Tina Hà Giang
BBCvietnamese.com
15 tháng 12 2018
Người
Mỹ gốc Việt khắp nơi đang rúng động trước tin của tờ The Atlantic rằng chính
phủ Trump lại một lần nữa muốn trục xuất những người Việt tị nạn vốn là nạn
nhân, hay là người lính từng tham chiến cuộc chiến Việt Nam, ra khỏi Hoa Kỳ.
"Đối với hàng ngàn các người Việt Nam tại Hoa Kỳ lọt vào hoàn cảnh
này, phần đông họ đã có công ăn việc làm, gia đình ổn định, và đã sanh con đẻ
cái, sinh sống êm đềm tại Mỹ, thì ai sẽ chịu trách nhiệm với những hậu quả
gia đình phân ly, ảnh hưởng tệ hại đến thân nhân của họ?". GETTY IMAGES
Tin này đặc biệt tạo nhiều hoang mang khi chỉ trước
đó ba tuần The
New York Timesđưa tin nội các Trump đã âm thầm từ bỏ nỗ lực trục xuất
một số người trong cộng đồng này.
Đây là những người Việt tị nạn đã đến Hoa Kỳ trước
12/7/1995 hiện chưa là công dân Mỹ, từng phạm pháp, và đã nhận được lệnh trục
xuất, nhưng chưa rời khỏi nước Mỹ, vì theo một thoả thuận giữa Hoa Kỳ và
Việt Nam ký năm 2008, không bị trục xuất bất kể có lệnh của Toà Di Trú.
Trích lời một phát ngôn viên xin được dấu tên của
Toà Đại sứ Hoa Kỳ tại Hà Nội, The
Atlantic cho biết Nhà Trắng một lần nữa đang tìm cách dẫn giải lại
một thỏa thuận giữa Hoa Kỳ và Việt Nam năm 2008 để nhất định trục xuất khoảng
8.000 người Việt có tiền án hình sự đã có lệnh trục xuất của Tòa Di Trú.
Người Mỹ gốc Việt đang hoang mang trước tin chính phủ Trump lại một lần
nữa muốn trục xuất những người Việt tị nạn vốn là nạn nhân, hay là người lính
từng tham chiến cuộc chiến Việt Nam ra khỏi Hoa Kỳ. GETTY IMAGES
Kế hoạch
trục xuất... chưa thành
Đây không phải lần đầu tiên tin chính phủ Trump quyết
định trục xuất người Việt tị nạn đến Mỹ trước năm 1995 gây xôn xao dư luận.
Tháng 3/2017, cộng đồng người Mỹ gốc Việt cũng như
các tổ chức đấu tranh cho nhân quyền, dân quyền khắp nơi cũng hoang mang khi
chính quyền Trump có một nỗ lực tương tự, đơn phương lý giải rằng những người
nói trên không được bảo vệ theo thỏa thuận 2008, và bắt nhốt một số người
Việt tị nạn có tiền án vào các trại giam của Cơ quan Thực thi Di trú và Hải
quan Hoa Kỳ (ICE), trong khi chờ thủ tục trục xuất.
Việt Nam thoạt đầu chấp nhận một số người bị trục
xuất, dù họ đáng lẽ không, theo thoả thuận 2008, nhưng sau đó không đồng ý tiếp
nhận nữa, và cuối cùng thì Mỹ chỉ trục xuất được 11 người về Việt Nam, số người
còn lại tiếp tục bị giam cầm trong những trung tâm của ICE.
Ít lâu sau, các chi nhánh của tổ chức Văn phòng Tư
Pháp Người Mỹ Gốc Á (AAAJ) nộp đơn kiện chính quyền Trump với một vụ kiện
tập thể (class-action lawsuit), đòi trả tự do cho họ, vì theo án lệ Zadvydas v.
Davis 2001, thì ICE không được giữ người chờ bị trục xuất quá 180 ngày,
và nếu trong thời gian 180 ngày giam giữ không có quốc gia nào nhận thì phải
thả họ ra.
Một người đàn ông thắp hương tại tượng đài tưởng niệm những người lính Việt
Nam và Hoa Kỳ trong cuộc chiến Việt Nam tại khu phố Little Saigon, ở
Westminster, California hồi 2005.
Trong quyết định xác nhận vụ kiện tập thể, Thẩm
phán Cormac J. Carney của Tòa Án Liên bang Hoa Kỳ phụ trách khu vực California
cho biết chính phủ Trump nói đã đạt một thỏa thuận với Việt Nam trong tháng
8, theo đó "việc trục xuất người Việt đến Mỹ trước 1995 có vẻ khó
thành" và sẽ dần dần thả những người này.
