 000 lính thủy và 10
000 lính thuỷ đánh bộ. Hải quân Quân đội Giải phóng nhân dân (PLAN) được chia
thành ba hạm đội Bắc Hải, Đông Hải và Nam Hải, có tổng cộng một tàu sân bay, 23
tàu khu trục, 52 tàu khu trục, 49 tàu ngầm tấn công động cơ diesel và 5 tàu
ngầm tấn công hạt nhân. Trung Quốc có ít nhất ba tàu ngầm tên lửa đạn đạo lớp
Tấn (Jin -class), tiêu biểu cho rào cản hạt nhân của Bắc Kinh trên biển.
Không quân Quân đội Giải phóng Nhân dân (PLAAF) có
330 000 nhân viên hoạt động trải ra trên 150 căn cứ không quân và hải không
quân. PLAAF và cánh tay hải không quân của PLAN có tất cả 1321 máy bay chiến
đấu và máy bay tấn công, bao gồm hàng trăm J -7 - cộng với 134 máy bay ném bom
hạng nặng và chở dầu và 20 máy bay cảnh báo sớm trên không. Trung Quốc cũng vận
hành hơn 700 máy bay trực thăng chiến đấu.
Độc nhất đối với quân đội Trung Quốc là Quân đoàn
pháo binh thứ hai, một nhánh biệt lập của quân đội phụ trách tên lửa thông
thường và hạt nhân trên đất liền. Quân đoàn pháo binh thứ hai có từ 90 000 đến
120 000 nhân viên chia thành 6 lữ đoàn tên lửa.
Quân đoàn pháo binh thứ hai có hơn 1 100 tên lửa đạn
đạo tầm ngắn thông thường với tầm bắn 1 000 km hoặc gần hơn, khoảng 300 tên lửa
đạn đạo tầm trung thông thường khác và khoảng 120 tên lửa đạn đạo hạt nhân tầm
xa.
Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm ước tính
ngân sách quốc phòng của Trung Quốc năm 2013 là USD 188 tỉ. Con số đó bằng khoảng 9 % chi phí quân
sự toàn cầu và gần một nửa của toàn bộ chi tiêu ở châu Á. Cùng năm đó, Mĩ đã
chi USD 640 tỉ về quốc phòng, Nga USD 88 tỉ, Ấn Độ USD 47 tỉ và Nhật Bản USD 48
tỉ đồng.
Vâng, chi tiêu của Trung Quốc có vẻ như rất nhiều.
Nhưng không như vậy, thật thế - nhất là xét về góc độ Trung Quốc có thể nguy
hiểm đến mức nào.
Vị
trí không thể ganh tị
Có thể là khó khăn để đi bộ qua khu phố thịnh vượng
nhất của Bắc Kinh hay đường phố lấp lánh của Thượng Hải và hiểu rằng bạn đang ở
trong một quốc gia giáp ranh với ba trong những nơi bất ổn nhất trên thế giới -
Pakistan, Afghanistan và Bắc Triều Tiên.
Sau hàng ngàn năm bị xâm nhập và xâm lược, Trung
Quốc cuối cùng đã xây dựng biên giới vững mạnh. Bắc Kinh đang làm tốt công việc
duy trì hòa bình và thịnh vượng tương đối trong một khu lân cận nghèo nàn, hỗn
độn.
"Biên giới đất liền của Trung Quốc chưa bao giờ
được an toàn như bây giờ", M. Taylor Fravel, giáo sư khoa học chính trị tại Viện Công nghệ Massachusetts, nói với War is Boring.
"Mặc dù tranh chấp với Bhutan và Ấn Độ vẫn còn
đó, Trung Quốc không còn phải đối mặt với viễn cảnh của một mối đe dọa lớn trên
đất liền",Fravel tiếp tục. "Các vụ đụng độ có thể xảy
ra trên biên giới với Ấn Độ, nhưng chúng sẽ bị kềm chế bởi địa lí và khó có khả
năng leo thang thành một cuộc chiến tranh rộng lớn hơn".
Điều đó không phải lúc nào cũng như vậy. Bị xâm
chiếm bởi Mông Cổ, Nga, thực dân phương Tây và gần đây nhất là Nhật Bản, Trung
Quốc phải chịu đau khổ rất nhiều dưới bàn tay của người ngoài cả thiên kỷ.
Trong điều kiện lịch sử như thế, việc Bắc Kinh muốn quốc phòng mạnh mẽ là điều
hiểu được.
Việt Nam đã đánh nhau với Trung Quốc vào năm 1979 và
làm thiệt mạng 9 000 lính PLA chỉ trong một tháng. Nhật Bản chiếm đóng Trung
Quốc trong những năm 1930 và 40 đã giết chết hàng triệu người Trung Quốc. Ấn Độ
đã đánh nhau với Trung Quốc gần đây nhất là năm 1962. Trung Quốc và Nga tiến
hành một cuộc chiến tranh không tuyên bố ngắn vào năm 1969.
Trung Quốc giáp ranh 14 nước, với Nga bao bọc hầu
hết vùng biên. Nhưng trong khi nhiều nước láng giềng của Nga là hòa bình -
Estonia, Phần Lan, Na Uy và Latvia…- Trung Quốc giáp ranh với Afghanistan, Bắc
Triều Tiên, Myanmar và Pakistan. Hai trong số các quốc gia này lại có vũ khí
hạt nhân.
