Luật Khoa 360: Y
Quynh Bđăp, tội danh khủng bố và phiên tòa dẫn độ
Trần Quỳnh Vi | Luật
Khoa tạp chí
Oct
30, 20240
https://www.luatkhoa.com/2024/10/luat-khoa-360-y-quynh-bdap-toi-danh-khung-bo-va-phien-toa-dan-do/
Việt
Nam coi Y Quynh Bđăp là tội phạm khủng bố, vì sao cộng đồng quốc tế yêu cầu trả
tự do?
HÌNH
: https://www.luatkhoa.com/content/images/size/w1000/format/webp/2024/10/3267846823.jpg
Nhà
hoạt động người Thượng Y Quynh Bđăp. Ảnh gốc: BBC. Đồ họa: V.K / Luật Khoa.
Trưa
ngày 30/9 ở Bangkok, Thái Lan, trời nắng nóng hầm hập. Một người đàn ông Việt
Nam bị cảnh sát Thái áp giải vào phòng xét xử của một tòa án hình sự. Anh ta bị
cùm chân, đeo khẩu trang màu đỏ, và tên của anh được đánh dấu màu đỏ trong danh
sách các vụ xử trong ngày. Người đàn ông đó là Y Quynh Bđăp, một người Ê đê đã
cùng gia đình vượt biên sang Thái Lan vào năm 2018 để xin tị nạn, với lý do bị
đàn áp tôn giáo tại Việt Nam.
Trước
đó, ngày 20/1, Tòa án Nhân dân tỉnh Đắk Lắk đã kết án vắng mặt Bđăp 10 năm tù về
tội “khủng bố”, liên quan tới vụ tấn công tại hai xã ở
huyện Cư Kuin của tỉnh này vào ngày 11/6/2023, khiến chín người chết và hai người
bị thương. Tuy nhiên, Bđăp phủ nhận cáo buộc và cho biết mình không có mặt tại
Việt Nam vào thời điểm xảy ra vụ việc.
Người
viết đã đến dự phiên xét xử ngày 30/9. Ghi nhận cho thấy có khoảng 40 người, đa
số là nhân viên của các tổ chức nhân quyền, nhân viên của Liên Hợp Quốc, báo
đài quốc tế, v.v, chờ đợi bên ngoài phòng xét xử. Theo thông báo từ tòa án Thái
Lan, vì lý do quá tải, ngoại trừ luật sư của Bđăp thì những người dự khán phải
tập trung tại một phòng xử khác. Tuy nhiên, một số người vẫn được ở lại phòng
xét xử, và theo đại diện của Bđăp thì đó là các công an Việt Nam.
Theo
nguồn tin của Luật Khoa tạp chí từ Quỹ Liên Văn hóa (Cross Cultural Foundation) - một tổ chức
chuyên giúp đỡ những người tị nạn chính trị trong khu vực (như từ Việt Nam,
Myanmar), ở phiên xét xử đầu tiên (ngày 6/8) của Bđăp tại Thái Lan, hơn 20 công
an viên Việt Nam đã có mặt. Trong phiên này, tòa án đã hoãn tuyên án để cho luật
sư của Bđăp thêm thời gian chuẩn bị.
Y
Quynh Bđăp là ai?
Bđăp
sinh năm 1992, là một nhà hoạt động nhân quyền người Việt Nam, thuộc sắc tộc Ê
Đê - một trong những nhóm thiểu số ở Tây Nguyên.
·
Bđăp
là người đồng sáng lập tổ chức Người
Thượng vì Công lý (Montagnards Stand for Justice - MSFJ) và tích cực đấu tranh
cho quyền tự do tôn giáo và quyền lợi của các sắc tộc thiểu số, đặc biệt là
nhóm người Thượng (Montagnard) ở vùng Tây Nguyên.
·
Năm
2018, lo ngại sự đàn áp tôn giáo và nguy cơ bị bắt giữ, Bđăp và gia đình xin tị
nạn ở Thái Lan và được Cao ủy Liên Hợp Quốc về Người tị nạn (UNHCR) cấp quy chế
tị nạn.
·
Sau
khi đến Thái Lan, Bđăp vẫn tiếp tục các hoạt động nhân quyền của mình.
·
Vào
tháng 6/2023, chính quyền Việt Nam đã cáo buộc Bđăp có liên quan đến một vụ tấn
công khủng bố tại Đắk Lắk và kết án Bđăp vắng mặt 10 năm tù vào tháng 1/2024 với
tội danh “khủng bố”.
