Bước gian truân của
TS Eric Henry với “The Memoirs of Pham Duy”, một kết thúc có hậu 20 năm sau
Ngô Thế Vinh
02/11/2024
“Lịch
sử của các nỗ lực của tôi để xuất bản sách The Memoirs of Phạm
Duy, giống như lịch sử của chiến tranh lạnh giữa Mỹ và Liên
Xô – là một đoạn lịch sử vô cùng dài và vô cùng phức tạp. Bắt đầu từ
đâu để kể cho rõ rành đây?” [Trích dẫn email của TS Eric Henry, gửi Ngô
Thế Vinh ngày 04/05/2022]
Hình : https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2024/11/2-1.jpg
Hình 1: Bộ Hồi Ký 4 Tập của
Phạm Duy, 3 tập đầu do Phạm Duy Cường Xuất Bản, từ trái, Tập I: Thời Thơ Ấu –
Vào Đời (1990), Tập II: Thời Cách Mạng – Kháng Chiến (1989), Tập III: Thời Phân
Chia Quốc Cộng (1991); Tập IV: Thời Di Cư Qua Mỹ: chưa in, chỉ phổ biến qua bản
PDF. Ảnh
bìa của Trần Đình Thục. Ảnh tư liệu của Nguyễn Công Thuần
MỐI
DUYÊN KHỞI ERIC HENRY VÀ TÔI
Lần
đầu tiên tôi gặp TS Eric Henry, cách đây 7 năm (2017), và ngạc nhiên khi biết
Eric là một cựu chiến binh Hoa Kỳ trong chiến tranh Việt Nam, nhưng lại rất “ít
chất lính”. Khi bước vào lứa tuổi 20, tới hạn quân dịch Eric quyết định đơn giản:
Nhập ngũ làm bổn phận một công dân, sau đó trở về đi học lại. Trong thời
gian quân ngũ, Eric vẫn rất ham đọc, và đã có được một số hiểu biết về nền văn
hóa Đông phương, đặc biệt là Việt Nam và Trung Hoa. Eric có năng khiếu về ngôn
ngữ, nói tiếng Việt khá thông thạo và tinh tế.
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2024/11/1-1024x644.png
Hình
2: (Trái),
cựu chiến binh Eric Henry, 27 tuổi, sau khi hoàn tất khóa học tập trung tiếng
Việt 12 tháng tại Defense Language Institute,
Fort Bliss, El Paso, Texas. Eric được gửi sang Việt
Nam phục vụ trong ngành quân báo Sư Đoàn 25 Kỵ binh đóng ở Củ Chi (1970), Eric
bảo: “Thuở ấy tôi nói được tiếng Việt nhưng chưa bắt đầu học tiếng Tàu”. (Phải), TS
Eric Henry, Dịch giả bộ Hồi ký Phạm Duy, ảnh trích từ Jacket cuốn Garden of
Eloquence / Thuyết Uyển, của Lưu Hướng, do Eric Henry dịch và giới thiệu,
University of Washington Press xuất bản 2021. Photo by Nguyễn Phong Quang
Từ
năm 2000 Eric đã không ngừng tìm hiểu về âm nhạc Việt Nam. Eric cho biết anh mê
nhạc Phạm Duy từ lâu. Khoảng năm 2002 trong khi đi thăm một nhà sách Việt Nam,
nhà sách Thế Hệ ở Falls Church, Virginia, Eric đã thấy, mua, và đem về nhà, quyển
Hồi Ký [I] của Phạm Duy, và đã thấy ngay rằng đây là một tác phẩm có giá trị tối
cao đối với bất cứ ai muốn hiểu thêm về Việt Nam trong hai thế kỷ vừa qua, qua
các cuộc chiến tranh và những năm tháng hoà bình. Rồi anh đã thích thú đọc hết
toàn bộ Hồi Ký 4 tập của Phạm Duy và cả cặm cụi dịch xong bộ sách trong vòng
hơn một năm. Bản dịch ấy đã được Cornell University Press* nhận xuất bản từ
2009, bốn năm trước ngày Phạm Duy mất nhưng đến nay cũng đã 15 năm (2009-2024)
cuốn sách ấy vẫn còn ở dạng bản thảo.
Tưởng
cũng cần nói thêm, Đại Học Cornell có khu Thư viện Đông Nam Á là nơi
còn lưu trữ đầy đủ nhất di sản 20 năm Văn học Miền Nam 1954-1975, và cho dù
“ngọn lửa phần thư” của những người Cộng sản Việt Nam muốn tận diệt nền
văn hóa ấy nhưng ngọn lửa ấy đã không sao lan được tới đây.