Bắc Triều Tiên là đặc biệt nguy hiểm. Không những họ
tiến hành ngoại giao qua bạo lực bốc đồng mà lại còn có vũ khí hạt nhân. Không
ai biết khi nào hoặc liệu - chính phủ Bắc Triều Tiên sẽ sụp đổ hay không, nhưng
ý tưởng về 24 triệu người đói khổ ở đó đột nhiên thấy mình không có chính quyền
là một trong những đáng sợ đối với Bắc Kinh.
Năm ngoái chúng tôi phát hiện Trung Quốc có kế hoạch
dự phòng để đối phó với một Bắc Triều Tiên sau sụp đổ. Điều đó có khả năng sẽ
liên quan đến việc quân đội Trung Quốc tiến vào Bắc Triều Tiên để thiết lập một
vùng đệm. Có lẽ để phản ứng đối với việc tiết lộ này, Bình Nhưỡng mô tả Bắc
Kinh như một "tên tráo trở, một kẻ thù".
Trung Quốc đang trải qua một thời kì dài hòa bình và
thịnh vượng chưa từng có trong lịch sử hiện đại của nó. Đồng thời, các cơn đau
đầu về láng giềng cũng nhiều hơn bao giờ hết. Đó là một lí do chính đáng cho
ngân sách quân sự của Trung Quốc là USD 188 tỉ một năm và tăng lên.
Hoàn
toàn đơn độc
Đồng thời, Trung Quốc đang thiếu đáng kể đồng minh
thực sự, đáng tin cậy. Chỉ riêng ở Thái Bình Dương, Hoa Kì có thể trông cậy
Nhật Bản, Đài Loan, Úc, Hàn Quốc, New Zealand và Philippines như là những đồng
minh thân cận - và duy trì quan hệ thân mật với các nước khác trong đó có
Malaysia, Việt Nam và Indonesia.
Trái lại, danh sách các đồng minh ở Thái Bình Dương
của Trung Quốc rất ngắn ngủi. Chỉ là Nga. Trên toàn cầu, đồng minh của Trung
Quốc có Pakistan, Zimbabwe, Venezuela và các nước thuộc Tổ chức Hợp tác
Thượng Hải - Pakistan, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan và Uzbekistan.
Tất cả đều là những nước chuyên chế hoặc gần chuyên chế, nhiều nước không ổn
định và nhiều nước có hồ sơ dài về vi phạm nhân quyền.
Bắc Kinh bảo bọc các láng giềng tồi tệ nhất một phần
là để giữ họ trong vòng kiểm soát. Điều này có hiệu quả với Pakistan, nhưng
không thành công với Bắc Triều Tiên. Tại Miến Điện, Trung Quốc nồng ấm lên với
chế độ quân sự áp bức chỉ vì nó đột nhiên mở ra và tìm kiếm các mối quan hệ với
phương Tây và Nhật Bản. Cái ‘được’ của Trung Quốc là nhiều năm bị lên án
vì ủng hộ cho chính quyền quân sự - đó thật ra là chỉ lỗ nặng.
Tuy nhiên, chỗ mà Trung Quốc thực sự thất bại chỉ
đơn giản là không thuận thảo được với các nước lân cận. Trước cuộc đối đầu gần
đây với Philippines ở Ayungin Shoal (bãi Cỏ Mây), mối quan hệ giữa Manila
và Bắc Kinh chưa lúc nào tốt ra. Điều tương tự cũng xảy ra cho phần lớn khu vực
Đông Nam Á trước khi Trung Quốc tuyên bố chủ quyền đối với 90 % biển Đông.
Thậm chí quan hệ với Nhật Bản, kẻ thù lịch sử của
Trung Quốc, chỉ nồng ấm nếu phẳng lặng.
Vào khoảng năm 2010, Bắc Kinh đã quyết định ngừng
chơi đẹp. Trung Quốc bắt đầu theo đuổi các yêu sách lãnh thổ nằm yên đã lâu và
cố hết sức mình để tách rời liên minh giữa Nhật Bản và Mĩ. Quan hệ của Trung
Quốc với khá nhiều nước trong khu vực Đông và Đông Nam Á đã thành lạnh nhạt.
Thật khó để nói Trung Quốc thật sự muốn đạt được.
điều gì. Một số người cho rằng Trung Quốc đang cố để "Phần Lan
hoá" các nước châu Á nhỏ hơn - nghĩa là, đe dọa họ bày tỏ sự trung lập
để chối bỏ họ đối với người Mĩ. Những người khác lập luận rằng Trung Quốc muốn
lấy những vùng lãnh thổ tranh chấp đó mà về cơ bản còn có vấn đề với việc đối
xử các nước khác như những nước bình đẳng.
Dù như thế nào, hành động gần đây của Trung Quốc đã
khiến cho nó hầu như không có bạn bè. Hiệm nay những mối quan hệ quan trọng
nhất của Trung Quốc với các nước khác trên thực chất chỉ là về kinh tế.
Điều này có tác động rõ ràng đối với tư thế quân sự
của Trung Quốc. Trong khi Hải quân Hoa Kì có thể đi khắp Thái Bình Dương và
thực tế ghé vào hàng chục cảng, thì tàu chiến của Trung Quốc chỉ có thể chạy
bên ngoài lãnh hải của họ, và ngoài cảng Vladivostok của Nga ra không có nơi
nào khác để đi.
Điều này đặt Trung Quốc vào thế bất lợi chiến lược
to lớn. Bắc Kinh không có đồng minh để cung cấp căn cứ, chia sẻ gánh nặng, trao
đổi tình báo, trợ giúp tinh thần.