·
Ngày
10/6, Bđăp đã gặp đại diện Đại sứ quán Canada để phỏng vấn về khả năng định cư ở
Canada. Nhưng chỉ một ngày sau đó, Bđăp bị cảnh sát Thái Lan bắt giữ theo yêu cầu
dẫn độ từ phía Việt Nam.
Bđăp
có phạm tội gì theo luật pháp Thái Lan không?
Luật
sư đại diện cho Bđăp nói với Luật Khoa rằng Bđăp thực ra không bị cáo buộc tội
danh nào ở Thái Lan.
·
Luật
sư khẳng định rằng Bđăp không phạm bất kỳ tội hình sự nào. Dù có những thông
tin cho rằng Bđăp đã vi phạm luật tị nạn (refugee law) hoặc luật di trú
(immigration law) tại Thái Lan, nhưng đây chỉ là những cáo buộc không có bằng
chứng.
·
Tòa
án Thái Lan chưa từng tiến hành bất kỳ phiên xét xử nào liên quan đến tình trạng
tị nạn của Bđăp và cũng không cáo buộc ông vi phạm luật pháp của Thái Lan. Vụ
việc của Bđăp hoàn toàn xoay quanh yêu cầu dẫn độ ông về Việt Nam theo đề nghị
của chính quyền Việt Nam.
·
Tới
thời điểm hiện tại, quy chế tị nạn của Bđăp vẫn được công nhận và không có gì
thay đổi. Bđăp đang bị tạm giam, tuy nhiên vợ và con của ông vẫn tiếp tục sống
bình thường ở Thái Lan với tư cách là người tị nạn được bảo hộ theo diện của
UNHCR.
Tại
sao Bđăp bị xét xử tại Thái Lan?
Mặc
dù các phiên xử của Bđăp tại Bangkok đều diễn ra trong tòa án hình sự, nhưng thẩm
phán chỉ xem xét liệu có nên chấp thuận yêu cầu của Việt Nam để dẫn độ Bđăp về
nước (extradition hearing) chịu án hay không.
·
Việt
Nam và Thái Lan chưa có hiệp định dẫn độ song phương. Hai nước xử lý các yêu cầu
dẫn độ theo từng trường hợp cụ thể, dựa trên nguyên tắc hợp tác quốc tế và các
hiệp ước quốc tế mà cả hai nước đều tham gia.
·
Trong
trường hợp của Bđăp, chính phủ Việt Nam (thông qua Bộ Ngoại giao) phải đệ đơn
xin phép chính phủ và tòa án Thái Lan cho việc dẫn độ.
·
Trong
phiên xét xử ngày 30/9, thẩm phán cho biết Bộ Ngoại giao Việt Nam đã bắt đầu
liên lạc chính phủ Thái Lan về việc đưa Bđăp về nước từ tháng 12/2023.
Các
tổ chức nhân quyền nói gì về bản án vắng mặt của Bđăp ở Việt Nam?
·
Văn
phòng đại diện của Liên Hợp Quốc tại Bangkok, hơn 30 tổ chức nhân quyền quốc tế
và nhiều chính phủ, trong đó có Mỹ, không công nhận bản án vắng mặt 10 năm tù đối
với Bđăp. Lý do, theo họ, bằng chứng mà cơ quan kiểm sát Việt Nam đưa ra không
đủ sức thuyết phục. Họ bày tỏ lo ngại về sự thiếu minh bạch và tính công bằng
trong phiên tòa xét xử Bđăp. Bản án đối với Bđăp không đủ căn cứ pháp lý và có
khả năng mang động cơ chính trị.
·
Luật
sư của Bđăp cho biết Việt Nam đưa ra bản án 10 năm đối với ông ấy chủ yếu dựa
trên lời khai của 3/100 người bị khởi tố liên quan vụ tấn công tại Đắk Lắk vào
năm 2023. Những người này bị truy tố trong các phiên xét xử tập thể, và có nhiều
lo ngại rằng họ đã bị ép cung
·
Nói
cách khác, Việt Nam chỉ tuyên bố Bđăp là kẻ chủ mưu, nhưng các bằng chứng mà Việt
Nam đưa ra không làm rõ chi tiết về quá trình tổ chức, hành vi cụ thể hay vai
trò của ông trong việc thực hiện vụ tấn công. Việt Nam không cung cấp bằng chứng
rõ ràng về việc Bđăp đã liên lạc với ai, trong khoảng thời gian bao lâu, hay cụ
thể về việc ông đã chuyển tiền hoặc vũ khí về nước như thế nào.
