Những
Sai Trái Trong Lập Luận Pháp Lý Của Tổng thống Nga Putin
Tác giả: Elizabeth Wilmshurst CMG | Chatham House ngày 24/02/2022
Biên dịch: Trần Phạm Bình Minh | Hiệu đính: Phạm Huệ Việt
https://dskbd.org/2022/02/26/nhung-sai-trai-trong-lap-luan-phap-ly-cua-tong-thong-nga-putin/
.
Tấm ảnh cậu bé với dòng chữ: “Cháu không muốn chiến tranh”
Nga đang vi phạm luật pháp quốc tế ở Ukraine
khi sử dụng những cáo buộc vô căn cứ và phản ứng của các quốc gia cần được hướng
dẫn phù hợp.
Nga đã bắt
đầu một cuộc tấn công quân sự quy mô lớn vào Ukraine, khi lần đầu tiên tuyên bố
công nhận Donetsk và Luhansk là các quốc gia riêng biệt. Hầu như không cần nói
rằng Nga đang vi phạm luật pháp quốc tế – vi phạm điều cấm trong Hiến chương
Liên hợp quốc (LHQ) về việc sử dụng vũ lực, vi phạm nghĩa vụ tôn trọng chủ quyền
và toàn vẹn lãnh thổ của các quốc gia khác và vi phạm điều cấm can thiệp.
Nhưng Nga
đang sử dụng ngôn ngữ của luật pháp để bảo vệ hành động của mình. Một số nỗ lực
tranh luận pháp lý đã được Tổng thống Vladimir Putin trong tất cả những phát biểu
gần đây – nhưng những lập luận này đều không đứng vững khi phân tích kỹ lưỡng.
Điều 2(4) Hiến chương Liên Hợp Quốc
nghiêm cấm đe dọa hoặc sử dụng vũ lực với hai ngoại lệ duy nhất là hành động tự
vệ và hành động do Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc ủy quyền. Trong bài
phát biểu vào ngày 23/2/2022, Putin chỉ ra hai cơ sở để Nga dựa vào lập luận
tự vệ – phòng thủ để hỗ trợ hai nước cộng hòa ly khai và tự vệ trước những mối
đe dọa chống lại chính Nga.
Donetsk, Luhansk và quyền tự vệ tập thể
Putin nói
rằng “các nước cộng hòa nhân dân vùng Donbass đã yêu cầu Nga giúp đỡ” và tiếp tục
tìm cách biện minh cho hành động quân sự của mình theo Điều 51 của Hiến chương.
Nhưng quyền tự vệ tập thể chỉ dành cho quốc gia – sự can thiệp nhân đạo nhân
danh các cá nhân trong một quốc gia đã không có được vị trí trong luật quốc tế.
Và chỉ có Nga mới công nhận tình trạng quốc gia của hai khu vực này.
Ngày 23/2,
Putin nhắc lại cáo buộc trước đó của ông rằng người dân hai nước cộng hòa ly
khai đang bị chính phủ Ukraine đàn áp, và thậm chí tội ác diệt
chủng đang được thực hiện chống lại họ. Cáo buộc vô căn cứ này không chỉ
liên quan đến tuyên bố tự vệ nhân danh các khu vực này mà còn liên quan đến việc
Nga “công nhận” chúng là các quốc gia riêng biệt.
Luật pháp
quốc tế không cho phép cư dân của một phần của quốc gia có quyền ly khai khỏi
quốc gia đó. Khía cạnh quyền tự quyết cho phép một “dân tộc” độc lập áp dụng
cho các dân tộc ở các thuộc địa và các lãnh thổ hải ngoại khác dưới sự chiếm
đóng của một quốc gia khác. Khía cạnh khác của quyền tự quyết là “nội bộ” và
bao gồm quyền tự do lựa chọn địa vị chính trị và theo đuổi sự phát triển kinh tế,
xã hội và văn hóa bên trong quốc gia – như thỏa thuận Minsk tìm cách cung cấp
cho Donetsk và Luhansk.
Có một lý
thuyết gây tranh cãi trong luật quốc tế cho quyền ly khai khỏi một quốc gia nếu
nhóm dân được đề cập là đối tượng bị lạm dụng nhân quyền và áp bức có hệ thống.
