Sắp
vào năm học mới Quốc hội lại bàn chuyện Bộ Giáo dục soạn thêm bộ sách giáo khoa
Quốc Phương, cộng tác viên RFA Tiếng Việt từ London
2023.08.04
https://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/vn-parliament-discusses-new-school-books-08042023122228.html
Chỉ còn
vài tuần nữa, hàng triệu học sinh ở Việt Nam sẽ bước vào năm học mới, tuy
nhiên, theo dõi công luận và truyền thông mạng Việt Nam, dường như chủ trương về
vấn đề sách giáo khoa vẫn còn chưa thống nhất, trong một số ban, ngành hữu quan
ở Việt Nam, đặc biệt từ quan điểm trong nội bộ các cơ quan quyền lực của nước
này như Quốc hội, Bộ Giáo dục & Đào tạo và Trung ương Mặt trận Tổ Quốc.
Học
sinh Việt Nam tại một hội chợ sách ở Hà Nội năm 2015 (minh hoạ) . AFP
Trước hết,
trong một bức thư gửi đến Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Việt
Nam, được giới quan sát quan tâm chủ đề giáo dục Việt Nam và chủ trương, chính
sách đối với vấn đề sách giáo khoa chia sẻ từ đầu tuần này, mà RFA Tiếng Việt đọc
được, tác giả thư, nhà khoa học, Tiến sĩ Tô Văn Trường viết:
“Chiều
27/7/2023, tại buổi làm việc của Đoàn giám sát của Quốc hội với Chính phủ về việc
thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về đổi mới chương trình, SGK giáo dục phổ
thông (GDPT), Đoàn giám sát có yêu cầu Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) tổ chức
biên soạn một bộ SGK. Đề nghị này đã gây ra những ý kiến trái chiều trong cuộc
họp và trong dư luận, chủ yếu là không đồng tình. Đến Bộ trưởng Bộ GDĐT Nguyễn
Kim Sơn cũng không hiểu đề nghị đó dựa trên những căn cứ nào."
Theo tường
thuật của báo chí, tại cuộc họp, để giải thích cho đề xuất của Đoàn giám sát,
ông Nguyễn Đắc Vinh, Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hoá, Giáo dục (UBVHGD), đặt câu hỏi: “Nếu
giao cho tất cả các lực lượng xã hội hóa, các tổ chức, cá nhân thì ai sẽ chịu
trách nhiệm trong việc phát triển, cập nhật chương trình? Trách nhiệm của Nhà
nước ở đâu?”.
Ông Vinh
cho rằng: “Ở đây không chỉ trách nhiệm của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT). Bộ
GDĐT chỉ tổ chức còn như ở nhiều nước vẫn có hội đồng quốc gia chịu trách nhiệm
về nội dung SGK. Không nhất thiết phải viết bộ SGK mới, cái quan trọng cuối
cùng vẫn là Nhà nước phải có bản quyền về nội dung một bộ SGK và không tính tiền
bản quyền về biên soạn SGK, còn các doanh nghiệp có thể khai thác nội dung đó để
phát hành SGK, phục vụ cho người dân một cách tốt nhất.”.
Ông Vinh
cũng nói: “Hiện, SGK chưa ban hành hết, vẫn còn một số lớp chưa xong. Giả
sử nếu các đơn vị xuất bản SGK hiện nay gặp vấn đề gì đó thì cả nền GDPT của nước
ta có dừng lại để chờ các nhà xuất bản khắc phục vấn đề của họ xong rồi làm tiếp
không? Đoàn giám sát muốn nhấn mạnh trách nhiệm của Nhà nước đối với nền GDPT,
luôn giữ trong tay phương án an toàn nhất, bảo đảm quyền lợi của học sinh, của
người dân.” (Trích báo Thanh Niên, ngày 28/7/2023).
‘Bất
đồng quan điểm’
Bức thư của
Tiến sĩ Tô Văn Trường cũng chỉ ra lý do vì sao lãnh đạo Ủy ban Văn hóa, Giáo dục
(UBVHGD) của Quốc hội Việt Nam lại có ý tưởng trên, đồng thời ông Trường cũng
cho biết về phản ứng của Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo của Việt Nam ra sao, bức
thư có đoạn:
“Qua
phát biểu của ông Chủ nhiệm UBVHGD, ai cũng hiểu mong muốn của ông là cần có một
bộ SGK của Bộ GDĐT để giữ an toàn cho việc triển khai chương trình GDPT mới.