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2024/11/2-2.jpg
Hình 3: 42 năm sau
chiến tranh Việt Nam (1975 – 2017), tôi có duyên lần đầu tiên gặp cựu chiến
binh Eric Henry ở Huntington Beach, California, nay là một học giả, giáo
sư Đại học North Carolina nhân chuyến đi của Eric sang gặp những người con
trong gia đình Phạm Duy – để thảo luận về một hợp đồng với Cornell University
Press tiến tới xuất bản bộ sách ‘The Memoirs of Phạm Duy’, một dự án mà Phạm
Duy khi còn sống đã rất ao ước nhưng chưa thực hiện được cho đến ngày Phạm Duy
mất (27/01/2013). Photo by Phạm Lệ Hương
ERIC
HENRY NĂM NĂM SAU
Năm
năm sau lần gặp đầu tiên Eric Henry 2017, khi tôi vào thư mục của Cornell
University Press tìm mua bản tiếng Anh bộ Hồi Ký Phạm Duy để tặng một người bạn
Mỹ rất quan tâm tới văn hóa Việt Nam, nhưng không thấy, tôi liên lạc ngay với
Eric và anh cho biết cuốn sách vẫn chưa xuất bản, với lý do là sau khi Phạm Duy
mất, không có di chúc chỉ định quyền thừa kế cho riêng một người con nào, nên
cho đến nay, vì chưa có sự đồng thuận của tất cả 7 người con trong gia đình Phạm
Duy, nên Cornell University Press chưa thể tiến hành xuất bản bộ Hồi Ký.
DIỄN
TIẾN CÁC SỰ KIỆN
Và
tiếp theo lần liên lạc đó, tôi đã nhận được một chuỗi emails của TS Eric Henry,
kể lại những bước gian truân của anh với bộ Hồi Ký này, và tôi có hứa với Eric
sẽ làm những gì có thể làm được trong khả năng để bộ Hồi Ký The Memoirs of Phạm
Duy có thể sớm ra mắt.
Bộ Hồi
ký 4 tập của Phạm Duy với hơn 1500 trang, qua giọng văn rất bộc trực, Phạm Duy
đã ghi lại khá trung thực các giai đoạn hào hùng và thăng trầm của cuộc đời ông
và cũng là của đất nước Việt Nam qua hai thế kỷ. Điểm tích cực là qua bốn tập
sách ấy, Phạm Duy không hề bêu xấu ai, và cả không che giấu những chi tiết rất
riêng tư của mình. Không chỉ là một nhạc sĩ với tài năng lớn – có người gọi ông
là thiên tài, qua bộ hồi ký, Phạm Duy còn là một nhà văn, với những trang sách
ông viết tràn đầy sức sống và cảm xúc, rất hấp dẫn và cảm động. Với
Một Ngàn Lời Ca, Phạm Duy còn là một nhà thơ.
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2024/11/1-3.jpeg
Hình 4: Phạm Duy và
TS Eric Henry, dịch giả Bộ Hồi Ký Phạm Duy, đã gặp lại nhau trong một quán cà
phê tại Sài Gòn ngày 30/07/2009. Bộ ảnh cùng với các ghi chú hài hước của nhiếp
ảnh gia Nguyễn Phong Quang, bạn của Eric, được sắp xếp theo chiều kim đồng hồ,
từ trên trái: (a) Kể lể cho nhau nghe, trên phải: (b) Tranh
luận, dưới phải: (c) dễ để thuyết phục được nhau, dưới
trái: (d) Cuối cùng chúng tôi đã có tiếng nói chung. Photo
& ghi chú của Nguyễn Phong Quang, tư liệu Eric Henry gửi cho Ngô Thế Vinh
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2024/11/2-3.jpg
Hình 5: Phạm Duy đang khoe với
hai ký giả Phố BolsaTV tập bản thảo tiếng Anh bộ Hồi Ký Phạm Duy 4 tập
của TS Eric Henry. Theo dịch giả Eric Henry, sau khi Phạm Duy mất, vì chưa có
được sự đồng thuận của tất cả những người con Phạm Duy nên cho đến nay The
Memoirs of Phạm Duy vẫn chưa được phép xuất bản. Ảnh tư liệu của
BolsaTV ngày 26.01.2012
Eric Henry đã gặp nhạc sĩ
Phạm Duy như thế nào?
Eric
Henry kể: “Cuối mùa hè năm 2003, khi tôi đang đi thăm Little Saigon, gặp nhà
báo Đỗ Ngọc Yến, chủ bút tờ báo Người Việt, đã giúp tôi làm quen với
gia đình Phạm Duy. Nhưng lần đó Phạm Duy đang đi thăm Việt Nam (2003) chưa về,
cho nên tôi chưa có cơ hội gặp ông, nhưng tôi đã làm quen với anh Phạm Duy
Hùng, là con thứ ba của nhạc sĩ. Khi gặp nhau ở nhà cha tại Midway City, chúng
tôi nói chuyện 2 tiếng đồng hồ về nhạc của người cha, và lần đó tôi cũng được
biết là Duy Hùng là người đàn ghi-ta rất giỏi. Anh ấy mời tôi đưa ra nhan đề của
bất cứ ca khúc nào của nhóm Beatles, và bảo đảm là anh sẽ trình diễn được trên
ghi-ta. Vậy nên tôi đưa ra tên bài “Across the Universe” của John
Lennon, và anh Hùng, không chút nào do dự, đã đàn và hát cho tôi nghe bài ấy
một cách toàn vẹn lắm – không có âm nào đánh sai”.
Năm
tháng sau, tức là tháng Giêng năm 2004, khi tôi đi Cali lần nữa, tôi mới được gặp
Phạm Duy lần đầu tiên. Sau đó hai tháng, tôi đã gặp ông một lần nữa, và tôi đã
đề nghị với ông bằng một bức thư gửi qua bưu điện, là tôi sẽ dịch bộ Hồi Ký Phạm
Duy sang tiếng Anh.
