VIỆT NAM : TỪ "ĐỔI MỚI" ĐẾN "KỶ NGUYÊN MỚI" (Thụy My / RFI)

 

Việt Nam : Từ « Đổi mới » đến « Kỷ nguyên mới »

Thụy My  -  RFI

Đăng ngày: 20/03/2025 - 07:30

https://www.rfi.fr/vi/%C4%91i%E1%BB%83m-b%C3%A1o/20250320-vi%E1%BB%87t-nam-t%E1%BB%AB-%C4%91%E1%BB%95i-m%E1%BB%9Bi-%C4%91%E1%BA%BFn-k%E1%BB%B7-nguy%C3%AAn-m%E1%BB%9Bi

 

Cuộc điện đàm giữa Donald Trump và Vladimir Putin, Israel tấn công Hamas là hai sự kiện được báo chí Pháp chú ý nhiều nhất hôm nay 19/03/2025. Bên cạnh đó là việc Việt Nam muốn cải cách bộ máy quan liêu, đèn xanh được bật cho « bazooka » ngân sách của thủ tướng Đức Friedrich Merz.

 

HÌNH :

Từ trái sang : Chủ tịch nước Lương Cường, thủ tướng Phạm Minh Chính, tổng bí thư Tô Lâm bên ngoài tòa nhà Quốc Hội ở Hà Nội, Việt Nam. Ảnh tư liệu chụp ngày 21/10/2024. AP - Minh Hoang

 

Cuộc cải cách táo bạo của tân tổng bí thư Tô Lâm

 

Trước hết liên quan đến Việt Nam, Le Monde quan tâm đến việc cải cách bộ máy hành chính mà tờ báo gọi là cuộc cách mạng chống quan liêu. Ngay từ khi lên làm tổng bí thư tháng 8/2024, ông Tô Lâm, 67 tuổi đã bắt đầu những thay đổi quan trọng tại đất nước cộng sản đã chuyển sang kinh tế thị trường.

 

Dự kiến từ 10 bộ sáp nhập lại thành 5, đóng cửa nhiều cơ quan, tránh trùng lặp chức năng giữa Đảng và nhà nước, và cả việc sáp nhập các địa phương. Khoảng 100.000 công chức, tức 20 % tổng số, sẽ phải nghỉ việc. Và 3 % ngân sách được dành cho sáng tạo, chuyển đổi số. Ông Pritesh Samuel, phụ trách bộ phận tình báo kinh tế của văn phòng Dezan Shira & Associates ở Sài Gòn, giải thích những cải cách này là nghiêm túc.

 

Theo ông Samuel, đây là « giai đoạn táo bạo hướng tới hiện đại hóa, phản ánh cam kết cải thiện việc quản trị, tạo hiệu quả kinh tế ». Việc cải tổ có thể bị giới quan liêu phản ứng, gặp trở ngại do khác biệt vùng miền, và việc thi hành khá phức tạp. Công cuộc đầy tham vọng này có thể giúp ông Lâm tiếp tục làm tổng bí thư thêm một nhiệm kỳ trong đại hội đảng tháng 2/2026. « Kỷ nguyên mới » sắp mở ra có thể sánh với chính sách « Đổi mới » năm 1986, khi  Việt Nam bị còn cô lập, chịu ảnh hưởng Liên Xô và kiệt quệ sau 30 năm chiến tranh.

 

 

Quan liêu và tham nhũng : Trở ngại lớn cho phát triển

 

Nghiên cứu kỹ chính sách mở cửa của Trung Quốc, Hà Nội biết tranh thủ cơ hội toàn cầu hóa : gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) năm 2007, hay khuynh hướng chuyển dịch sản xuất do thương chiến Mỹ-Trung trong nhiệm kỳ đầu Donald Trump và đại dịch Covid. Những năm gần đây, đầu tư vào Việt Nam tăng vọt, từ các công ty đa quốc gia Hàn Quốc, Nhật Bản, Hoa Kỳ, và cả từ các doanh nghiệp Trung Quốc muốn né thuế. Việt Nam có thặng dư thương mại 123 tỉ đô la với Hoa Kỳ năm 2024, tăng 20 % so với 2023, và là nền kinh tế thứ tư có thặng dư trao đổi với Mỹ sau Trung Quốc, Liên Hiệp Châu Âu, Mêhicô.