Đây cũng chính là lý do mà Nghị quyết 88/2014 của Quốc hội yêu cầu: “Để chủ động
triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới, Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức
việc biên soạn một bộ sách giáo khoa. Bộ sách giáo khoa này được thẩm định, phê
duyệt công bằng với các sách giáo khoa do tổ chức, cá nhân biên soạn.”
Tuy nhiên,
trên thực tế, như báo cáo của Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn tại cuộc họp:
“Thực hiện
chủ trương xã hội hóa việc biên soạn SGK, đến nay đã có nhiều tổ chức, cá nhân
liên kết với nhiều nhà xuất bản có chức năng xuất bản SGK để tổ chức biên soạn,
đề nghị thẩm định SGK. Mỗi môn học, hoạt động giáo dục trong chương trình GDPT
đã có nhiều SGK được phê duyệt đưa vào sử dụng, đáp ứng yêu cầu triển khai
chương trình, SGK mới.”
Căn cứ thực
tiễn triển khai SGK thực hiện chương trình GDPT mới, Quốc hội khoá XIV đã ban
hành Nghị quyết 122/2020 quy định:
“Khi thực
hiện biên soạn sách giáo khoa theo phương thức xã hội hóa, nếu mỗi môn học cụ
thể đã hoàn thành ít nhất một sách giáo khoa được thẩm định, phê duyệt theo quy
định của Luật Giáo dục số 43/2019/QH14 thì không triển khai biên soạn sách giáo
khoa sử dụng ngân sách nhà nước của môn học đó.”
Học
sinh và phụ huynh tìm sách giáo khoa cũ được bán trên đường phố ở Bắc Ninh trước
đây (minh hoạ). AFP
‘Đừng
quay lại độc quyền’
Trong ý kiến
tại bức thư được cho là có tính chất phản biện của mình, Tiến sĩ Tô Văn Trường
viết tiếp:
“Về vấn
đề này, tôi đã có bài viết Đừng quay lại “độc quyền” sách giáo khoa trên
VietNamNet ngày 31/7. Nay, xin có thêm ít dòng trao đổi về ý kiến của
ông Chủ nhiệm UBVHGD. Trước hết, nói về trách nhiệm phát triển chương trình
GDPT thì theo quy định tại khoản 3, Điều 31, Luật Giáo dục và điểm b, khoản 3,
Điều 2, Nghị định 86/2022 của Chính phủ, đó là trách nhiệm của Bộ GDĐT. SGK chỉ
là tài liệu dạy học, dù do Bộ GDĐT tổ chức biên soạn như đề nghị của Đoàn giám
sát hay do các tổ chức, cá nhân khác biên soạn, cũng phải cập nhật chương trình
GDPT, khi chương trình có sự phát triển (điều chỉnh).
Xã hội
hoá biên soạn SGK không có nghĩa là Nhà nước buông bỏ vai trò quản lý. Luật
Giáo dục và Nghị định 86 của Chính phủ đã có các quy định bảo đảm trách nhiệm của
Nhà nước đối với phát triển giáo dục nói chung và việc thực hiện đổi mới chương
trình, SGK GDPT nói riêng.
Ở nước
nào cũng vậy, trách nhiệm của Nhà nước là tạo hành lang pháp lý và điều kiện
thuận lợi cho người dân sinh sống, làm ăn, chứ không phải là ôm đồm, làm những
việc không đúng chức năng quản lý nhà nước.
Trong
lĩnh vực SGK, Nhà nước bảo đảm an toàn cho người dân và các nhà đầu tư bằng các
biện pháp quản lý như ban hành chương trình làm căn cứ biên soạn SGK và thực hiện
các hoạt động dạy, học, kiểm tra, đánh giá; thẩm định, phê duyệt SGK; quản lý
giá SGK; kiểm tra, thanh tra, xử lý vi phạm,… theo quy định của pháp luật. Giữa
lúc việc đổi mới chương trình, SGK đang đi đến chặng cuối mà Bộ GDĐT lại đứng
ra làm một bộ SGK “của
Bộ” thì đó mới là giải pháp không an toàn, vừa rũ rối tình hình, vừa làm cho
các nhà đầu tư giảm niềm tin vào một môi trường đầu tư thiếu ổn định.”