Bức
thư là như thế này:
Thư gửi Nhạc
sĩ Phạm Duy:
Kèm
theo đây là ba chương mở đầu của Hồi Ký [I] dịch sang tiếng
Anh – xin mời Ông coi thử. Tôi thấy rằng bốn quyển Hồi Ký của
Ông là một tác phẩm có giá trị tối cao đối với bất cứ ai muốn hiểu thêm về
Việt Nam trong thế kỷ vừa qua.
Nếu
Ông thấy cách phiên dịch của tôi trong mấy chương này chấp nhận được, thì tôi sẽ
tiếp tục làm, và sẽ đi tìm một nhà xuất bản để in ra về sau – tôi thấy
là sự đồng ý của Ông sẽ giúp tôi nói chuyện với các nhà xuất bản – nhưng
nếu Ông không muốn tôi làm công việc này – có lẽ Ông đã có người
phiên dịch rồi, chẳng hạn – thì tôi sẽ ngừng tay ngay.
Tôi
thấy việc phiên dịch dòng văn của Ông rất thích thú và không khó khăn lắm – nếu
mỗi buổi tối tôi dành một tiếng đồng hồ cho công việc này thì trong vòng 3 đến
5 ngày tôi đều dịch xong một chương được, và khi nào gặp chỗ khó hiểu, thì tôi
có thể đi tham khảo với một số người bên đây. Tiện đây, xin cho Ông biết là
mùa hè này tôi sẽ ở Việt Nam với 10 sinh viên từ 13 tháng 6 đến 12
tháng 8 – vị trí là Nhà Khách Phạm Ngọc Thạch, Saigon – và
sau đó tôi sẽ có mặt ở quận Cam từ ngày 12 đến ngày 17, tháng 8. Hy
vọng việc sáng tác “Mười Bài Hương Ca” đang tiến triển tốt đẹp, thuận
lợi. Dư âm của mấy bài đó vẫn trong tai tôi.
PHẠM
DUY: VÌ TÔI LÀ TARZAN
Được
sự đồng ý ngay của Phạm Duy, Eric tiếp tục dịch bộ sách, và Eric thường gửi
email đến Phạm Duy khi có câu hỏi đối với Hồi Ký, và được Phạm Duy hồi âm rất
nhanh – có khi chỉ cần đợi một hai tiếng đồng hồ thôi. Có lần Eric gửi một số
câu hỏi đến ông, và trên email đó nói là “tôi biết rằng ông lúc này rất
bận” với việc tổ chức một cái show – cho nên tôi thấy là ông không cần
trả lời nhanh và tôi chờ đợi được, không sao. Nhưng chỉ sau một hai tiếng, tôi
nhận được thư hồi âm của ông. Trên đó ông nói, “Đúng như anh nói, tôi
hiện giờ bận lắm, nhưng tôi vẫn trả lời nhanh được, tại vì tôi là… Tarzan!”. Sau đó, trên một
bức thư khác của ông có câu: “Anh thấy không? Tarzan** vẫn
đong đưa trong rừng!”
PHẠM
DUY: ĐỂ TÔI NHẢY THEO
Khi
mới bắt đầu làm quen với Phạm Duy, tôi – Eric Henry hứa với ông là sẽ làm hai
việc: lời hứa thứ nhất là tôi sẽ làm trọn việc phiên dịch bốn quyển Hồi
Ký của ông, lời hứa thứ hai là sẽ tìm được một nhà xuất bản cho tác phẩm
đó ở bên Mỹ.
Hơn
một năm sau tôi đã hoàn tất việc phiên dịch, và bốn năm sau đó tôi đã tìm được
một nhà xuất bản, là Southeast Asian Publications của Đại Học Cornell – sau này
là Cornell University Press. Rồi tôi trở về Việt Nam để làm một bộ chú thích với
hơn 1,500 footnotes về những nhân vật và địa danh trong Hồi Ký
và để ký một hợp đồng với Phạm Duy và Đại Học Cornell.
Khi
sắp ký hợp đồng, Phạm Duy chợt nhớ là ông đã có một hợp đồng khác với Công ty
Văn hóa Phương Nam mà ông đã ký vài năm trước, nói là Phương Nam có quyền tuyệt
đối buôn bán những tác phẩm của Phạm Duy – nhưng Hồi Ký không
phải là một bài ca, chắc là ông có thể ký một hợp đồng với Đại học Cornell
không sao.
Nhưng
khi ông tham khảo với Phương Nam về việc này, thì ông khám phá ra là từ ngữ
“tác phẩm” không chỉ bao gồm tác phẩm âm nhạc mà bao gồm tác phẩm văn chương nữa.
Như vậy ông không có quyền ký hợp đồng với Cornell.
Điều
này khiến – Eric Henry thất vọng nặng nề, và Eric viết thư cho Phạm Duy, nói nửa
đùa nửa thật là “nếu không có cách xuất bản bản tiếng Anh cuốn Hồi
Ký, thì tôi sau này sẽ chỉ có nước nhảy xuống sông tự tử thôi.” [Sic]
Trong
thư hồi âm của Phạm Duy, ông nói là tôi không phải quá bận tâm về việc này. Chắc
là trong tương lai sẽ có cách xuất bản Hồi Ký bằng tiếng Anh. Và ông đã đề nghị
với tôi một vài kế hoạch để đạt đến mục đích đó.