Chạy
đua với lạm phát
Từ năm 1990, chi tiêu quốc phòng của Trung Quốc đã
tăng lên ít nhất 10 % mỗi năm, kết quả của một sự gia tăng ngân sách tổng thể
gấp 10 lần chỉ trong 24 năm. Một số nhà quan sát trỏ vào chi tiêu quân sự dường
như rất lớn của Trung Quốc như là bằng chứng về ý định nham hiểm.
Nhưng sự gia tăng ngân sách gần như không lớn như nó
có vẻ.
Tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc trong hai thập kỉ
rưỡi qua là đột biến, và đã cho phép nước chi tiêu nhiều hơn cho một quân đội
hiện đại. Nhưng khi xét như là một tỉ lệ của nền kinh tế, ngân sách quốc phòng
của Trung Quốc là phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế.
Và nếu để ý tới thêm lạm phát, gia tăng thực tế của
Trung Quốc trong chi tiêu quốc phòng thực sự là chỉ theo một chữ số mỗi năm -
khó là một khối lượng lớn tiền mặt như những người hay lo lắng la lên.
Điều quan trọng là xem chi phí vũ khí của Trung Quốc
trong bối cảnh lịch sử. Một phần tư thế kỉ trước, quân đội của Bắc Kinh lớn và
công nghệ thấp. Năm 1989, quân đội Trung Quốc đã có 3,9
triệu người trên sổ lương - phần lớn bộ binh thiếu xe cộ và vũ khí tinh
vi. Xe tăng chính của quân đội là một phiên bản của kiểu T-55 Liên Xô, một
thiết kế thời những năm đầu thập niên 1950.
Không quân và hải quân chỉ có khả năng bảo vệ bờ
biển. Trung Quốc đã có một tàu ngầm tên lửa hạt nhân duy nhất, mà theo lời đồn
đại đã bốc cháy và chìm tại cảng.
Trung Quốc là một nước nghèo. GDP là USD 451tỉ. So
sánh với GDP của Mĩ năm 1989 là USD 8,84 tỉ. Năm đó, Bắc Kinh chi USD 18,33 tỉ cho quốc phòng. So sánh cùng năm đó, Nhật Bản
chi USD 46,5 tỉ và New Zealand nhỏ bé chi USD 1,8 tỉ.
Ngân sách quốc phòng của Trung Quốc năm 1989 lên tới
mức chi tiêu USD 4 615 cho mỗi người lính. Cùng lúc đó, Mĩ chi 246 000 USD cho
mỗi cá nhân thành viên quân đội.
Trong những năm cuối thập niên 80, học thuyết quân
sự Trung Quốc vẫn nhấn mạnh: "Chiến
tranh nhân dân", một chiến lược phòng thủ lôi kéo kẻ địch vào sâu
bên trong Trung Quốc và sau đó hủy diệt với chiến tranh thông thường và du
kích. Điều đó được dựa trên kinh nghiệm chiến tranh của Trung Quốc... và hoàn
toàn không còn thích hợp.
Năm 1991, Bắc Kinh ngắm nhìn trong cơn sốc và kinh
khiếp khi liên minh do Mĩ dẫn đầu dễ dàng đập tan quân đội Iraq của Saddam
Hussein và tống nó ra khỏi Kuwait. Một chiến dịch không quân kéo dài vài tuần
và một cuộc tấn công trên bộ chỉ kéo dài 100 giờ đã hủy diệt một lực lượng Iraq
vượt trội về số lượng.
Đột nhiên, quân đội to lớn nghèo nàn của Trung Quốc
trông giống như một gánh nặng.
Bắc Kinh đã có rất nhiều việc phải làm trong việc
cải cách lực lượng vũ trang. Điều đó đòi hỏi tiền của. Tin tốt cho Trung Quốc
là nhờ vào một nền kinh tế đang bùng nổ nên thật ra không phải dành một tỉ lệ
lớn hơn trong sản lượng quốc gia cho quốc phòng để đầu tư nhiều hơn cho quân
lính có năng lực và các loại vũ khí hiện đại.
Một cách để nhìn vào chi tiêu quốc phòng là xem dưới
dạng như là một tỉ lệ phần trăm GDP. Các láng giềng chính của Trung Quốc, ngoại
trừ Nhật Bản, phân bổ nhiều hơn cho quân đội của họ như là một tỉ lệ phần trăm
của GDP tương ứng. Ấn Độ dành ra 2,5 %, Hàn Quốc 2,8 % và Nga 4,1 %. Hoa Kì,
với quân đội trang bị tốt nhất trên hành tinh, dành 3,8 % GDP cho quốc phòng.
Nghịch lí ngân sách quân sự của Trung Quốc là chi
tiêu vẫn tăng lên ngay cả khi phần chia cho quốc phòng trong nền kinh tế giảm
xuống. Như là một tỉ lệ phần trăm của nền kinh tế, chi tiêu vũ khí của Trung
Quốc thật ra đã giảm hơn 20 % một ít. Bắc Kinh đã chi 2,6 % GDP cho quốc phòng
trong năm 1989. Từ năm 2002 đến năm 2010, họ dành trung bình là 2,1 %. Trong
năm 2013, ngân sách quân sự của Trung Quốc chỉ chiếm 2 % GDP.
Phần của chiếc bánh kinh tế mà quân đội Trung Quốc
nhận được nhỏ hơn. Chỉ có điều là tự chiếc bánh đã lớn, lớn hơn rất nhiều so
với 25 năm trước đây.