Đây là lý thuyết về remedial secession (tạm dịch là ly khai đền bù) mà một số
quốc gia, chẳng hạn
như Thụy Sĩ, đã sử dụng tại Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) liên quan đến
tuyên bố độc lập của Kosovo khỏi Serbia – một nền độc lập vẫn chưa được Nga
công nhận.
Nhưng lý
thuyết này không được các tòa án quốc tế ủng hộ và ngay cả khi có chăng nữa,
chính Nga trước đây đã tuyên bố rằng quyền ly khai đền bù “bị giới hạn trong những
trường hợp thực sự khắc nghiệt, chẳng hạn như một cuộc tấn công vũ trang của Quốc
gia mẹ, đe dọa chính sự tồn tại của người dân được đề cập đến” (xem đệ trình
của Nga lên Toà án Công lý Quốc tế trong vụ Kosovo, đoạn 88).
Dù sao thì
các sự kiện thực tế cũng không chứng minh được những tuyên bố của Nga. Luật như
đã được tuyên bố thay mặt cho Tổng thư ký Liên hợp quốc vào ngày 21/2 – rằng
quyết định của Nga công nhận độc lập của các khu vực ly khai là ‘vi phạm toàn vẹn
lãnh thổ và chủ quyền của Ukraine và không phù hợp với các nguyên tắc của Hiến
chương của Liên Hợp Quốc. Không có “quốc gia” nào ở đây để có thể yêu cầu
sử dụng vũ lực quân sự.
Ukraine có phải là mối đe dọa đối với Nga?
Putin đề cập
đến việc “Liên minh Bắc Đại Tây Dương mở rộng cơ sở hạ tầng, phát triển quân sự
trên các vùng lãnh thổ của Ukraine” tức là tạo ra một sự “chống Nga” bao gồm “một
mối đe dọa có thật không chỉ đối với lợi ích của chúng tôi, mà còn đối với sự tồn
tại của quốc gia chúng tôi, chủ quyền của quốc gia chúng tôi”.
Điều 51
cho phép tự vệ “nếu một cuộc tấn công vũ trang xảy ra”. Điều này đã được nhiều
quốc gia giải thích là bao gồm khả năng phòng thủ chống lại mối đe dọa của một
cuộc tấn công sắp xảy ra – ví dụ, không có yêu cầu phải đợi cho đến khi một cuộc
tấn công hạt nhân bắt đầu. Nhưng không có cách giải thích nào về “sự sắp xảy
ra” ở Ukraine có thể trở thành mối đe dọa đối với Nga. Không có mối đe dọa vũ lực
nào chống lại Nga từ Ukraine cũng như từ các quốc gia thành viên NATO. Không có
gì để hỗ trợ một lý do pháp lý cho cuộc tấn công quân sự của Nga chống lại
Ukraine.
Huyền
thoại về việc
Ukraine chưa bao giờ là “quốc gia thực sự” cũng không đưa ra bất kỳ lý do pháp
lý nào cho sự xâm lược của Nga. Liên Hợp Quốc dựa trên “nguyên tắc bình đẳng chủ
quyền của tất cả các Thành viên” (Điều 2(1) của Hiến chương Liên Hợp Quốc).
Ukraine vẫn giữ tư cách thành viên Liên Hợp Quốc khi Liên Xô giải thể, là một
trong những thành viên sáng lập của Liên Hợp Quốc với tên gọi Cộng hòa xã hội
chủ nghĩa Xô viết Ukraine.
Những hậu quả pháp lý của các hành động của
Nga là gì?
Trong Liên
Hợp Quốc, Hội đồng Bảo an có nhiệm vụ duy trì hòa bình và an ninh quốc tế, và
hành động khi có mối đe dọa đối với hòa bình. Nhưng sẽ không có sự trợ giúp nào
từ đó khi Nga là thành viên thường trực nắm quyền phủ quyết.
Đại hội đồng
Liên Hợp Quốc, có thể thay thế. Kể từ năm 2014, Đại hội đồng đã thông qua một
loạt nghị quyết (mới nhất vào ngày 9/12/2021)
yêu cầu Nga rút khỏi Crimea ngay lập tức và vô điều kiện. Nhưng Đại hội đồng
không có quyền hạn của Hội đồng Bảo an, và không thể ủy quyền cho lực lượng gìn
giữ hòa bình hoặc sử dụng vũ lực.