Và
cuối cùng Phạm Duy đã có một tái bút: “Khi nào ông quyết định nhảy xuống
sông, xin cho tôi biết nhé – để tôi nhảy theo!” Điều ấy cũng cho thấy
tính hài hước và thái độ luôn luôn lạc quan của nhạc sĩ Phạm Duy.
ERIC
HENRY VÀ THE MEMOIRS OF PHẠM DUY
Và
rồi những emails trao đổi tiếp theo giữa Eric và tôi đều có liên quan tới chặng
đường gập ghềnh của bộ sách tiếng Anh The Memoirs of Phạm Duy cho đến nay vẫn
chưa có thể xuất bản.
Email
1: Anh Bác sĩ
Ngô Thế Vinh thân quý, [May 4, 2022]
Rất
cảm ơn Anh quan tâm đến việc xuất bản sách phiên dịch Hồi Ký Phạm Duy. Lịch
sử của các nỗ lực của tôi và các người “đồng minh” để xuất bản sách này giống
như lịch sử của chiến tranh lạnh giữa Mỹ và Liên Xô – là một đoạn lịch
sử vô cùng dài và vô cùng phức tạp. Bắt đầu từ đâu để kể cho rõ rành đây?
Một
lần, Phạm Duy và tôi sắp ký hợp đồng với Cornell S.E. Asia
Publications vào năm 2009 để xuất bản sách này – nhưng một công
ty VN mang tên là Phương Nam không cho phép – tại vì Phạm Duy mấy
năm trước đã ký một hợp đồng với Phương Nam và dành cho công ty ấy độc
quyền xuất bản và phổ biến tất cả sản phẩm của Phạm Duy,
gồm có cả sản phẩm thuộc lãnh vực văn chương (như Hồi Ký, chẳng hạn).
Về
sau, vào năm 2012, vài tháng trước khi qua đời, Phạm Duy đã thực
hiện được một sự thay đổi trên hợp đồng này, nói là độc quyền
này của Phương Nam chỉ hữu hiệu trên đất Việt Nam mà thôi, chớ không hữu
hiệu trên lãnh thổ của các nước khác. Biện pháp này đã giải quyết vấn đề với
Phương Nam, nhưng chưa giải quyết được vấn đề với những người
con của Phạm Duy – đặc biệt là với Duy Đức, người
con trai út của Phạm Duy và tôi sẽ giải thích thêm vào buổi
chiều ngày mai. Kính thư, Eric
Email
2: Anh
Vinh thân quý, [May 5, 2022]
Ngoài
Duy Đức ra, một nhân vật khác trong việc này là Tina Phạm, luật sư của gia đình
Phạm Duy – tôi đã từng trao đổi thư từ với Tina từ năm 2009. Duy Đức
lúc nào cũng làm theo ý kiến của Tina. Theo Tina, Duy Đức nên đòi hỏi nhà xuất
bản Cornell bảo đảm là họ sẽ “indemnify” (bồi thường) gia đình Phạm Duy nếu
họ bị công ty Phương Nam kiện. Nhưng Sarah Grossman, tổng biên tập của Cornell
nói với tôi là Cornell không thể phát hành một văn kiện “bảo đảm” như
thế. Sarah Grossman đã phát hành giùm tôi một văn kiện khác
tuyên bố là Nxb Cornell sẽ tuyệt đối không tìm cách bán tác phẩm này
trên đất Việt Nam. Nhưng Tina và Duy Đức chưa thỏa mãn với lời hứa chính
thức này của Cornell.
Eric
Henry sau đó đã liên lạc với Ban Giám Đốc Cty Phương Nam, và bây giờ Cty Phương
Nam đã có giám đốc và phó giám đốc mới. Eric Henry đã nhận được thư hồi âm của
Trịnh Hải Phương, phó giám đốc Phương Nam.
Kính
chào ông Eric Henry,
Tôi
là Trịnh Hải Phương, Phó Giám đốc công ty TNHH MTV Sách Phương Nam, có nhận được
thư của ông Eric Henry đề nghị cho phép xuất bản bản tiếng Anh
“Hồi ký nhạc sĩ Phạm Duy” ở Mỹ. Sau khi chúng tôi kiểm tra lại nội dung hợp đồng độc
quyền khai thác các tác phẩm của nhạc sĩ Phạm Duy thì nhận ra công ty Phương
Nam chỉ độc quyền khai thác trên phạm vi lãnh thổ Việt Nam. Do đó
công ty Phương Nam không giữ quyền khai thác tác phẩm của nhạc sĩ Phạm Duy
ngoài lãnh thổ Việt Nam. Về đề nghị của ông thì thuộc quyền quyết định
của gia đình nhạc sĩ Phạm Duy, những người thừa kế. Do đó ông có thể liên hệ với
gia đình nhạc sĩ Phạm Duy để trao đổi.