Thế nhưng bài báo của The Atlantic hôm 12/12 cho thấy
chính quyền Trump đã thay đổi quyết định một lần nữa, và lại tìm cách trục xuất
những người Việt có tiền án đã nhận được lệnh trục xuất này.
Thoả
thuận năm 2008 nói gì?
Sở dĩ chính phủ Trump loay hoay tìm cách mãi mà vẫn
chưa trục xuất những người Việt tị nạn này là vì rào cản có tên là thoả thuận
năm 2008.
Vậy thỏa thuận đó nói gì?
Thỏa thuận
năm 2008 được ký giữa cơ quan di trú Mỹ và đại diện của chính phủ
Việt Nam, tại Hà Nội vào ngày 22 tháng Giêng, 2008, qua đó, Việt Nam bằng
lòng nhận những người Việt di dân bị Hoa Kỳ ra lệnh trục xuất, nhiều người
trong số đó có tiền án, theo những điều kiện được ghi rõ trong biên bản.
Khoản 2, Điều 2 trong Biên bản Ghi nhớ năm 2008 ghi người Việt đến Hoa Kỳ
trước 12/7/1995 không nằm trong diện bị trục xuất
Theo bà Kelly Nantel, phát ngôn viên của ICE, thoả
thuận có mục đích bàn về việc trục xuất người Việt về Việt Nam, là kết quả
đàm phán 10 năm của hai bên.
Trước đó, Mỹ không thể trục xuất người Việt nào, vì
Việt Nam thường từ chối cấp giấy thông hành cho những người Việt di dân bị Mỹ
trục xuất.
Toàn thể thoả thuận ảnh hưởng số phận của hàng
ngàn người này được tóm gọn trong một bản ghi nhớ dài chưa đến 6 trang, gồm
chín điều.
Ngoài những thủ tục hành chánh hai bên phải theo, điểm
then chốt của thoả thuận 2008 là những người Việt đến Mỹ trước 12/7/1995 sẽ
không bị trục xuất, được ghi rõ trong Khoản 2, Điều 2:
''Công dân Việt
Nam sẽ không bị trả về Việt Nam theo thỏa thuận này, nếu họ đến Hoa Kỳ trước
ngày 12 tháng 7 năm 1995, ngày mà quan hệ ngoại giao được tái thiết giữa Hoa Kỳ
và Việt Nam. Chính phủ Hoa Kỳ và chính phủ Việt Nam duy trì vị trí pháp lý
tương ứng của họ với công dân Việt đến Hoa Kỳ trước ngày đó.''
Những người tị nạn Việt Nam, đa số là người thuộc chế độ Việt Nam Cộng
hòa, phải bỏ nước ra đi sau cuộc chiến, và đã sinh sống ở Mỹ trong biết bao
thập niên, và con cháu họ, có khi chưa bao giờ sinh sống ở Việt Nam. GETTY
IMAGES
Giải thích về tính cách pháp lý và sự ràng buộc của
thoả thuận này, Luật sư Trần Thái Văn, cựu dân biểu tiểu bang California nói
với BBC hôm 14/12:
''Thỏa thuận giữa Việt Nam và Hoa Kỳ, được ký vào đầu năm 2008 có thể
diễn tả một cách dễ hiểu. Đây là một 'hợp đồng' hoặc 'giao kèo hành chánh'
giữa hai chính phủ, đại diện Bộ Nội An từ phía Hoa Kỳ (của Tổng thống George
W. Bush), và Bộ Ngoại Giao của nhà cầm quyền Cộng Sản Việt Nam."
"Văn kiện này không phải là một hiệp định được phê chuẩn bởi Quốc
hội của hai quốc gia, hoặc sắc lệnh của một chính quyền áp đặt lên một
chính quyền khác. Văn kiện này liên hệ đến, và giải quyết cho, nhiều vấn đề
di trú và di dân giữa Việt Nam và Hoa Kỳ.
"Nội dung của văn kiện này ấn định một điều khoản bãi miễn quyền
phía Hoa Kỳ thi hành thủ tục trục xuất những người Việt Nam có tiền án hình sự,
nhưng đã sinh sống tại Hoa Kỳ trước khi hai quốc gia thiết lập bang giao, đó
là ngày 12 tháng 7 năm 1995."
Xem kỹ hơn những điều khoản của thỏa thuận 2008
chúng ta thấy thoả thuận này có hiệu lực trong vòng 5 năm, và sau đó sẽ tự động
gia hạn thêm ba năm, trừ khi một bên quyết định không muốn gia hạn.