An
ninh công cộng
Theo một số tính toán, năm 2013 Trung Quốc đã chi
cho "an ninh công cộng"- kiểm duyệt Internet,
thực thi pháp luật và Cảnh sát bán quân sự vũ trang nhiều hơn chi cho phòng vệ
bên ngoài. Ngân sách an ninh nội bộ của Trung Quốc trong năm 2014 là một bí mật, dẫn đến suy đoán rằng một lần nữa, Đảng
Cộng sản Trung Quốc đang chi tiêu nhiều hơn để tự bảo vệ trước người dân của
chính họ hơn là chống lại các nước khác.
Đảng biết họ đang làm gì. Nhiều người Trung Quốc
không hài lòng sống dưới một chế độ độc tài toàn trị. Thiệt hại môi trường, lạm dụng lao động, tham nhũng và thu tóm đất đai có thể - và dễ nhanh chóng leo thang
thành bạo loạn.
Bên trên những điều đó, Trung Quốc còn phải đấu
tranh với tình trạng bất ổn ở mức độ thấp ở tỉnh Tân Cương ở xa về phía tây - nơi dân Duy Ngô Nhĩ
phẫn nộ bị phần còn lại của Trung Quốc thực dân hoá và ở Tây
Tạng cũng vậy.
Theo hiện trạng, Trung Quốc không có sự lựa chọn nào
khác ngoài việc phải chi tiêu thật nhiều cho an ninh công cộng. Dù điều đó là
xấu cho người dân Trung Quốc, nhưng lại thật sự là điều tốt cho khu vực. Phần
lớn sức mạnh quân sự mà Bắc Kinh mua sắm mỗi năm được hướng vào bên trong và
chưa bao giờ triển khai ra bên ngoài.
Muốn sánh được với chi tiêu quân sự của Mĩ như là
một tỉ lệ phần trăm của GDP sẽ đòi hỏi Trung Quốc dành 5,8 % cho việc phòng vệ
trong nước và bên ngoài. Đó chỉ là một viễn cảnh không thực tế. Chỉ có ba quốc
gia dành mức nhiều như thế của nền kinh tế cho quân đội là Ả - rập Xê-út, Oman
và Nam Sudan.
Hơn nữa, những đôla mà Trung Quốc chi tiêu cho lực
lượng quân sự bên ngoài không kéo dãn quá xa như hầu hết các nhà quan sát giả
định. "Trong suốt nhiều thời kì đổi mới sau năm 1978, những hiệu quả
thực tế trong chi tiêu quốc phòng của Trung Quốc trên danh nghĩa đã bị giảm
thiểu rất nhiều bởi lạm phát tràn lan", Andrew Erickson, một giáo sư
tại trường Naval War College Mĩ đã
viết.
Năm 2008, Trung Quốc chi cho quốc phòng hơn năm 2007
là 14,9 % . Nhưng tỉ lệ 14,9 % tăng đó trùng hợp với lạm phát 7,8 %, kết quả là
gia tăng ngân sách quân sự ròng chỉ 7,1 %. Năm 2010, chi tiêu quốc phòng tăng
7,8 % và đã bị nuốt chửng bởi một tỉ lệ lạm phát 6,7 %, cho gia tăng
ròng chỉ 1,1 %.
Điều chỉnh theo lạm phát, từ năm 2004 đến năm 2014,
chi tiêu quốc phòng của Trung Quốc tăng trung bình 8,3 % theo giá trị thực. Đó
là vẫn là khoản tiền rất lớn, đặc biệt là khi chi tiêu quốc phòng ở hầu hết các
nước phương Tây đã giảm xuống. Nhưng ngân sách của PLA không thật sự gia tăng
hai chữ số như nhiều người hoang mang nêu ra.
Công
ti PLA, và 'nhà máy sản xuất cấp bậc'
Tham nhũng là một vấn đề rất lớn và phần lớn là
không thấy được đối với quân đội Trung Quốc. Các quan chức bán tài sản chính
phủ để thu lợi nhuận riêng. Nhà thầu thu phí tăng cao cho công việc dưới tiêu
chuẩn. Ô dù, thân quen gây nên tình trạng đề bạt người không đủ chuẩn.
Trong nhiều năm qua, quân đội Trung Quốc tạo ra thu
nhập thêm - qua việc canh tác và chăn nuôi riêng. Khi nền kinh tế của Trung
Quốc cất cánh, những nỗ lực còn tồn tại này phát triển thành doanh nghiệp. Cùng
với canh tác và chăn nuôi, PLA mở thêm khách sạn, rạp chiếu phim và quán bar -
lợi nhuận từ đó thường là lọt vào túi riêng các sĩ quan trên cùng.
Năm 1998, Đảng Cộng sản Trung Quốc đã ra lệnh cho
quân đội Trung Quốc cắt đứt quan hệ với các doanh nghiệp thương mại nhằm nâng
cao tính sẵn sàng của quân đội. Một đơn vị bộ binh không cần phải nuôi lợn
riêng cho mình nữa - ngân sách quốc phòng có thể đáp ứng nhu cầu thực phẩm của
quân lính. Các đơn vị có thể tiếp tục làm tốt công việc lính tráng.
Nhưng thay vì kết thúc chúng, các lãnh đạo quân sự
tham nhũng chỉ việc che dấu các liên doanh sinh lợi của họ.
Kinh doanh bán bất hợp pháp các bảng số xe quân sự cho dân
thường giàu có đã là một trong những ngành kinh doanh đặc biệt hấp dẫn. Người
mua bảng số xe - thường là những dân thường chỉ có quan hệ hời hợt với PLA -
gắn đèn hiệu đỏ và còi báo động trên xe ô tô của họ để giúp họ dễ dàng di
chuyển trên đường phố. Những người có bảng số này thường được xăng miễn phí.