Trân
trọng, Trịnh Hải Phương
Nhận
được thư này, tôi – Eric Henry gửi thư hồi âm như sau:
Kính
gửi Ông Trịnh Hải Phương,
Rất
cám ơn Ông gửi thư hồi âm. Thư của Ông rất rõ rệt và rất là giúp việc. Tôi sẽ
cho Nxb Cornell và gia đình nhạc sĩ Phạm Duy biết về thư này ngay lập tức. Tôi
thấy là mỗi người sẽ yên tâm hơn; (và trong bản dịch Hồi Ký tôi
sẽ nói về vai trò quan trọng của Công ty Phương Nam trong việc hồi hương của nhạc
sĩ Phạm Duy. Tôi thấy là nếu hồi trước không có Phương Nam, thì cuộc hồi
hương ấy chắc là không có cách nào thực hiện được.) Một lần nữa, xin hết lòng
đa tạ Ông và các đồng nghiệp. Xin chúc Ông mọi sự tốt đẹp.
Eric Henry
Và
Ông Phương đã trả đáp như thế này:
Kính
gởi ông Henry,
Cám
ơn ông đã hồi âm, công ty Phương Nam chỉ góp một phần nhỏ
trong việc phổ biến những giá trị nghệ thuật của nhạc sĩ Phạm Duy đến với
người dân Việt Nam.
Cá
nhân Phương Nam cũng rất cảm kích công việc ông đã làm cho nhạc sĩ Phạm
Duy và hy vọng tập hồi ký được sớm xuất bản.
Trân
trọng, Trịnh
Hải Phương
Như
vậy, Công ty Phương Nam không những không phản đối việc này, mà
còn hy vọng là The Memoirs of Phạm Duy được sớm xuất bản.
Email
3: Anh
Vinh thân quý, [May 7, 2022]
Cám
ơn Anh gửi cho tôi thấy thiếp chúc mừng 1996, và bức thư 1995 mà đều mang bút
tích của cố nhạc sĩ. Tôi sẽ tiếp tục cung cấp chi tiết về vụ tìm cách xuất bản The
Memoirs of Phạm Duy. Cám
ơn Anh liên lạc với Duy Minh, Duy Cường và Duy Đức. Tôi thấy là Duy
Cường, giống như tôi, rất muốn thấy Cornell xuất bản The Memoirs. Thân
ái, Eric
Email
4: Anh
Vinh thân quý, [May 10, 2022]
Nay
mai, tôi sẽ viết thêm một chút về vụ xuất bản “The Memoirs”. À,
suýt quên: 3 bản hợp đồng mà tôi đã gửi cho Anh không chút
nào “classified”. Muốn trích dẫn câu nào, xin tùy nghi! Chúc
Anh thoải mái, yên tâm.
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2024/11/2-4.jpg
Hình
6: Hình
chụp tháng 8 năm 2006 tại căn nhà Phạm Duy trong cư xá Lê Đại Hành. Từ trái,
Eric Henry dịch giả Bộ Hồi Ký Phạm Duy, nhạc sĩ Phạm Duy lúc đó 85 tuổi, Harry
Diakoff là bạn tấm cám của Eric, cũng rất mê nhạc Phạm Duy. Harry Diakoff đã
quay phim hai cô bạn gái dùng vũ điệu để diễn giải hai ca khúc của Phạm Duy là:
Ngày Trở Về, và Ru Con, khi được xem khúc phim ấy, Phạm Duy tỏ ra rất hứng
thú. Tư
liệu và ghi chú của Eric Henry
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2024/11/2-5.jpg
Hình 7: Eric
Henry tới thắp nén nhang trên ngôi mộ chưa xây của nhạc sĩ Phạm
Duy. Eric Henry viết: Ảnh này được chụp vào ngày 13 tháng 11,
năm 2013. Ngày đó tôi đi với Nguyễn Phong Quang, Duy Cường, và một
bạn gái của Duy Cường từ Sài Gòn đến nghĩa trang tỉnh Bình Dương để thăm mộ Phạm
Duy. Nấm mồ khi đó chưa được hoàn thành, chưa
có pho tượng Phạm Duy. Photo by Nguyễn Phong Quang
BA
BỨC THƯ NGÔ THẾ VINH GỬI NHỮNG NGƯỜI CON NHẠC SĨ PHẠM DUY
Qua
điện thoại, tôi liên lạc được với Phạm Duy Minh, người con trai thứ hai của nhạc
sĩ Phạm Duy, đang sống nơi căn nhà của cha ở Midway City. Tôi có nói với Duy
Minh về ý nghĩa to lớn của bộ Hồi Ký tiếng Anh đối với sự nghiệp của Bố Phạm
Duy khi được University Press của một Đại Học danh giá là Cornell nhận xuất bản.
Đây cũng là điều mà Phạm Duy khi còn sống đã rất mong ước.
Nhưng
rồi qua Duy Minh – nay là con cả trong gia đình sau khi Duy Quang mất, tôi được
biết là tất cả bảy anh em – cùng có quyền thừa kế giống nhau, nếu chưa có sự đồng
thuận tuyệt đối 7/7 thì chưa thể có một hợp đồng với Đại Học Cornell. Và sau đó
Duy Minh đã cho địa chỉ email của ba người: Duy Minh, Duy Cường và Duy Đức để
tôi có thể trao đổi liên lạc.
Mặc
dù đang rất bận rộn, nhưng do sự trân quý sự nghiệp âm nhạc / văn hóa của
nhạc sĩ Phạm Duy, tôi đã không ngần ngại chia sẻ những ý nghĩ tâm huyết
với Duy Minh, Duy Cường, Duy Đức và các Anh Em trong gia đình Phạm
Duy, chỉ với mục đích duy nhất là làm sao vượt qua tất cả những trở ngại hiện
nay để bộ Hồi Ký The Memoirs of Phạm Duy sớm được xuất bản.