Nếu không muốn gia hạn, bên này phải báo cho bên kia
tối thiểu trước 6 tháng. Còn nếu muốn tạm ngừng hay hủy bỏ thỏa thuận, bên này
phải cho bên kia biết trước 1 tháng.
Ông Phạm Chí Cường va Bùi Thanh Hưng, bị Mỹ trục xuất cuối năm 2017, nay
không nhà, không việc làm, không người thân ở Việt Nam. Họ đang trao đổi với luật
sư Tín Nguyễn ngày 19/4 tại TP Hồ Chí Minh
Vì thoả thuận hết hiệu lực lần đầu tiên vào năm
2013, nên đã được gia hạn tự động năm 2016, và sắp được tự động gia hạn một lần
nữa, vào tháng Giêng năm 2019.
Đây có lẽ là lý do tại sao chính phủ Trump đã có những
cuộc thảo luận với Bộ Ngoại giao Việt Nam trong thời gian vừa qua.
Phản ứng
từ mọi giới
Không chỉ cộng đồng người Mỹ gốc Việt mới có những
phản ứng gay gắt.
Tính đến hôm 14/12, ít nhất 27 dân biểu liên bang
Hoa Kỳ ở những địa phương có nhiều cử tri gốc Việt, đã gửi thư bày tỏ quan ngại,
và yêu cầu chính quyền Donald Trump tôn trọng thỏa thuận năm 2008 như hai bên
đã ký kết.
Người phản đối nêu lên tính cách thiếu nhân bản
trong việc muốn trục xuất những người tị nạn Việt Nam, đa số là người thuộc
chế độ Việt Nam Cộng Hòa, phải bỏ nước ra đi sau cuộc chiến, và đã sinh sống ở
Mỹ trong biết bao thập niên, và con cháu họ, có khi chưa bao giờ sinh sống ở
Việt Nam.
Chính phủ Trump đang quay lưng lại với những người phải chạy trốn khỏi Việt
Nam, nhiều người từng chiến đấu bên cạnh người lính Mỹ? GETTY IMAGES
Ngoại trưởng John Kerry đăng trên Twitter:
"Thật đáng khinh. Sau khi rất nhiều người - từ George H.W. Bush đến
John McCain và Bill Clinton - đã làm việc trong nhiều năm để chữa lành vết
thương này và quên đi cuộc chiến - họ (chính phủ Trump) đã quay lưng lại với
những người phải chạy trốn khỏi đất nước, nhiều người trong số đó từng chiến đấu
bên cạnh chúng ta. Trump làm thế để đạt được mục đích gì cơ chứ?"
Ông Bảo Nguyễn, cựu thị trưởng thành phố Garden
Grove, nói với BBC hôm 13/12 ông cảm thấy rất buồn vì hành động mà ông cho là
'vô nhân đạo':
"Sau khi những người tị nạn bị kết tội này đã chịu hình phạt, đã thụ
án theo bản án của toà, trục xuất họ là kết án họ lần thứ hai, và là một hành
động vi. Thật là bất công và vô nhân đạo khi những cá nhân này bị tách khỏi
gia đình, con cái họ và gửi đến một đất nước nơi họ không có tương lai." hiến
bị
Luật sư Trần Thái Văn nhận định:
"Với chính sách khe khắt về di dân, di trú nói chung, và đối với các
thường trú nhân có tiền án phạm pháp nói riêng, chính phủ Donald Trump bây giờ
đơn phương muốn vô hiệu hoá điều khoản bãi miễn trục xuất người Việt Nam đến
Mỹ trước ngày 12 tháng 7, năm 1995 của thoả thuận 2008, với lập luận rằng
phía Hoa Kỳ không phân biệt những người đến trước hoặc đến sau, và chính sách
trục xuất sẽ được thi hành đồng đều với tất cả thường trú nhân có tiền án, một
khi đã có lệnh truc xuất từ Tòa án Di trú Hoa Kỳ.''
"Tôi không biết có nên gọi động thái này là 'chính sách' hay chỉ mới
là một 'dự định đổi ý' của chính phủ Trump đang gây nhiều phức tạp và lo âu từ
nhiều giới khác nhau, nhất là từ cộng đồng Việt Nam tại Hoa Kỳ."
"Tôi gọi đây là một 'dự định đổi ý'' vì vào mùa Hè năm nay, chính
phủ Hoa Kỳ đã đồng ý tiếp tục tuân theo chính sách được thoả thuận giữa hai quốc
gia từ năm 2008, là không trục xuất những người tỵ nạn Việt Nam, đã có tiền án
hình sự, nhưng đến trước Hoa Kỳ trước ngày 12 tháng 7, năm 1995, trước khi Hoa
Kỳ và Việt Nam chính thức lập bang giao. Đây là chính sách được thoả thuận từ
các đời tổng thống George W. Bush và Barack Obama."