Phải
nói là ‘cạn lời’
Ngay lập tức,
trên mạng xã hội Việt Nam cũng đã có nhiều phản ứng xung quanh vấn đề ‘rối ren’ trong
quan điểm, chủ trương về sách giáo khoa này, trong đó có quan điểm từ trong nội
bộ cơ quan Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, một đoàn thể chính trị - xã hội quan trọng
được cho là ‘cánh tay nối dài’ của Nhà nước và ĐCSVN trong cộng đồng, xã hội,
mà một trong số phản ứng đó là ý kiến được công bố công khai trên trang mạng xã
hội Facebook cá nhân của nhà giáo Thái Hạo mà RFA đọc được ngay trong đầu tháng
8/2023.
Trong một
mục dòng trạng thái (status) có tựa đề “Những tù nhân của sách giáo khoa”, ông
Thái Hạo viết:
“Cho đến
hôm nay, đã là năm thứ năm triển khai Chương trình Giáo dục Phổ thông mới của
cuộc “Đổi mới căn bản toàn diện” thế mà nhà nước và dân tình vẫn còn đang cãi
nhau những chuyện như “Bộ Giáo dục có nên biên soạn thêm một bộ sách giáo khoa
không?” thì phải nói là cạn lời.
Không
những thế, trong “Hội
nghị góp ý kiến về triển khai thực hiện chương trình, sách giáo khoa phổ thông
2018” do Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tổ chức ngày 2/8/2023, ông GS Trần Ngọc Đường,
Chủ nhiệm Hội đồng Dân chủ, Pháp luật của Ủy ban còn phát biểu "Không nên
xã hội hóa biên soạn sách giáo khoa mà Nhà nước nên đầu tư để có bộ sách giáo
khoa chuẩn cho học sinh".
Ô, thế
nào là “chuẩn”? Những bộ đã biên soạn và in cho học sinh học mấy năm nay
không “chuẩn”
à, thế ai đã duyệt, ai đã cấp phép, ai đã cho in? Lấy gì để làm căn cứ cho một
bộ sách do BGD biên soạn sẽ là “chuẩn” hơn? Rồi những bộ sách trước đây (như bộ
2000) là ai biên soạn, có chuẩn không mà lại phải thay?”
Trở
lại vạch xuất phát?
Nhà giáo
Thái Hạo cũng đề cập và so sánh vấn đề chính sách với sách giáo khoa hiện nay của
Việt Nam so với thời Pháp thuộc ở đầu thế kỷ trước, cũng như với thời Việt Nam
Cộng Hòa trước đây, và ông đặt vấn đề liệu đã có sự đòi quay trở lại với ‘vạch
xuất phát’, bài viết trên FB của nhà giáo này viết tiếp:
"Thời
Pháp thuộc, cái thời mà “chúng tuyệt đối không cho nhân dân ta một chút tự do
dân chủ nào” (HCM) nhưng một ông giáo tiểu học nếu thích viết sách giáo khoa
thì cứ việc viết, xong thì mang lên Nha học chính cho họ duyệt, “ok”
thì mang in rồi đưa ra cửa hàng mà bán. Ai cũng có thể viết, bao nhiêu bộ thì
tùy, giáo viên và học sinh thích bộ nào thì mua bộ ấy về mà học mà dạy. Thời
VNCH cũng thế, rồi các nước trên thế giới bây giờ đều thế cả.
Nhưng lạ
thay, sau khi “cả
hệ thống chính trị vào cuộc” và hạ được cái quyết tâm lịch sử để đến được “cái
ngày xửa ngày xưa” đó, là “Một chương trình nhiều bộ sách”, thì nay người ta lại
đòi quay về với vạch xuất phát: một bộ sách.
Cuộc “đổi
mới” cứ càng làm càng đi thụt lùi. Vì bàn lùi. Từ chỗ “nhiều bộ sách”, rồi chốt
năm bộ, cuối cùng thì quyết ba bộ; từ môn Lịch sử là tự chọn, đến khi chuẩn bị
vào năm học mới thì “rầm rộ đấu tranh” để cuối cùng thành bắt buộc; từ tích hợp
liên môn, giờ cũng đang la ó đòi trở lại đơn môn...
Có lẽ
đúng, giáo dục VN là dành cho người VN, nên nó chỉ cần dùng một bộ sách thôi, như
Kinh Thánh ấy, thi là tụng cho thuộc rồi vào mà chép lại, kiểu “Tử viết...”, là ok. Suốt ngày kêu
la rằng giáo dục xuống cấp, trị trệ, bó buộc, ngột ngạt, nào là nạn văn mẫu,
nào là nạn đọc chép, nào là ghi nhớ máy móc, nào là nhồi nhét kiến thức v.v., nhưng
thả ra một cái là “Em chã. Em chã”.