 

Từ ngày 12/03, Việt Nam phải chịu thuế 25 % về thép xuất sang Hoa Kỳ. Tuy vậy, Hà Nội vẫn nâng chỉ tiêu tăng trưởng từ 6,5 % lên ít nhất 8 % kể từ 2026, và « hai con số trong những năm tới », theo thủ tướng Phạm Minh Chính. Mục tiêu là đến 2030 sẽ trở thành« nền kinh tế thu nhập trung bình cao », và đến 2045, nhân kỷ niệm 100 năm độc lập, thành « nền kinh tế thu nhập cao », với tổng sản phẩm nội địa tính theo đầu người tối thiểu 14.000 đô la. Các nhà lãnh đạo dựa vào ví dụ của Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, có ít nhất một thập niên tăng trưởng hai con số trước khi cất cánh. Những tiến bộ từ 1986 là ngoạn mục : GDP từ 130 đô la/đầu người năm 1990 lên 4.110 đô la năm 2023. 

 

Tuy nhiên nạn quan liêu, tham nhũng là trở ngại lớn cho phát triển, không chỉ đối với người Việt mà cả những nhà đầu tư ngoại quốc. Nhiều dự án lớn bị chậm đáng kể như hai tuyến métro ở Sài Gòn và Hà Nội. Một số dự án quan trọng sắp tới là tàu cao tốc Bắc-Nam, tuyến đường sắt Lào Cai gần biên giới Trung Quốc, cảng Hải Phòng, hai nhà máy điện nguyên tử…Trước đe dọa áp thuế của Mỹ, Hà Nội đã cho phép mạng Starlink của Elon Musk được thử nghiệm, trong khi lâu nay các công ty nước ngoài không được tham gia khai thác internet.

 

 

Một đề nghị ngưng bắn nửa vời về Ukraina

 

Về cuộc điện đàm Trump-Putin, Le Figaro nhận xét « Donald Trump và Vladimir Putin thỏa thuận về ngưng bắn rất hạn chế », Les Echos gọi đó là « ngưng bắn phân nửa ». Đối với Libération « Putin áp đặt điều kiện cho Trump », La Croix chạy tít trang nhất « Donald Trump tìm kiếm một "deal" » (thỏa thuận).

 

Libération mỉa mai : « Họ đã thỏa thuận là tiếp tục thỏa thuận ». Vladimir Putin và Donald Trump đã nói chuyện gần hai tiếng đồng hồ hôm qua bằng điện thoại, mà theo Kremlin là « chi tiết và thẳng thắn ». Putin đã trình bày danh sách các « sắc thái », trước hết là « ngưng toàn bộ viện trợ quân sự của nước ngoài và cung cấp thông tin tình báo cho Kiev ». Như vậy hiện thời là « niet » (nói không) thẳng thừng trước đề nghị của Mỹ - ngưng bắn 30 ngày không có điều kiện tiên quyết. Cho dù Putin « hoan nghênh nỗ lực » của ông Trump và chấp nhận một phần : 30 ngày không oanh kích vào cơ sở hạ tầng năng lượng của đôi bên.

 

Các nhà quan sát thấy vậy là quá ít. Nhà báo Nga Maïkl Naki cho rằng Trump không sẵn sàng đấu tranh cho hòa bình. Hy vọng ngưng bắn chỉ dựa vào giả thiết tổng thống Mỹ gây áp lực lên nhà độc tài Nga, nhưng chuyện này đã không xảy ra, có nghĩa là Trump chỉ muốn ép Ukraina. Để làm ra vẻ có thiện chí, Nga sẽ trao trả cho Ukraina 23 quân nhân bị thương nặng, và tiến hành trao đổi tù binh mỗi bên 175 người. Nhân dịp này Putin không quên tố cáo « chế độ Kiev nhiều lần vi phạm thỏa thuận », trong khi tổng thống Volodymyr Zelensky đã chấp nhận ngưng bắn mà không đặt điều kiện tiên quyết.