"Trên thực tế, có gọi đây là một 'chính sách' một 'dự định đổi ý''
cũng không phân biệt được gì, vì quyết định mới đây từ phía Hoa Kỳ đã không được
công khai và giải thích rõ ràng, hậu quả là đã gây ra rất nhiều hoang mang và
sự phản đối từ nhiều giới khác nhau."
"Cái gọi là chính sách của chính phủ Trump về vấn đề trục xuất các
di dân phạm pháp Việt Nam đã sinh sống tại Hoa Kỳ trước khi hai quốc gia có
bang giao chính thức có phần phản ảnh sự lúng túng, lưỡng lự của các viên chức
Hoa Kỳ, vì họ không có một câu trả lời rõ ràng cho những người và gia đình bị
lọt vào tình trạng này."
Cuộc sống của người Mỹ gốc Việt pha trộn văn hóa và lịch sử Việt Nam và
Hoa Kỳ
Cựu nhà báo Vũ Qúy Hạo Nhiên, hiện là giáo sư toán ở
Nam California, xoáy vào tinh thần của thoả thuận 2008. Ông viết trên trang
Facebook cá nhân:
"Thoả thuận 2008 có ý nghĩa sâu sắc chứ không phải chỉ về việc trục
xuất tội phạm.''
"Điều khoản này có nghĩa là tuy tái lập ngoại giao, nhưng Hoa Kỳ
không công nhận bất cứ quyền hạn nào của Cộng sản Việt Nam đối với người tỵ nạn
Việt Nam trên đất Mỹ lúc đó. Mỹ sẽ không giao người tỵ nạn Việt Nam cho CSVN,
và CSVN sẽ không đòi được Mỹ giao người tỵ nạn Việt Nam cho CSVN."
"Đơn phương xoá bỏ điều khoản này, là một sự bắt tay rất nồng thắm
giữa chính quyền Trump với CSVN. Tất nhiên cá nhân người bị trục xuất thì phải
thế nào mới bị trục xuất, nhưng đó chỉ là bề nổi. Từ nay trở đi bất cứ người Việt
nào cũng có thể bị đem ra trao đổi với CSVN. Và ý nghĩa thật sự của việc này là
Hoa Kỳ chính thức công nhận khúc ruột nối dài liên kết người tỵ nạn với Đảng
CSVN. Đó là điều hai tổng thống Bush và Clinton không muốn làm, nhưng Trump thì
sẵn sàng làm.|"
"Khi làm ngơ điều khoản đặc biệt này, chính quyền Trump nâng tầm
quan hệ với Việt Nam lên ngang với các quốc gia văn minh không cộng sản như
Pháp, Anh, Úc, v.v."
"Đó mới là ý nghĩa của của việc làm này, và cũng là lý do các cựu đại
sứ Hoa Kỳ phản đối.''
Tại sao
cứ đòi phải trục xuất?
Trả lời câu hỏi này, ông Vũ Qúy Hạo Nhiên nói với
BBC hôm 13/12:
"Ông Trump không ghét chế độ cộng sản ở Việt Nam, ông chỉ ghét chế
độ cộng sản ở Cuba và đồng minh Cuba là Venezuela thôi. Thái độ của Trump đối với
Việt Nam vồn vã như một người bán địa ốc vồn vã với khách hàng. Ta có thể thấy
điều này khi Chủ tịch nước Trần Đại Quang qua đời, Toà Bạch Ốc gửi lời chia buồn
và ca ngợi 'những đóng góp của ông cho hòa bình, an ninh và thịnh vượng trong
khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương cũng như tiếng nói của ông cho một Việt
Nam tự hào và độc lập trên trường quốc tế'."
"Ông Trump chỉ muốn được toàn quyền trục xuất bất cứ ai Trump có quyền
trục xuất, và vì không ghét CSVN nên Trump không thấy có lý do gì mà CSVN lại bị
ngoại lệ như vậy, so với các nước khác.''
Ông Trump không ghét chế độ cộng sản ở Việt Nam? GETTY IMAGES
Trả lời phỏng vấn của BBC từ Texas, Luật sư Hoàng
Duy Hùng nhận xét:
"Ông Donald Trump là ổng tháu cáy. Ổng biết là Việt Nam không muốn
nhận những người này về, và ổng là một thương gia, nên dùng cái chiêu bài này
để thương thảo đòi hỏi Việt Nam phải nhượng bộ cái gì đó. Ổng cứ đưa ra hết
điều này điều kia để ổng tháu cáy. Ổng nói vậy thôi chứ không làm gì được đâu,
nếu bên kia cứ nhất định không chịu nhận về thì ổng làm sao mà trục xuất?"