Các bộ
ban ngành thì đầu voi đuôi chuột, hô “đổi mới” rõ to nhưng triển khai thì hình
thức, qua loa, đại khái, lúng túng, bị động, tập huấn cưỡi ngựa xem hoa, trường
ốc thiếu thốn đủ bề...; giáo viên và dân tình thì “ối dồi ôi, ai lại làm thế,
biết thi làm sao, biết dạy làm sao. Em chã, em chã...”.
Cũng trong
dịp này, RFA đọc được chia sẻ của một nhà khoa học, cựu Đại Biểu Quốc Hội Việt
Nam, trong một số nhiệm kỳ trước đây, nêu quan điểm riêng về vấn đề sách giáo
khoa và chủ trương, chính sách liên quan tại Việt Nam như được đề cập ở trên, ý
kiến (xin không nêu danh tính này – PV) bình luận:
“Liên
quan đề xuất Bộ Giáo dục và Đào tạo đứng ra làm một bộ SGK "của Bộ",
thực tế, việc này theo tôi không đúng chức năng quản lý nhà nước của Bộ và đã
không thực hiện được.
Quốc hội
khoá trước đã ra Nghị quyết số 122 nêu rõ: Không chi ngân sách nhà nước làm SGK
nữa, trừ trường hợp một môn học nào đó chưa có SGK được phê duyệt. Giáo sư Nguyễn
Kim Sơn, Bộ trưởng, cũng phản đối đề nghị này.
Vấn đề
đặt ra theo tôi là bây giờ, mọi việc đang tiến triển bình thường, Bộ Giáo dục
& Đào tạo đứng ra làm một bộ sách của Bộ (như các quan chức nào đó đặt vấn
đề) thì sẽ làm rối tình hình, đẩy lùi xã hội hoá, quay trở lại tình trạng độc
quyền.
Một số
người trước đây tin theo Nghị quyết 88 của Quốc hội, bỏ vốn, thế chấp cả nhà cửa
để lập công ty, làm SGK. Bây giờ xoá bỏ xã hội hoá thì họ phá sản. Và điều đó sẽ
khiến nhiều nhà đầu tư mất niềm tin vào môi trường đầu tư thiếu ổn định ở Việt
Nam.”
Trở lại với
bài viết trên trang Facebook cá nhân của nhà giáo Thái Hạo, kết thúc bài nêu quan
điểm của mình, ông Thái Hạo, người vốn là một nhà thơ, nhà văn nghệ được nhiều
người biết đến tại Việt Nam, mượn hình ảnh văn chương và thơ ca, phúng dụ viết
thêm:
“Loay
hoay một hồi thì cái máng của ông lão đánh cá lại lờ mờ hiện ra trong sương mù.
Thôi, thì cứ thế đi cho nó đậm đà bản sắc dân tộc. Bỗng nhớ mấy câu thơ, không
biết của ai:
“Con đường
hàng tỉnh tôi đi
Ba mươi
năm ấy có gì đổi thay
Vẫn là
mái rạ tường xây
Ven đường
vẫn một hàng cây xà cừ
Cái lão
dong trâu đi bừa
Là con
ông cụ ngày xưa đi cày”.”
Xem ra, chỉ
còn vài tuần nữa là vào năm học mới 2023-2024, mà giáo dục Việt Nam, đặc biệt
là chủ trương về sách giáo khoa trong nội bộ nhiều cơ quan của đảng, nhà nước
Việt Nam vẫn còn chưa hoàn toàn thống nhất, nếu như không muốn nói là có phần
khá rối ren’, như có ý kiến trong công luận đặt ra.
--------------------------
Tin,
bài liên quan
THỜI SỰ
Giá
sách giáo khoa vẫn là gánh nặng cho phụ huynh
Đề
xuất Bộ GD&ĐT độc quyền phát hành sách giáo khoa: trở lại vạch xuất phát?
Nhà
nước định giá sách giáo khoa: Ma trận “lợi ích nhóm” của quan chức giáo dục?
Bộ
trưởng giải thích giá sách giáo khoa cao vì giấy tốt: dân không đồng ý!
Sách
Giáo khoa mới và đường hướng dạy người khi nào tương thích?
No comments:
Post a Comment