Thay vì nhìn lại, chúng ta thử nhìn tới xem, trong
thập niên thứ ba của thế kỷ 21 này, đâu sẽ là những thách thức lớn nhất mà Việt
Nam chúng ta sẽ phải đối mặt.
Dưới
đây là ba thách thức theo lựa chọn chủ quan của tôi:
Thách thức đầu tiên là giáo dục.
Thực ra, giáo dục là thách thức của nhiều thập niên
đã qua, và nó vẫn tiếp tục là thách thức của thập niên này. Về bản chất, hệ thống
giáo dục của chúng ta hiện nay vẫn chỉ là sản phẩm kế thừa từ hệ thống giáo dục
của Liên Xô cũ, với mục tiêu cốt yếu là đào tạo nên những con người công cụ, phục
vụ cho các mục tiêu chính trị. Chưa cần nói các mục tiêu chính trị có thể sai,
và thực tế là thường xuyên sai, thì ngay mục tiêu đào tạo nên con người công cụ
của giáo dục đã hoàn toàn sai lầm. Vì thế, nền giáo dục của chúng ta đã thất bại,
đang thất bại và sẽ luôn luôn là nền giáo dục thất bại. Mục tiêu cốt yếu và đúng đắn của
giáo dục là tạo nên những con người tự do, tự trị và có khả năng hội nhập tốt với
thế giới.
Ngày nào chúng ta còn chưa lột bỏ được bản chất và mục tiêu công cụ của giáo dục,
thì ngày đó nền giáo dục của chúng ta còn thất bại. Với sự xuất hiện của công
nghiệp 4.0 và làn sóng hội nhập rộng khắp, sự thất bại của giáo dục một lần nữa
sẽ càng nổi bật và càng trở thành vấn nạn nhức nhối hơn bao giờ hết trong thập
niên này.
Thách thức thứ hai là tính chính danh của đảng
cầm quyền.
Thế giới hiện đại càng ngày càng không thể chấp nhận
một đảng phái nào nằm ngoài vòng pháp luật. Đảng cộng sản cầm quyền ở nước ta
có lẽ cũng đã nhận ra thách thức này, có lẽ họ cũng muốn đặt đảng của họ vào
vòng pháp luật, để hội nhập với thế giới, để có được tính chính danh, nhưng có
vẻ chính họ cũng đang lúng túng. Họ sợ mất quyền lực tuyệt đối. Họ muốn có một
đảng vừa chính danh, lại vừa phải mạnh tuyệt đối. Đó là điều bất khả. Họ có thể
có một đảng chính danh và mạnh, nhưng không thể nào là “mạnh tuyệt đối”. Muốn
có tính chính danh, tức là đảng cộng sản phải chấp nhận đặt dưới sự điều chỉnh
của pháp luật, phải chịu sự phán xử công bằng như mọi thực thể khác trước pháp
luật, đảng khi đó đương nhiên không thể mạnh tuyệt đối. Vì thế, đảng cộng sản
buộc phải chấp nhận rời bỏ yêu cầu tuyệt đối này nếu muốn được tồn tại chính
danh.
Thực tế, đã từ lâu, nhất là sau sự thất bại về mặt học
thuyết, lý tưởng, mô hình của chủ nghĩa xã hội trong thế kỷ 20, bản thân đảng cộng
sản đã nhận ra yêu cầu phải sửa đổi và cùng với đó là tìm kiếm tính chính danh
cho vị thế lãnh đạo (cầm quyền) của mình. Ngày nay, nhu cầu hội nhập quốc tế, vừa
để phát triển kinh tế, vừa để bảo vệ chủ quyền, khiến yêu cầu chính danh của đảng
sẽ ngày càng lớn hơn. Mặt khác, và quan trọng hơn, đó là sự trưởng thành của
đông đảo người dân trong ý thức về quyền công dân chính đáng của mình. Khối
đông đảo người dân trưởng thành về ý thức công dân sẽ tạo nên áp lực mạnh mẽ và
liên tục buộc đảng cộng sản phải chính danh hóa sự tồn tại của mình, buộc đảng
cộng sản phải chứng minh được năng lực của mình xứng đáng với vị thế lãnh đạo
(cầm quyền) đang có. Do đó, trong thập niên này, một lần yêu cầu chính danh sẽ
ngày càng trở nên rõ rệt và bức thiết hơn đối với đảng cầm quyền hiện nay (đảng
cộng sản).
Thách thức thứ ba là có một nền hành chính
công chuyên nghiệp.
74 năm sau ngày lập nước, 45 năm sau ngày thống nhất
đất nước, chúng ta vẫn chỉ có một nền hành chính công lạc hậu và sẽ chỉ ngày
càng lạc hậu do tốc độ phát triển ngày càng nhanh của thế giới, nhất là sự phát
triển công nghệ. Sự lạc hậu và thất bại của nền hành chính công sẽ không chỉ
làm thất bại mọi mục tiêu kinh tế mà còn kìm hãm mọi mặt phát triển, đồng thời
góp phần quan trọng thổi bùng lên các bong bóng căng thẳng xã hội. Nhưng để có
thể xây dựng bộ máy hành chính công chuyên nghiệp hiệu quả thì không thể không
đặt vấn đề phân tách rạch ròi quyền lực hành pháp chính trị và quyền lực hành pháp
hành chính trong bộ phận hành pháp (trớ trêu, đây lại là khuyết tật cố hữu của
hệ thống nhà nước hiện nay). Chỉ khi nào, quyền lực hành pháp hành chính được
phân tách để có được sự độc lập tương đối với quyền lực hành pháp chính trị ở mức
mọi sự thay đổi trong bộ phận hành pháp chính trị, ít hoặc hầu như không tác động
đến sự hoạt động liên tục của bộ phận hành pháp hành chính, thì khi đó mới có
thể nói đến việc xây dựng một hệ thống hành chính công chuyên nghiệp và hiệu quả.
Chẳng hạn, như ở Thái Lan, trong khi chính quyền thường xuyên thay đổi trong một
thập niên vừa qua, thì bộ máy hành chính công của Thái Lan vẫn cho thấy sự hoạt
động liên tục và không kém phần hiệu quả. Cũng như giáo dục, nền hành chính
công sẽ bộc lộ rõ và ngày càng rõ hơn sự lạc hậu, yếu kém của mình trong thập
niên này cùng với tốc độ gia tăng ngày càng nhanh của quy mô xã hội, độ phức tạp
của nền kinh tế, sự tăng tiến về công nghệ và yêu cầu hội nhập quốc tế.
NĐK
No comments:
Post a Comment