Tại
sao Hàn Quốc ân xá cho các lãnh đạo tham nhũng?
Phạm Thị Hồng Nhung, biên dịch
https://nghiencuuquocte.org/2023/01/15/tai-sao-han-quoc-an-xa-cho-cac-lanh-dao-tham-nhung/
Cái
cớ dùng sự khoan hồng để thúc đẩy đoàn kết dân tộc dường như không thuyết phục.
Năm nay, Lee Myung-bak hẳn sẽ là người trân trọng món quà Giáng sinh của
mình nhất: vào ngày 27/12, ông Lee – tổng thống bảo thủ của Hàn Quốc giai đoạn
2008-2013 đã được ân xá bởi tổng thống đương nhiệm, Yoon Suk-yeol. Ông chỉ mới
thụ án hơn 2 năm so với bản án 17 năm được tuyên vào năm 2020 vì tội nhận hối lộ
và tham ô; đồng thời được miễn nộp 8,2 tỷ won (6,4 triệu USD) trong số 18,7 tỷ
won tiền phạt và tài sản bị tịch thu. Ông là tổng thống thứ tư của Hàn Quốc được
ân xá kể từ khi nước này dân chủ hóa vào năm 1987. Có rất nhiều lãnh tụ tham
nhũng trên thế giới, nhưng việc họ bị xét xử – kết án – và sau đó được ân xá bởi
người kế nhiệm hiếm khi xảy ra hơn. Tại sao điều này lại thường xuyên xảy ra ở
Hàn Quốc?
Ân xá đóng một vai trò không mấy quan trọng trong các hệ thống pháp luật
hiện đại. Ở nhiều nước gồm cả Pháp, Thổ Nhĩ Kỳ và Thụy Sĩ, quyền ân xá phần lớn
nằm trong tay cơ quan lập pháp. Ở các quốc gia khác chẳng hạn như Indonesia,
chính phủ chỉ có thể ra lệnh ân xá nếu được Tòa án Tối cao ủng hộ. Các tổng thống
Mỹ, đặc biệt là Donald Trump, đã vài lần bị cáo buộc lạm dụng quyền ân xá;
nhưng ít nền dân chủ nào sử dụng ân xá cho mục đích chính trị như cách mà Hàn
Quốc đang làm.
Truyền thống này bắt đầu với Chun Doo-hwan – nhà độc tài quân sự cuối
cùng của Hàn Quốc và Roh Tae-woo – một đồng minh của ông Chun đồng thời là tổng
thống đầu tiên của Hàn Quốc sau dân chủ hóa. Hai người đều bị lĩnh án tù vào
năm 1996 với tội danh nhận hối lộ, dàn dựng một cuộc đảo chính quân sự năm
1979, và có liên quan đến vụ sát hại những người biểu tình ủng hộ dân chủ năm
1980. Cả hai được trả tự do 1 năm sau đó. Năm 2018, Park Geun-hye – người kế
nhiệm ông Lee và cũng là một chính khách bảo thủ – đã bị kết án tù vì tội nhận
hối lộ và lạm quyền. Sau đó, bà được tổng thống kế nhiệm Moon Jae-in của đảng
Minjoo ân xá vào tháng 12/2021.
Văn hóa hối lộ của Hàn Quốc tồn tại lâu hơn chế độ độc tài tham nhũng
đã tạo ra nó. Chính trị của đất nước này là một cuộc chơi đẫm máu – điều giải
thích cho việc đưa những người phạm tội tham nhũng ra trước công lý: không vị tổng
thống nào ngần ngại dùng cảnh sát và văn phòng công tố để điều tra những đối thủ
chính trị của mình. Nhưng lý do ân xá cho những người đã bị kết án lại khó giải
thích hơn. Trong cả 4 trường hợp, đoàn kết dân tộc được các tổng thống viện dẫn
để ân xá cho người tiền nhiệm của mình. Bên cạnh đó, sức khỏe sa sút của người
thụ án cũng là một yếu tố cân nhắc.
Tuy nhiên, không có trường hợp nào được sự đồng thuận của công chúng.
Các vụ ân xá của tổng thống Chun và Roh đã dẫn đến cuộc đụng độ giữa những người
biểu tình và lực lượng cảnh sát chống bạo động năm 1997. Dư luận bị chia rẽ sâu
sắc về việc có nên ân xá cho bà Park và ông Lee hay không. Một cuộc thăm dò tiến
hành vào tháng 12/2022 trước khi ông Lee được trả tự do cho thấy 53% người dân
Hàn Quốc tán thành và 39% phản đối việc này.
Trong vài trường hợp, việc ân xá mang ý nghĩa giúp tổng thống đương nhiệm
tự bảo vệ mình. Nếu các vị tổng thống có thể bị điều tra bởi người kế nhiệm sau
khi họ rời nhiệm sở, thì tại sao không thể hiện sự khoan hồng, tạo tiền lệ và kỳ
vọng (một cách hợp lý) rằng mình cũng sẽ nhận được cách đối xử tương tự sau
này. Trong các trường hợp khác, đó có thể là cách để xoa dịu một bộ phận cử
tri. Bà Park được ân xá vài tháng trước cuộc bầu cử tổng thống. Ông Moon có thể
đã tính toán rằng nếu bà Park chết trong tù, điều đó có thể ảnh hưởng đến cơ hội
của ứng viên đại diện đảng của ông (dù vậy, người này cũng đã thất cử trước ông
Yoon).
Việc ân xá cũng thường được thúc đẩy bởi các tương tác quyền lực trong
giới tinh hoa chính trị. Các chính khách bị kết án thường có nhiều đồng minh
quyền lực trong quốc hội – những người có thể ủng hộ việc ân xá. Tổng thống
Yoon rõ ràng là fan của ông Lee – cựu tổng thống mà ông đã ân xá. Yoon đã đưa
vào đội ngũ của mình những nhân sự từ chính quyền của người tiền nhiệm và thông
qua nhiều chính sách tương tự. Tuy nhiên, ông cũng ân xá cho một số chính trị
gia dính líu đến vụ bê bối của bà Park dù từng bỏ tù họ khi còn là công tố trưởng
dưới thời ông Moon. Có thể Yoon đang hy vọng rằng các biện pháp ân xá sẽ giúp
thống nhất đảng Quyền lực Nhân dân theo xu hướng bảo thủ của ông, vốn đang bị
chia rẽ bởi những cuộc đấu đá nội bộ. Ông Lee và bà Park vẫn có ảnh hưởng rất lớn
trong giới bảo thủ. Tổng thống Yoon, một nhân vật mới nổi về chính trị và là một
người ngoài cuộc, có thể đang hi vọng có thể dọn đường để bước vào giới tinh
hoa này.
Dù không còn là một công tố viên, ông Yoon vẫn thể hiện mình là một người
đấu tranh cho công lý. Nhưng quyết định trả tự do cho một tội phạm có thể sẽ
khơi dậy những vết thương cũ. Erik Mobrand từ Tập đoàn RAND (một viện nghiên cứu
chính sách) cho rằng việc kết án các cựu tổng thống và đồng phạm của họ là những
khoảnh khắc lịch sử đối với nền dân chủ Hàn Quốc. Trái với kỳ vọng thống nhất đất
nước, việc hủy bỏ những bản án này có thể làm xói mòn niềm tin vào các thể chế ở
đất nước này.
-------------------
Nguồn: “Why
does South Korea pardon its corrupt leaders?”, The Economist,
06/01/2023
No comments:
Post a Comment