Tình hình trở nên tồi tệ đến mức vào năm 2013, quân
đội Trung Quốc cấm các xe nhập khẩu đắt tiền - Mercedes- Benz, BMW, Porsche và
Bentley - có bảng số quân đội.
Bắc Kinh thỉnh thoảng cũng trừng trị các cán bộ tham
nhũng. Năm 2007, một quan toà đã ra một án tử hình treo cho Phó Đô đốc Vương
Thủ Nghiệp (Wang Shouye) vì biển thủ USD 25 triệu trong quỹ PLA.
Là phó giám đốc của Tổng cục Hậu cần của PLA từ năm
1997 đến năm 2001, Wang đã ở chức vị phê duyệt nhà ở mới cho quân đội. Chính
phủ cáo buộc Wang nhận lại quả từ các nhà thầu.
Cảnh sát bắt giữ Wang năm 2006 sau khi phó đô đốc từ
chối thư tống tiền của một trong nhiều tình nhân. Các nhà điều tra tìm được hơn
USD 8 giấu trong lò vi sóng và tủ lạnh trong nhà của Wang tại Bắc Kinh và Nam
Kinh, và USD 2.5 triệu nữa trong máy giặt. Có bằng chứng thêm USD 8 triệu nữa
trong các quỹ đánh cắp được nằm trong tài khoản ngân hàng của Wang.
Tháng 3, công an bắt giữ Từ Tài Hậu (Xu Caihou), một vị tướng đã nghỉ hưu và
cựu uỷ viên Quân Ủy Trung ương đầy quyền lực, bị cáo buộc đã làm ra hàng triệu
đô la qua việc bán chức trong quân đội. Xu phụ trách việc thăng chức cấp cao
trong quân đội từ năm 2004 đến 2013.
Chúng ta không biết chính xác Xu đã làm ra bao nhiêu
tiền. Tuy nhiên, thuộc hạ của tướng này là Cốc Tuấn Sơn (Gu Junshan) - cũng đang bị giam giữ và
điều tra - đã cho con gái Xu một thẻ ngân hàng (debit card) trị giá USD 3,2 làm
quà cưới.
Gu đã bán "hàng trăm" chức. "Nếu
một đại tá [không nằm trong diện đề bạt] muốn trở thành một thiếu tướng, ông đã
phải trả tới USD 4,8 triệu", một nguồn tin nói với Reuters.
Đó là một số tiền lớn. Trong hầu hết các đội quân
chuyên nghiệp, hối lộ như vậy sẽ không đáng giá. Nhưng trong quân đội Trung
Quốc, một chi trả như thế là một khoản đầu tư. Cấp bậc của một sĩ quan càng cao
thì càng có nhiều cơ hội làm giàu.
Daniel
Hartnett, một nhà phân tích về Trung Quốc tại Tổng công ty CNA, nói War
is Boring rằng tham nhũng có thể làm hỏng khả năng quân sự của quân đội Trung
Quốc, ít nhất bằng "việc cản trở khả năng của quân đội Trung Quốc phát
triển sĩ quan của mình".
"Nếu sĩ quan đang mua chức, như những cáo buộc
gần đây, điều có thể có nghĩa là những người cần được thăng chức do tài đức có
thể đã không được đề bạt. Và những người đang được nâng chức, không nhất thiết
phải là có tài"Hartnett nói.
Hối lộ có thể làm tổn thương PLA theo những cách
khác, Hartnett giải thích. "Mặc dù quá trình mua sắm PLA thường là một
hộp đen, sẽ là một kết luận hợp lí rằng một số - thậm chí có thể nhiều - quyết
định mua sắm không nhất thiết được thực hiện với lợi ích tốt nhất của PLA trong
đầu. Mua mặt hàng này, và nhận được một lại quả, ngay cả khi mặc hàng đó là kém
chất lượng hoặc không nhất thiết cần tới".
Tham nhũng cũng có thể tạo ra một vết nứt rộng giữa
người dân Trung Quốc và PLA. "Nếu quân đội được coi là một tổ chức tham
nhũng, như nó là vậy trong những năm đầu thập niên 1980 ở Trung Quốc, ủng hộ
tổng thể cho quân đội Trung Quốc có thể bị suy giảm", Hartnett nói. "Điều
này là quá nặng nề so với những lời tán tụng của quân đội rằng họ là kẻ gìn giữ
danh dự và tính toàn vẹn cho Trung Quốc, rằng họ đã làm việc rất cật lực để
phát triển trong hơn hai thập niên vừa qua".
Tinh thần trong các sĩ quan PLA đã giảm mạnh trong
bối cảnh vụ bê bối Cốc Tuấn Sơn. Theo Reuters. "Nhiều người sợ bị trừng
phạt. Những người có thể đi qua nhờ lên chức thì bất mãn".
Kể từ khi lên nắm quyền vào năm 2013, Chủ tịch Trung
Quốc Tập Cận Bình đã nhiều lần được đưa tin qua việc thúc giục quân đội Trung
Quốc "chuẩn bị cho chiến đấu."Điều đó có thể có vẻ hiếu chiến,
nhưng nhìn dưới ánh sáng của vấn đề tham nhũng của PLA, Tập Cận Bình có thể nói
với các sĩ quan ngưng việc kiếm tiền và hãy làm công việc của mình.