 

 

Trump không quan tâm đến Ukraina, chỉ muốn bắt tay với Nga

 

Trước cuộc điện đàm lần thứ hai này, Donald Trump cho biết sẽ bàn với Vladimir Putin về « đất đai, nhà máy điện » ...Theo trang Semafor, Nhà Trắng thậm chí còn muốn nhìn nhận Crimée bị chiếm năm 2014 là đất Nga. Sau cuộc đối thoại hôm qua, cả Matxcơva lẫn Washington đều không nhắc đến việc phân chia lãnh thổ, người ta chẳng biết vấn đề này có được nêu ra hay không.

 

Nhà Trắng ca ngợi « quan hệ song phương tốt đẹp », « những thỏa thuận kinh tế rất lớn » trong tương lai. Chẳng ai ngạc nhiên khi thấy Putin tiếp tục là đầu trò.Chuyên gia Stanovaya kết luận : « Putin đã thành công trong việc bác bỏ ngưng bắn thực sự, đảo ngược tình thế có lợi cho ông ta. Đó là tin rất xấu cho Ukraina ». Ngoài ra, còn là việc chính danh hóa sự hợp tác giữa Hoa Kỳ và Nga trong các hồ sơ quốc tế quan trọng.

 

Trả lời Libération, nhà ngoại giao Thụy Điển Fredrik Wesslau, cố vấn cao cấp của Stockholm Centre of Eastern European Studies, một chuyên gia an ninh rất thông thạo tình hình Ukraina, nhận ra quyết tâm của Trump để bình thường hóa quan hệ với Nga. Donald Trump không quan tâm đến chiến tranh ở Ukraina, muốn gác sang một bên, sẵn sàng thuận theo mọi điều kiện ngưng bắn của Nga, và coi như việc đã rồi : Ukraina và châu Âu hoặc chấp nhận hoặc không, Hoa Kỳ chẳng lưu tâm.

 

 

Quan hệ thực sự giữa Trump và Putin như thế nào ?

 

Le Figaro dẫn lời ông HR McMaster, cựu cố vấn an ninh của Trump cảnh báo « Những gì Putin đòi hỏi thực ra là sự đầu hàng của Ukraina, đồng thời thoái thác mọi trách nhiệm về cuộc chiến ». Càng được nhượng bộ, ông ta sẽ càng đòi hỏi nhiều thêm.

 

La Croix đặt nghi vấn về « Mối liên hệ nguy hiểm giữa tổng thống Mỹ với Putin ». Tại sao Trump lại đi ngược chiều với lịch sử và công chúng Mỹ ? Một thăm dò của CBS News hôm 28/02 cho thấy chỉ có 4 % người Mỹ ủng hộ Matxcơva trong cuộc chiến với Ukraina. Về tư tưởng, Trump và Putin đều thiên về tôn giáo - với Trump là Tin Lành, còn Putin là Chính Thống Giáo. Cả hai đều chống xu hướng « woke », và Trump thích những nhân vật quyền lực, độc tài.

 

Bên cạnh đó còn có những liên hệ mập mờ. Có thể kể  việc Nga can thiệp vào cuộc bầu cử tổng thống năm 2016, hay nghi vấn bị tình báo Nga bắt chẹt qua chuyến đi Matxcơva năm 1987, mafia Nga mua các căn hộ trong Trump Tower...Người ta biết rằng Donald Trump là mục tiêu hấp dẫn của tình báo Nga, nhưng đến nay chưa thể khẳng định được gì.