Và
sau đây là vắn tắt nội dung ba bức thư ngỏ, trong đó tôi xưng Anh với những người
con của nhạc sĩ Phạm Duy, vì tất cả đều nhỏ tuổi hơn.
Tôi
có nhắc, là mấy năm cuối đời Bố Phạm Duy đã quan tâm và kỳ vọng rất nhiều về bộ Hồi
Ký bản tiếng Anh nếu được xuất bản ở Mỹ. Năm 2012, một năm trước khi Phạm Duy
mất, trong một cuộc phỏng vấn Ông còn hãnh diện nhắc bộ sách The Memoirs
of Phạm Duy. Đến nay 2022, 10 năm đã trôi qua, bản tiếng Anh ấy vẫn còn nằm
ở Đại Học Cornell như một bản thảo. Và người dịch cuốn sách ấy là Tiến Sĩ Eric
Henry, mà mấy Anh Em cũng đã từng gặp, Anh ấy năm nay cũng đã 79 tuổi rồi,
với tuổi đã cao như vậy, nếu có vấn đề gì về sức khỏe đột ngột xảy ra
cho Anh ấy, thì bao nhiêu công sức của Anh Eric Henry và của Bố Phạm Duy sẽ
có nguy cơ bị rơi vào quên lãng! Sẽ rất đáng tiếc!
Tôi
cũng nhắc tới điều mà Duy Minh và mấy Anh Em có thể e ngại là có vi phạm bản Hợp
Đồng với Công ty Văn Hóa Phương Nam, nhưng điều đó không có — vì
trước khi Bố Phạm Duy mất, bản hợp đồng với Phương Nam ghi rõ chỉ hiệu lực
trong lãnh thổ Việt Nam!
Và
như vậy, tiếng nói quyết định cuối cùng để The Memoirs of Phạm Duy có thể được
Cornell University Press xuất bản là nơi 7 anh em – những người con thừa kế di
sản Phạm Duy.
Tôi
đã đề nghị Duy Minh, Duy Cường, Duy Đức và tất cả mấy Anh em trong gia đình nên
cùng nhau bàn bạc để có một quyết định đúng vì sự nghiệp lâu dài của nhạc
sĩ Phạm Duy. Vì thời gian sinh học thì không phải là bất tận. Tôi
cũng nhắc cho Duy Minh, Duy Cường, và Duy Đức cùng các anh em trong gia
đình nhạc sĩ Phạm Duy thêm một văn kiện từ Đại Học Cornell của “Sarah
Grossman bảo đảm là Nxb Cornell sẽ tuyệt đối không bán The Memoirs
of Phạm Duy trên đất Việt Nam.”
Cho
dù ngay từ ban đầu, Nhạc sĩ Phạm Duy đã đồng thuận làm việc song hành với
TS Eric Henry để hình thành được bộ sách tiếng Anh đồ sộ The Memoirs
of Phạm Duy. Nhưng nay do Bố Phạm Duy đã mất, Nxb University Press Cornell vẫn
cần thêm một giấy cho phép / Permission của những người con thừa kế di sản
Phạm Duy, tôi cũng đã gửi kèm theo eMail thứ 3 này một mẫu bản thảo / draft lá
thư cho phép ấy. Một thủ tục đơn giản nhưng quan trọng để Đại Học Cornell
có thể khởi sự in bộ sách The Memoirs of Phạm Duy.
“Và
rồi tôi có nhắc tới ngày 27.01.2023 sắp tới đây sẽ là Ngày Giỗ thứ 10
của nhạc sĩ Phạm Duy. Ngày Giỗ sắp tới ấy sẽ có thêm rất nhiều
ý nghĩa nếu trên bàn thờ Bố Phạm Duy, thay vì chỉ có hoa trái
nhang đèn, sẽ là một bộ sách The Memoirs of Phạm Duy, điều
mà Anh Vinh biết chắc chắn là nhạc sĩ Phạm Duy đã rất ao ước lúc
sinh thời!”
Một
cuốn sách được xuất bản bởi một Đại Học danh tiếng như Cornell, sẽ được
lưu trữ nơi các thư viện lớn trên thế giới, để từ đó có thể mở ra các
cuộc nghiên cứu, đây không chỉ là niềm tự hào của Bố Phạm Duy mà còn niềm hãnh
diện cho các thế hệ thứ 2 thứ 3 của gia đình nhạc sĩ Phạm
Duy. Hãy không để dự án lớn này bị “đứt gánh giữa đường” để
sau này chỉ còn lại là sự hối tiếc!
…
Bằng
mọi giá, Duy Minh Duy Cường Duy Đức và Các Anh Em cần có nỗ lực “tạo thuận”
cho giấc mơ của Bố Phạm Duy trở thành hiện thực, để rồi ra, Duy
Minh Duy Cường Duy Đức và Các Em sẽ không phải thốt nên câu là “rất
tiếc”…
Last
but not least, Think Big nha mấy Anh Em!