"Không một quốc gia nào có thể đánh bại Trung
Quốc",một chính ủy PLA hàng đầu đã được trích dẫn khi nói trên tạp chí Foreign
Policy (Chính sách đối ngoại). "Chỉ có tham nhũng của chính chúng ta
mới có thể tiêu diệt chúng ta và khiến lực lượng vũ trang của chúng ta bị thua
mà không qua đánh nhau".
Đồ
trong nhà bảo tàng
Mặc dù ngân sách quốc phòng ngày càng tăng, kho vũ
khí của Trung Quốc vẫn tràn ngập thiết bị lạc hậu. PLA đang có 7 580 xe
tăng chiến đấu chủ lực- nhiều hơn so với quân đội Mĩ. Nhưng chỉ có 450
chiếc trong số xe tăng này thuộc loại 98A và loại 99 - là gần hiện đại, với
súng 125 mm, vỏ giáp composite, hệ thống nhúng hiện đại và hệ thống điều khiển
hỏa lực tiên tiến.
Tất cả trong khoảng 5 000 xe tăng M-1 của Mĩ đều
hiện đại.
7,130 xe tăng khác của Trung Quốc - một vài trong số
đó có hình ở đây - đều cùng là thế hệ sau của loại xe Liên Xô T-55 tạo thành
lực lượng thiết giáp của Bắc Kinh vào những năm cuối thập niên 1980... và đã
lỗi thời thậm chí ngay lúc đó.
Trung Quốc cũng có rất nhiều máy bay chiến đấu. Giữa
lực lượng không quân Quân đội nhân dân và cánh không quân của Hải quân Quân đội
Giải phóng nhân dân, Trung Quốc tự hào có không ít hơn 1321 máy bay chiến đấu,
một đội máy bay chỉ hơi nhỏ hơn đội của Mĩ.
Nhưng lực lượng không quân của Trung Quốc tương tự
như vậy vẫn duy trì máy bay phản lực chủ yếu là lỗi thời. Trong số 1 321 máy
bay chiến đấu, chỉ có 502 chiếc là hiện đại -296 chiếc là biến thể của Su-27
của Nga và 206 chiếc J-10 thuộc thiết kế bản địa. Còn lại 819 máy bay chiến
đấu, hầu hết là J-7, J-8 và Q-5, thuộc thiết kế thập niên 1960 được xây dựng
trong thập niên 1970. Các máy bay này sẽ không thọ lâu trong một cuộc chiến
tranh nóng.
Lực lượng hải quân là trong tình trạng tốt nhất,
nhưng điều đó không nói lên gì nhiều. Tàu khu trục của PLAN và tàu khu trục nhỏ
là khá mới, nhưng tàu sân bay đầu tiên Liêu Ninh là một tàu cũ của Liên Xô đóng
lại từ những năm 1980. Sau một đợt tái trang bị 9 năm, Liêu Ninh bắt đầu chạy
thử nghiệm trên biển năm 2011.
Liêu Ninh có kích thước bằng một nửa kích thước của
tàu sân bay Nimitz hạng siêu của Mĩ và sức chở máy bay chỉ bằng một nửa. Vì
Liêu Ninh thiếu một máy phóng nên máy bay chiến đấu J -15 của hải quân Trung
Quốc phải sử dụng một đoạn đường trượt để cất cánh và điều đó làm giới hạn tải
trọng và tầm hoạt động của chúng. Liêu Ninh thiếu radar và máy bay tiếp nhiên
liệu, những thứ cho phép các tàu mặt bằng của Mĩ sức mạnh chiến đấu tầm xa.
Tàu ngầm là một lãnh vực có vấn đề khác của PLAN.
Hơn một nửa trong số 54 tàu ngầm của Trung Quốc hiện đại có nghĩa là, được đóng
trong vòng 20 năm qua. Hạm đội ngầm hiện đại của Bắc Kinh bao gồm các lớp
Thương (Shang), Hán (Han), Nguyên (Yuan) và Tống (Song). Tất cả bốn lớp đều do
người Trung Quốc đóng. Tất cả đều thua kém rõ rệt so với thiết kế phương Tây.
Các tàu ngầm còn lại của Trung Quốc, đặc biệt là
những tàu cổ điển lớp Minh của thập niên 1980 là hoàn toàn lỗi thời.
PLAN đã ngưng sản xuất lớp Thương năng lượng hạt
nhân sau khi chỉ đóng ba chiếc - một dấu hiệu đáng ngại. Hơn nữa, Bắc Kinh đã
đặt hàng với Nga đến bốn tàu ngầm lớp Kalina, báo hiệu một sự thiếu tin cậy vào
các thiết kế tại chỗ.
Nhiều
ẩn số chưa biết
Một trong những dấu hiệu dễ thấy nhất của sức mạnh
quân sự của Trung Quốc là tất cả thiết bị (hardware) đều mới, thiết kế và sản
xuất tại chỗ. Bắc Kinh đang xây dựng tàu, máy bay, máy bay không người lái và
xe tăng mới mà vẻ bên ngoài, dường như sánh được với vũ khí của phương Tây.
Nhưng chúng ta biết rất ít về các loại vũ khí tự chế của Trung Quốc. Cụ thể,
chúng ta không biết liệu có thứ nào trong đó thực sự sử dụng được hay không.
Trong một nỗ lực sớm để hiện đại hóa quân đội Trung
Quốc, trong thập niên 1980 Trung Quốc tăng cường quan hệ với các nhà thầu quốc
phòng phương Tây. Bắc Kinh đã mua máy bay trực thăng, máy bay, động cơ, thiết
bị điện tử hải quân và đạn dược. Sau đó, vào năm 1989, chính phủ Trung Quốc sát hại sinh viên ủng hộ dân chủ gần quảng trường
Thiên An Môn ở trung tâm Bắc Kinh. Mĩ và châu Âu nhanh chóng áp đặt lệnh cấm
vận vũ khí.