Luật sư Trần Thái Văn nhận định:
"Đây không phải là một vấn đề đơn giản chút nào."
"Hai nan giải trước mặt là nếu Việt Nam nhận hàng ngàn những người
này sau khi Hoa Kỳ hoàn tất lệnh trục xuất, thì họ sẽ ở đâu, và có công việc
gì để sinh sống hàng ngày. Đó là chưa nói đến vấn đề xáo trộn gia đình và sự
khó khăn hội nhập vào xã hội địa phương xa lạ."
"Đối với hàng ngàn các người Việt Nam tại Hoa Kỳ lọt vào hoàn cảnh
này, phần đông họ đã có công ăn việc làm, gia đình ổn định, và đã sanh con đẻ
cái, sinh sống êm đềm tại Mỹ, thì ai sẽ chịu trách nhiệm với những hậu quả
gia đình phân ly, ảnh hưởng tệ hại đến thân nhân của họ?"
"Theo tôi, chính phủ Trump không thông báo rõ ràng hoặc công khai về
ý định thay đổi thoả thuận 2008 với công chúng vì họ có hai vấn đề phải đối
diện."
"Thứ nhất, các viên chức biết rằng sự rút lời hoặc đổi ý định của
phía Hoa Kỳ khi đã có sự đồng thuận với Việt Nam về vấn đề này hồi mùa hè năm
nay sẽ gây nhiều phẫn nộ và chống đối từ mọi phía."
"Vấn đề trục xuất người Việt Nam trước năm 1995 không đơn giản như
trục xuất thường trú nhân từ các quốc gia khác. Đại đa số người Việt lọt vào
hoàn cảnh này là dân tỵ nạn cộng sản, đến Hoa Kỳ với căn cước quốc gia, và là
một đồng minh trốn tránh sự áp bức của bạo quyền Việt Nam trong lúc hai quốc
gia không chính thức nhìn nhận nhau.''
Diễu hành mừng Tết Nguyên Đán 2016
tại Westminster, California. GETTY
IMAGES
"Thứ nhì, việc thông báo mơ hồ về sự đổi ý này là một cách ''thả
bong bóng'' từ phía Hoa Kỳ để thăm dò dư luận quốc nội, song song với dự định
muốn điều đình lại với Việt Nam về việc chấp nhận những người Việt lọt
trong quy chế này."
"Trên thực tế, nếu phía Việt Nam không chấp thuận, thì Hoa Kỳ có
muốn trục xuất một người cũng không được. Thủ tục trục xuất chỉ có hiệu lực
khi hai cửa phải được mở ra cùng một lúc. Một phía đưa mà đối tượng không
nhận thì cũng hỏng việc."
"Câu hỏi chúng ta cần đặt ra là phía Hoa Kỳ sẽ chuyển nhượng những
thuận lợi gì nếu Việt Nam đồng ý sửa đổi điều khoản bãi miễn trục xuất những
người Việt sinh sống tại Hoa Kỳ trước năm 1995? Hoặc ngược lại, Hoa Kỳ sẽ
dùng những biện pháp và áp lực gì để buộc Việt Nam đồng ý nhận những người
Việt trước năm 1995?"
"Cuộc điều đình này đang xảy ra trong bí mật, với một hậu quả trầm
trọng có thể ảnh hưởng đến cả hàng ngàn người dân Việt đang sinh sống tại cả
hai nước, kể cả biết bao nhiêu thân nhân, gia đình của họ, và tại địa phương họ
đang sinh sống."
"Cộng đồng Việt Nam tại Hoa Kỳ là một cộng đồng tỵ nạn chính trị
với nhiều làn sóng di dân và di trú trong 43 năm qua. Đây là một cộng đồng
người Mỹ gốc Á có dân số lớn thứ tư tại Hoa Kỳ."
''Cộng đồng chúng ta ủng hộ một chính sách di trú bảo vệ quyền hiện
hữu và anh ninh quốc gia đầy nhân bản, khoan dung và hợp lý, theo đúng tinh thần
và truyền thống di dân của nước Mỹ. Tuy nhiên chúng ta sẽ không thể chấp nhận
được một chính sách di trú khắt khe vô cớ, có tính chất phân biệt và mỵ dân,
vừa không hợp lý mà cũng chẳng hợp tình.''
*
Tin
liên quan
No comments:
Post a Comment