…
Các
emails này tôi đều có gửi cho Anh Eric được đọc, trong một email thứ ba không
rút ngắn, có thêm đoạn này:
…
Thập
niên 1970, khi anh Vinh họp một Hội nghị Sinh Viên Á Châu bên Nhật, anh
Vinh thấy các bảng hiệu rầm rộ quảng cáo cho cuốn phim “Love Story”
mô phỏng theo cuốn tiểu thuyết cùng tên của Erich Segal với câu
catchphrase ấy là: “Love
means never having to say you’re sorry / Yêu là không bao giờ phải nói câu
là anh rất tiếc”. Anh Vinh lúc này thì nghĩ tới tình yêu
thương của những đứa con đối với Bố Phạm Duy. Bằng mọi giá, Duy
Minh và Các Em cần phải “tạo thuận” cho giấc mơ của Bố Phạm
Duy trở thành hiện thực, để rồi ra, Duy Minh và Các Em sẽ không phải
thốt nên một câu là “rất tiếc”.
Đó
là những điều tâm huyết mà Anh Vinh muốn chia sẻ với Duy Minh, Duy Cường, Duy
Đức và các Anh Em.
…
Eric
Henry viết:
Anh
Vinh thân quý, Thiệt ra, tôi rất thích draft email [3]
mà Anh đã gửi cho tôi thấy ngày hôm qua — trong khi đọc, tôi thấy là cách
viết của nó hùng biện đến độ “chuyển trời rung đất”, có đầy đủ sức lực
khiến thần
quỷ rơi lệ, tuy vậy, nếu Anh thấy là draft mới nhất sẽ hữu hiệu hơn, thì
tôi cũng xin tuân theo. I trust your judgement.
Với
3 bức tâm thư được gửi đi và đã đến người nhận, nhưng rồi vẫn là sự im lặng của
những người con Nhạc sĩ Phạm Duy. Không biết ngày mai của bộ Hồi Ký ấy sẽ ra
sao: Que Sera, Sera… Và rồi trong sự tin cậy, Eric Henry sau đó cũng đã gửi tôi
một copy bản thảo bộ sách The Memoirs of Phạm Duy như “Của tin gọi một
chút này làm ghi.“ [Nguyễn Du]
MỘT
CHÚT RIÊNG TƯ
Được
Eric Henry tặng cuốn sách đồ sộ “Garden of Eloquence / Thuyết Uyển,
của Lưu Hướng”, do Eric Henry dịch và giới thiệu, như một đáp lễ, qua
Amazon tôi gửi tặng Eric bộ sách Chân Dung Văn Học Nghệ Thuật
và Văn Hóa I & II. Chỉ 3 ngày sau, tôi nhận được email hồi
âm của Eric:
“Hoan hô! Amazon đúng
hẹn rồi! Tôi vừa nhận được Chân Dung Văn Học Nghệ Thuật
và Văn Hóa, Tập 1 và Tập 2. Trong khi coi Tập 2, tôi hài lòng
và quan tâm đặc biệt khi thấy là Anh đã chú ý nghệ thuật tạo
hình trong những bài viết về họa sĩ Tạ Tỵ và hai điêu khắc gia Lê Ngọc Huệ
và Mai Chửng. Tôi cũng muốn thấy những gì mà Anh đã viết về John
Steinbeck. Tôi suốt nhiều năm hết sức đam mê ngôn ngữ đẹp do Steinbeck tạo
ra trong tiểu thuyết của anh:Tortilla Flat. Có hai quyển sách của
Anh, tôi bây giờ có cơ hội được giáo dục về nhiều khía cạnh của văn hóa Việt
Nam. Đây là một niềm vui lớn!”
Rồi
là một email tiếp theo:
“Giống
như Anh, tôi suốt nhiều năm đã được cái may mắn trở nên khá thân mật với nhiều
người bất thường tầm – vẫn chữ của Eric. Tiếc thay, họ đang dần
dần trở thành người của trăm năm cũ rồi. Tôi nên bắt chước Anh và thử viết
một tập “chân dung” để vinh danh họ.”
Và chẳng thể ngờ,
cũng từ đây giữa hai chúng tôi nảy nở ra mối tương quan mới, với một dự án mới:
TS Eric Henry dự định sẽ dịch sang tiếng Anh hơn một ngàn trang toàn bộ hai tập
Chân Dung Văn Học Nghệ Thuật và Văn Hóa của tôi. Tôi cũng hiểu rất rõ rằng,
Eric cũng đang còn bận rộn với bao nhiêu công trình dở dang khác của anh.
Không
lâu sau đó, tôi nhận được một chương sách dịch đầu tiên Chân Dung Mặc Đỗ của
bộ sách tiếng Anh dự tính có nhan đề là: Creative World of the South Vietnam
1954 – 1975. Và rồi liên tiếp sau đó, cứ mỗi hai tuần hay mười ngày, tôi lại nhận
được bản dịch một Chân Dung mới. Và hôm nay là Dương Nghiễm Mậu: “Forty
Years of Dương Nghiễm Mậu And the “Autobiography of Nguyễn Du” cũng
là Chân Dung thứ sáu vừa được Eric dịch xong, cùng với một lá thư của dịch giả
Eric Henry, mà tôi muốn chia sẻ với bạn đọc, thay cho một kết từ của bài viết
này.