Trung Quốc quay sang Nga, nhưng Nga lại muốn bán
thành phẩm sang Trung Quốc hơn là giúp nước láng giềng này tự phát triển ngành
công nghiệp đó. Bắc Kinh nhận ra họ sẽ phải hoàn toàn tự mình phát triển vũ
khí.
Điều đó không phải là dễ dàng. Trên toàn thế giới,
chỉ có Hoa Kì vẫn có công nghệ, chuyên môn và năng lực công nghiệp để tự mình
làm ra tất cả các thiết bị quân sự. Điều này vô cùng tốn kém.
Nhiều vũ khí "mới" của Trung Quốc
thật ra là thiết kế của nước ngoài mà các công ty nhà nước của Bắc Kinh đã được
cấp phép, đánh cắp hoặc dầy công phân tích cấu tạo. Máy bay trực thăng Trường
Hà Z-8 (Changhe Z-8) có gốc là chiếc Super Frelon của Pháp. Máy bay trực thăng
trinh sát Cáp Nhĩ Tân Z-9 (Harbin Z-9) vốn là trực thăng Dauphin của châu Âu.
Xe tăng loại 99 là một kiểu cập nhật kiểu T-72 của Liên Xô.
Chắc chắn, không phải tất cả các thiết bị mới của
PLA đều là một điều vượt trội. Nhưng "tự chế" không nhất thiết
đồng nghĩa với "tốt". Trong nhiều trường hợp, chúng ta chỉ có
thể đoán chất lượng của vũ khí. Nói cho cùng, Trung Quốc không có tự do báo
chí.
Chẳng hạn, nguyên mẫu máy bay
chiến đấu tàng hình J- 20, đã bay thử nghiệm vài chục lần kể từ khi
xuất hiện lần đầu vào cuối năm 2010. Máy bay lớn góc cạnh này có vẻ nâng tầm
hoạt động xa và tải trọng lớn, nhưng tính tàng hình của nó khó mà đánh giá. Hệ
thống điều khiển điện tử, khí động học, vũ khí và thiết bị cảm biến và đặc biệt
là động cơ của nó - đều có vấn đề.
Thiết kế J-20 có vẻ phải chờ động cơ mới do Trung
Quốc phát triển để thay thế cho nguyên mẫu AL-31N do Nga sản xuất.Trung Quốc
đang tiến hành công việc cho những động cơ này, nhưng chưa có thành công thấy
được, kể từ đầu những năm 1990.
Điều quan trọng là nên nhớ rằng máy bay chiến đấu
phối hợp mới nhất F-35 (Joint Strike Fighter) của Mĩ bay lần đầu tiên vào năm
2006 và vẫn chưa sẵn sàng cho chiến đấu cho đến năm 2016. Hoa Kì có kinh nghiệm
phát triển máy bay chiến đấu tàng hình. Trung Quốc thì không. Nếu chúng ta cũng
cứ cho Trung Quốc 10 năm tính từ chuyến bay đầu tiên tới lúc sẵn sàng cho đánh
trận, J-20 sẽ chưa phải là một máy bay chiến đấu ở tuyến đầu cho đến năm 2021.
Đó là mức sớm nhất.
Thông số kĩ thuật của tàu khu trục phòng không loại
052C/D của PLAN cho thấy chúng có vẻ rất giống với tàu chiến phương Tây,
chẳng hạn như chiếc Darings của Vương quốc Anh hoặc chiếc Arleigh Burkes của
Mĩ. Nhưng chúng ta không biết các tàu này xây dựng khó khăn mức nào, hệ thống
phòng không làm việc kết hợp với radar theo từng mảng pha tốt đến cỡ nào hoặc
các tên lửa của tàu đó chính xác và đáng tin cậy thế nào.
Khi nói đến phát triển vũ khí, Trung Quốc bắt đầu
sau Nga và phương Tây rất xa và đang phải vật lộn để bắt kịp. Và chúng ta không
được quên rằng chính cái chính phủ đang phát triển tất cả các thiết bị này cũng
là nguồn duy nhất cho thông tin về thiết bị mới đó. Vào lúc này, hoài nghi về
các loại vũ khí của Trung Quốc là khôn ngoan.
Hàng
xóm canh chừng
Hành vi hung hăng của Trung Quốc ở biển Hoa Đông và
biển Đông đã thúc đẩy nhiều nước láng giềng kết nhóm với nhau hoặc tìm kiếm sự
hậu thuẫn của các đồng minh lớn mạnh hơn. Nhật Bản là trung tâm cho rất nhiều
thỏa thuận hợp tác.
Bị giới hạn về chính trị và hiến pháp trong những
loại hành động trực tiếp nào mà họ có thể thực hiện để đối phó với Trung Quốc,
Nhật Bản đang xây dựng mối quan hệ với các nước láng giềng bất mãn khác của
Trung Quốc và với các nước phương Tây. Tokyo hiện đang đàm phán với Úc, Anh, Ấn
Độ, Indonesia,
Philippines, Việt
Nam, Canada
và Hoa Kì.
Hợp tác hậu cần, cùng
phát triển thiết bị quân sự, chia sẻ thông tin tình báo, tập trận
chung và viện trợ liên quan đến an ninh đều nằm cả trên bàn làm
việc.