·
Ngoài
ra, luật sư của Bđăp khẳng định ông đã sống tại Thái Lan liên tục từ năm 2018
và không trở về Việt Nam trong khoảng thời gian đó, đặc biệt là không có mặt tại
Đắk Lắk khi vụ tấn công diễn ra. Việt Nam cũng không cung cấp được bằng chứng cụ
thể về bất kỳ chuyến đi nào của ông về Việt Nam từ năm 2018 nhằm kêu gọi người
khác tham gia vào vụ tấn công.
Phản
ứng của quốc tế về bản án
·
Ngày
30/9, tòa án Bangkok đã chấp thuận yêu cầu dẫn độ của Việt Nam.
·
Sau
đó, vào ngày 10/10, một nhóm gồm 10 dân biểu và thượng nghị sĩ Mỹ, đại diện cả
hai Đảng Cộng hòa và Dân chủ, đã ký chung một bức thư gửi Ngoại trưởng Antony
Blinken. Trong thư, họ kêu gọi Bộ Ngoại giao Mỹ can thiệp để ngăn cản việc dẫn
độ Bđăp về Việt Nam và đề nghị xem xét cho ông cùng gia đình định cư tại Mỹ.
·
Lý
do các nhà lập pháp Mỹ quan tâm đến trường hợp này là vì Bđăp đang đối mặt với
nguy cơ bị tra tấn và đối xử tàn nhẫn nếu bị trả về Việt Nam. Họ nhấn mạnh rằng
việc dẫn độ ông sẽ vi phạm các cam kết quốc tế về nhân quyền và kêu gọi Thái
Lan tôn trọng nghĩa vụ của mình theo Công ước Chống Tra Tấn của Liên Hợp Quốc
(Convention Against Torture - CAT).
·
Ngoài
ra, ngày 18/10, có hơn 30 tổ chức nhân
quyền quốc
tế đã gửi thư chung đến chính phủ Thái Lan và Thủ tướng Paetongtarn Shinawatra,
cũng như Liên Hợp Quốc, để phản đối việc dẫn độ Bđăp về Việt Nam. Trong thư, các tổ chức này,
bao gồm Ân xá Quốc tế (Amnesty International) và Ủy ban Luật gia Quốc tế
(International Commission of Jurists), kêu gọi Thái Lan tuân thủ các cam kết
nhân quyền quốc tế và nội địa, đồng thời hủy bỏ quyết định dẫn độ. Họ cũng yêu
cầu chính phủ Thái Lan tạo điều kiện để Bđăp và gia đình được tái định cư tại một
quốc gia thứ ba.
Vụ
việc sẽ tiếp tục diễn ra như thế nào?
Theo
các quy định pháp lý tại Thái Lan, Bđăp có quyền nộp đơn kháng cáo trong vòng
30 ngày kể từ khi phán quyết dẫn độ được đưa ra, tức là tính từ ngày 30/9 đến
cuối tháng Mười này.
·
Ngoài
ra, tòa án Thái Lan cũng phán quyết rằng chính phủ Thái Lan có 90 ngày để đưa
ra quyết định cuối cùng về việc có hợp tác với yêu cầu dẫn độ của Việt Nam đối
với Bđăp hay không.
·
Nói
ngắn gọn, mặc dù tòa án đã chấp thuận yêu cầu dẫn độ, quyết định cuối cùng vẫn
thuộc thẩm quyền của chính phủ Thái Lan.
·
Trao
đổi với Luật Khoa, ông Santi tại Ủy ban Nhân quyền Quốc gia Thái Lan (National
Human Rights Commission of Thailand), cho rằng chính phủ Thái Lan không nên chấp
thuận dẫn độ Bđăp về Việt Nam vì lý do nhân quyền. Ông Santi cho rằng, nếu
chính phủ Thái Lan vẫn quyết định dẫn độ và Bđăp bị ngược đãi khi về nước, thì
Thái Lan sẽ vi phạm Công ước Chống Tra tấn.
·
Theo
thông tin từ Quỹ Liên Văn hóa (Cross Cultural Foundation), Bđăp đã nộp đơn
kháng án.
Quyết
định về việc ông có bị dẫn độ hay không vẫn chưa rõ ràng, và sẽ phụ thuộc phần
lớn vào công việc của các luật sư đại diện cũng như nỗ lực vận động từ các tổ
chức nhân quyền quốc tế.
Luật
Khoa sẽ tiếp tục cập nhật thông tin về vụ việc.
---------------------------
Đọc
thêm:
Diễn
biến: Vụ tấn công hai trụ sở UBND xã ở Đắk Lắk
Chính
quyền đàn áp và cô lập người Thượng như thế nào?
Từ
sự kiện ở Tây Nguyên nghĩ về chức năng xã hội của giới trí thức
No comments:
Post a Comment