 

 

« Nhân tố Trump » làm thay đổi cuộc chiến

 

La Croix nhấn mạnh đến « nhân tố Trump » : Rõ ràng sự quay lại Nhà Trắng của nhà tỉ phú đã thay đổi tất cả. Khi tranh cử, Donald Trump hứa sẽ có hòa bình cho Ukraina « trong 24 giờ ». Trump luôn hãnh diện là trong nhiệm kỳ đầu của ông, nước Mỹ không tham gia cuộc chiến tranh nào, lý lẽ này được những người chủ trương biệt lập ủng hộ. Tuy nhiên hòa bình phải bằng sức mạnh, như phó tổng thống J. D. Vance nói, « Có một sê-ríp mới trong thành phố ».

 

Tuy không có ngôi sao sê-ríp nào gắn trên áo, nhưng những người thân cận đều biết rằng Donald Trump mơ đến giải Nobel hòa bình. Giáo sư Ray La Raja, đại học Massachusetts, giải thích, được giới tinh hoa nhìn nhận là điều rất quan trọng đối với Trump. Ông ganh tị với Barack Obama, vừa đắc cử chưa làm được gì đã được tặng giải Nobel Hòa bình. Nhưng chiếc mề-đay không phải là lý do duy nhất, mà Trump còn muốn rảnh tay đối phó với Trung Quốc. Thực ra từ thời Barack Obama, Mỹ đã bắt đầu xoay trục sang châu Á, ưu tiên địa chính trị của Hoa Kỳ. Trump thô bạo hơn, nhưng lẽ ra châu Âu đã phải chuẩn bị từ mười năm trước, theo Ray La Raja.

 

Một số người cho là Trump xích gần Matxcơva để tách Nga khỏi Trung Quốc. Nhưng giáo sư Vincent Michelot của Sciences Po Lyon phản bác : « Trump không có tầm nhìn địa chính trị, và xung quanh ông cũng không có một nhân vật nào đại diện cho quan điểm trật tự thế giới đối với nước Mỹ. Chỉ có những cố vấn với những ý kiến nhiều khi đối chọi nhau ». Một số người như ngoại trưởng Marco Rubio muốn cứng rắn hơn với Matxcơva, số khác như Steve Witkoff cùng ý kiến với Donald Trump.

 

 

« Hòa bình bằng sức mạnh » và giấc mơ Nobel

 

« Sê-ríp mới trong thành phố » muốn « hòa bình bằng sức mạnh », nhưng nhượng bộ tất cả cho Matxcơva để thoát khỏi gánh nặng Ukraina liệu có phù hợp với khẩu hiệu này ? La Croix cho rằng khi để cho Nga áp đặt điều kiện và bỏ rơi Kiev, Trump có nguy cơ bị coi là « sê-ríp yếu đuối ».

 

Trong bài viết đăng trên Foreign Affairs đầu tháng Ba, ba tác giả - trong đó có Stephen Hadley, cố vấn an ninh quốc gia thời George W. Bush - định ra ba ưu tiên trong khuôn khổ « hòa bình bằng sức mạnh ». Đó là tăng cường quốc phòng cho Ukraina, gây thêm áp lực kinh tế lên Nga, đáp ứng yêu cầu an ninh và kinh tế của Ukraina bằng cách ủng hộ nước này gia nhập Liên Hiệp Châu Âu, răn đe Matxcơva qua việc mở ra con đường vào NATO cho Kiev.

 

Làm được điều này, Donald Trump có hy vọng được tự hào với giải Nobel vào cuối năm - không chỉ như Barack Obama, mà còn có thể như Jimmy Carter (2002), Woodrow Wilson (1919) và nhất là Theodore Roosevelt – tổng thống Mỹ được tặng thưởng Nobel Hòa bình năm 1906 vì đã đóng góp vào việc kết thúc cuộc chiến liên quan đến hai cường quốc Nhật Bản và Nga. Trừ phi từ nay cho tới lúc đó, Trump nổi hứng tấn công Panama và Groenland !