Việt Nam, một cừu địch từ xa xưa của Trung Quốc, đã
bắt đầu xây dựng một quân đội theo hướng chống lại quân đội Trung Quốc. Họ đã
mua máy bay chiến đấu Su-27 và Su-30 của Nga và bốn tàu khu trục Gepard. Việt
Nam thậm chí còn mua tàu ngầm lần đầu - 6 chiếc Kilo diesel - điện cải tiến của
Nga loại tân tiến hơn các chiếc Kilo của chính hải quânTrung Quốc.
Hà Nội tăng cường quan hệ nước ngoài. Ấn Độ sẽ đào
tạo thủy thủ tàu ngầm cho Việt Nam. Việt Nam cũng đã gợi ý để cho các tàu nước
ngoài sử dụng cảng tại Vịnh Cam Ranh, nhưng có khả năng rút lại vì điều đó sẽ
là một hành động khiêu khích nghiêm trọng đối với Trung Quốc.
Philippines, bị khóa trong một cuộc giằng co với
Trung Quốc ở bãi Cỏ Mây (Ayungin Shoal), đã bắt đầu xây dựng lại hải quân và
không quân, đã mua tàu tuần duyên cũ của Mĩ cho hải quân và hàng chục máy bay
chiến đấu nhẹ TA-50 của Hàn Quốc cho không quân. Manila đã đồng ý
cho Mĩ sử dụng và đóng quân tại các căn cứ quân sự của họ.
Châu Á có thể sẽ không tập hợp lại thành một liên
minh mới kiểu NATO trong tương lai gần. Các đối thủ của Trung Quốc chưa sẵn
lòng chấp nhận một sự hội nhập quân đội chặt chẽ như vậy. Hầu hết đều không sẵn
sàng để chiến đấu vì nước khác. Nhiều nước trong số đó, dù cảnh giác với sự xâm
lược của Trung Quốc, vẫn còn có quan hệ kinh tế mạnh mẽ đến Bắc Kinh.
Tuy nhiên, mức độ hợp tác sẽ làm phức tạp bất kì
động thái quân sự nào của Trung Quốc. Không nhất thiết rằng Bắc Kinh có ý định
xâm lược... bất cứ ai. Bao giờ hết. Sức mạnh quân sự, ngoại giao và kinh tế là
lực lượng hoà quyện nhau cho phép một chính phủ định hình môi trường của mình
một cách hòa bình và chống lại ý chí của đối thủ.
Câu hỏi lớn là, khi nào thì Trung Quốc bắt kịp Mĩ về
quân sự ?
Sẽ chẳng bao giờ.
"Trung Quốc sẽ già trước khi giàu", bây
giờ là một sáo ngữ trong các nhà quan sát Trung Quốc. Nhưng đó là sự thật. Làn
sóng nhân khẩu học từng trao cho Trung Quốc một nguồn lao động phong phú cũng
sẽ sớm chuyển đổi đất nước này thành nhà nghỉ hưu lớn nhất thế giới.
Chính sách "một con" của Bắc Kinh
càng làm xu hướng này thêm gay gắt. Hiện nay Trung Quốc có 16 người về hưu trên
100 người đi làm. Dự phóng cho thấy số đó tăng thành 64 người về hưu trên 100
đi làm vào năm 2050, kết quả là dân số xám xịt hơn nhiều so với ở Mĩ.
Điều này có tác động gián tiếp - nhưng nghiêm trọng
- đối với quốc phòng của Trung Quốc. Hầu hết người dân Trung Quốc không có
lương hưu trí và ở tuổi già họ phải dựa vào tiết kiệm cá nhân hoặc gia đình ...
một mệnh đề khó khăn khi chỉ có một con để chăm lo cho hai cha mẹ.
Nếu Bắc Kinh muốn duy trì tiết kiệm và năng suất gia
đình thì sẽ phải xây dựng một loại hệ thống phúc lợi xã hội nào đó. Và điều đó
có nghĩa là thực hiện một số lựa chọn khó khăn.
Biên giới của Trung Quốc là an toàn. Mĩ, Nhật Bản và
Ấn Độ không thể lật đổ Trung Quốc. Nhưng hàng chục triệu gia đình tuyệt vọng
Trung Quốc có thể làm như vậy và rất có thể, nếu Bắc Kinh không thể tìm ra một
cách nào đó để chăm sóc cho họ khi có tuổi.
Trung Quốc có vũ khí hạt nhân. Nó được cai trị bởi
một chế độ độc tài, dân tộc chủ nghĩa sâu sắc với một lịch sử đối xử tàn tệ đối
với chính công dân của mình. Họ có nhiều yêu sách lãnh thổ xung đột với các
nước khác và một ngân sách quốc phòng tăng 8 % mỗi năm. Theo dõi thận trọng
Trung Quốc là sáng suốt.
Tuy nhiên, Trung Quốc là một tên khổng lồ khập
khiễng có nhiều vấn đề sâu rộng và có tính hệ thống. Một vài vấn đề trong số
đó, đặc biệt là vấn đề công nghệ - là có thể giải quyết được. Vấn đề nhân khẩu
học thì không như vậy. Và đó là lí do lớn nhất mà con rồng giấy không tạo ra một
mối đe dọa lớn với phần còn lại của thế giới trong dài hạn.
Kyle
Mizokami
Nguồn : The Chinese Military Is a Paper Dragon
Nguồn : The Chinese Military Is a Paper Dragon
Dịch giả gửi BVN.
Được đăng bởi bauxitevn vào lúc 23:02
No comments:
Post a Comment