Trong thời
gian thích hợp, Ủy ban Nhân quyền Liên Hợp Quốc có thể phải đưa ra các yêu cầu
nếu có vi phạm luật nhân quyền và luật nhân đạo quốc tế, và các vụ việc về nhân
quyền có thể được đưa ra chống lại Nga tại Tòa án Nhân quyền Châu Âu. Nhưng các
định chế quốc tế không có đủ quyền hạn cần thiết để ngăn chặn những gì đang diễn
ra ngay bây giờ.
Luật pháp
quốc tế trao quyền cho Ukraine, đang bị tấn công, được kêu gọi sự hỗ trợ từ các
quốc gia khác. Và cũng như việc áp đặt các biện pháp trừng phạt, các quốc gia
có thể muốn xem xét các biện pháp đối phó trên không gian mạng. Một số hoạt động
mạng gần đây chống lại Ukraine đã được Mỹ,
Anh và Australia quy cho Đơn vị Tình báo Chính của Nga (GRU).
Một khía cạnh
khác, luật quốc tế (cụ thể là Điều 41(2) trong Dự thảo năm 2001 Điều khoản về trách nhiệm của Nhà nước
vốn phản ánh luật tập quán quốc tế) áp đặt các nghĩa vụ đối với các quốc gia
không được công nhận các tình huống được tạo ra từ sử dụng vũ lực. Điều này bao
gồm nghĩa vụ không công nhận nền độc lập của hai nền cộng hòa ly khai.
Putin phàn
nàn trong bài phát biểu ngày 23/2 về những vi phạm trong quá khứ của phương Tây
đối với luật pháp quốc tế – nhắc tới cuộc xâm lược Iraq năm 2003. Nhưng hành động
gây hấn trần trụi chống lại Ukraine không thể được biện minh bởi bất kỳ hành vi
vi phạm luật pháp quốc tế nào trong quá khứ.
Nga đã tự
thể hiện mình là người bảo vệ luật pháp quốc tế – vào năm 2016, Nga và Trung Quốc
đã đưa ra tuyên bố chung
“về Thúc đẩy Luật Quốc tế”. Bây giờ Nga sẽ làm rất tốt nếu ghi nhớ chính mình
đã tái khẳng định trong tuyên bố về “nguyên tắc các quốc gia phải kiềm chế đe dọa
hoặc sử dụng vũ lực vi phạm Hiến chương Liên Hợp Quốc” cũng như tuyên bố rằng
“bình đẳng chủ quyền là rất quan trọng đối với sự ổn định của các quan hệ quốc
tế”.
------------------
Elizabeth Wilmshurst CMG là cố vấn pháp lý trong cơ quan ngoại
giao Vương quốc Anh từ năm 1974 đến năm 2003. Từ năm 1994 đến năm 1997, bà là Cố
vấn pháp lý cho phái bộ Vương quốc Anh tại Liên Hợp Quốc tại New York. Bà đã
tham gia vào các cuộc đàm phán để thành lập Tòa án Hình sự Quốc tế. Kinh nghiệm
của bà về luật pháp quốc tế nói chung, đặc biệt nhấn mạnh vào việc sử dụng vũ lực,
luật hình sự quốc tế, luật của Liên Hợp Quốc và các cơ quan của nó, luật lãnh sự
và ngoại giao, quyền miễn trừ của Nhà nước và chủ quyền, luật nhân đạo quốc tế.
Nguồn
bài viết: https://www.chathamhouse.org/2022/02/ukraine-debunking-russias-legal-justifications.
Trần Phạm
Bình Minh và TS. Phạm Huệ Việt lần lượt là cộng tác viên và thành viên Dự án Đại
Sự Ký Biển Đông.
—————
Dự án Đại
Sự Ký Biển Đông đang nỗ lực duy trì tri thức mở, độc lập và phi chính trị. Mỗi
sản phẩm của Dự án đều được thực hiện với thái độ nghiêm túc, khoa học dù trong
giới hạn thời gian cá nhân của các thành viên và cộng tác viên Dự án. Nếu độc
giả thấy sản phẩm của Dự án Đại Sự Ký Biển Đông hữu ích, hãy chung tay với Dự
án để Dự án có thể duy trì hoạt động.
Xem hướng
dẫn tài trợ ở đây: https://dskbd.org/tai-tro-cho-du-an/.
Báo cáo
tài chính sẽ được tổng kết vào cuối năm. Chúng tôi xin trân trọng cảm ơn.
No comments:
Post a Comment