Tôi
bây giờ đang nghĩ về một bức thư mô tả các tác phẩm của Anh cho một nhà
xuất bản. Chân Dung tập 1 tôi tạm gọi là: “The Creative World of South
Vietnam, vol. 1: Eighteen Literary, Artistic, and Cultural Portraits”. Tôi
đã làm một danh sách cho các nhà xuất bản để thấy nội
dung là như thế nào (và sẽ làm một danh sách tương tự cho tập 2): Tôi bắt đầu
suy nghĩ về việc liên lạc với các nhà xuất bản. Eric
…
Để
hoàn tất bản dịch hơn một ngàn trang sách, rồi tìm được một nhà xuất bản Mỹ
trong dòng chính như University Press, còn là cả một chặng đường dài gian
truân, như qua một câu thơ Tản Đà: Hai vai gánh nặng con đường thời xa, và
rồi chúng tôi cùng chúc cho nhau, giữ sao cho chân cứng đá mềm.
Cũng
trong khoảng thời gian này, tôi đã hoàn tất thêm được 2 chân dung: một của nhạc sĩ Phạm Duy, một của Cựu chiến binh TS
Eric Henry. Riêng với bài “Tình
Quê hương trong Nhạc Phạm Duy và những Chân Dung”, có lẽ do sẵn lòng yêu
quý Phạm Duy nên được Anh Eric tâm đắc nhất. Anh Eric viết: “Tôi thấy
là các bài chân dung của anh, chân dung Phạm Duy có lẽ là tuyệt vời nhất về nội
dung và chất lượng và phần then chốt của toàn bài đó là đoạn này: “Một
Phạm Duy đã sống qua hai thế kỷ, ông cưu mang tất cả sức nặng của tấn thảm kịch
đất nước bốn ngàn năm thăng trầm – cả tấn bi kịch của một con người Việt Nam, vừa
lớn lao vừa nhỏ nhoi, vừa đẹp đẽ và cả xấu xí.” [trích dẫn eMail
ngày 6 tháng 10, 2024]
Và
cả hai chúng tôi cũng không bao giờ quên, là làm sao bằng mọi giá sớm xuất bản
cho được bộ sách The Memoirs of Phạm Duy, một trong những ước mơ của nhạc sĩ Phạm
Duy nay vẫn còn đang dang dở.
MỘT
KẾT THÚC CÓ HẬU 20 NĂM SAU
Bất
ngờ, ngày 13 tháng 10, 2024 tôi nhận được một eMail rất ngắn của anh Eric:
“Xin
chia sẻ với Anh Vinh tin mừng về Hồi Ký Phạm Duy:
Người dịch (tôi), người thừa kế Phạm Duy Đức, và
Cornell University Press đã thành lập một hợp đồng có chữ
ký của cả ba bên. Tôi thấy là một trong những yếu tố mà đã dẫn đến kết quả
này là các nỗ lực hai năm trước của anh Vinh về
việc này.” [trích email của TS Eric Henry, gửi Ngô Thế Vinh
ngày 13/10/2024]
Cùng
với tin vui trên, anh Eric gửi kèm theo một Bản Hợp Đồng mà trên văn bản tiếng
Anh gọi là Biên Bản Thoả thuận, với sự đồng ý của Anh Eric Henry cho phép phổ
biến Bản Hợp Đồng này.
BIÊN
BẢN THỎA THUẬN
THỎA
THUẬN NÀY được lập vào ngày 20 tháng 9 năm 2024 giữa Eric
Henry, “dịch giả” và “người thừa kế” của Phạm Duy, do Phạm Duy Đức đại diện, và
Cornell University Press, một bộ phận của Cornell University, được tổ chức và
duy trì theo và theo luật của Tiểu bang New York, có văn phòng đặt tại
512
E. State Street
Ithaca,
NY 14850
sau
đây gọi là “Nhà xuất bản”, về Hồi ký của Phạm Duy gồm bốn tập được dịch từ tiếng
Việt sang tiếng Anh, sau đây gọi là “Bản dịch”.
1.
QUYỀN ĐƯỢC CẤP CỦA NGƯỜI THỪA KẾ
A.
Người thừa kế cấp cho Dịch giả quyền dịch Tác phẩm sang tiếng Anh và chuẩn bị bản
dịch để xuất bản, bao gồm việc chuẩn bị bất kỳ tài liệu quan trọng nào, bao gồm
nhưng không giới hạn ở phần giới thiệu và chú thích, theo các hướng dẫn do Nhà
xuất bản thiết lập.
B.
Người thừa kế có quyền xem xét và phê duyệt Bản dịch trước khi xuất bản. Vì lợi
ích đảm bảo Bản dịch được xuất bản nhanh chóng, Người thừa kế đồng ý chuyển cho
Nhà xuất bản sự chấp thuận hoặc các chỉnh sửa của mình trong vòng hai mươi ngày
làm việc kể từ khi nhận được Bản dịch và đồng ý thêm rằng Nhà xuất bản có quyền
từ chối bất kỳ thay đổi nào, ngoại trừ việc sửa lỗi đánh máy hoặc lỗi thực tế.
C.
Người thừa kế cấp cho Nhà xuất bản giấy phép độc quyền để xuất bản và bán từng
tập Bản dịch trên toàn thế giới, ngoại trừ Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt
Nam hoặc cho các tổ chức, cơ quan hoặc công ty kinh doanh trực tuyến với tên miền
.vn và đăng ký bản quyền Bản dịch dưới tên của Đại học Cornell.
No comments:
Post a Comment