Keith
Johnson
Foreign Policy ngày 5-5-15
Phan
Văn Song dịch
08/05/2014
Việc
Bắc Kinh triển khai giàn khoan dầu hàng tỉ đôla cho Việt Nam một thông điệp rõ
ràng: Phởn chỗ nào tao khoan chỗ đó.
Trung Quốc đã gây ra một sự leo thang nguy hiểm
trong căng thẳng ở Biển Đông với việc đưa Hải Dương Thạch Du 981, một giàn
khoan khổng lồ hàng tỉ đô la được thiết kế để khoan dầu tới vùng nước mà cả Bắc
Kinh và Hà Nội tuyên bố chủ quyền.
Việt Nam đã lớn tiếng phản đối động thái này vì giàn
khoan nằm ngay bên trong vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lí kéo dài từ bờ ra
khơi của các nước; Trung Quốc, tuyên bố chủ quyền quần đảo Hoàng Sa gần đó, cho
biết giàn khoan là hợp pháp vì nó hoạt động trong vùng biển mà họ nói là thuộc
về Bắc Kinh.
Đó chắc chắn không phải là lần đầu mà việc tìm kiếm
năng lượng đã gây ra đối kháng giữa Trung Quốc và các nước láng giềng trong khu
vực, nhưng bước đi mới nhất này là một vấn đề lớn vì nhiều lí do.
Trung Quốc đã tiến hành các hoạt động khảo sát năng
lượng trong các khu vực tranh chấp, và ngăn cản không cho các quốc gia khác, kể
cả Việt Nam, thực hiện các khảo sát tương tự của họ, nhưng đây dường như là lần
đầu tiên mà các công ti dầu khí Trung Quốc thực sự khoan giếng trong vùng biển
do nước khác tuyên bố chủ quyền. Cũng đáng lưu ý là Trung Quốc và Việt Nam từng
có xung đột vũ trang, bao gồm cả một cuộc chiến tranh đẫm máu trên đất liền vào
năm 1979 và một loạt các vụ đụng độ vũ trang trên các đảo tranh chấp ở Biển
Đông. Vấn đề khoan dầu này có khả năng kích động một vòng đấu đá mới.
Động thái này của Trung Quốc cũng biểu hiện như một
cái tát vào mặt Tổng thống Barack Obama, vừa từ châu Á trở về sau chuyến đi
được thiết kế để trấn an các đồng minh lo âu như Nhật Bản, Hàn Quốc, và
Philippines rằng Hoa Kì sẽ ngăn chặn việc Trung Quốc bắt nạt trên biển. Sáu
ngày sau đó, Bắc Kinh đã thực hiện một trong những bước khiêu khích lớn nhất từ
trước đến nay. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mĩ không có ý kiến nói gì khi được
yêu cầu bình luận.
Các
chuyên gia cho biết việc đưa giàn khoan dầu tự nó hầu như không đủ để nổ ra một
cuộc chiến tranh, nhưng có nghĩa là sẽ khẳng định dần quyền kiểm soát của Trung
Quốc trong khu vực.
Mike McDevitt, một đô đốc đã nghỉ hưu và người đứng
đầu nghiên cứu chiến lược tại Trung tâm Phân tích Hải quân nói "Đó là một trong nhiều bước tiến nhỏ mà từng
bước riêng lẻ sẽ không dẫn đến xung đột, nhưng theo thời gian gom lại sẽ từ từ
làm thay đổi hiện trạng."
Reuters tường thuật rằng người phát ngôn Bộ Ngoại
giao Trung Quốc biện hộ việc triển khai giàn khoan, nói rằng nó đang hoạt động
"hoàn toàn trong vùng biển của quần đảo Hoàng Sa của Trung Quốc."
Trung Quốc đã chiếm quần đảo Hoàng Sa từ thập niên 1970, và cũng yêu sách các
nguồn tài nguyên biển xung quanh những nhúm đất đá đó. Đó là một phần của cách
nhìn bành trướng của Bắc Kinh về quyền chủ quyền của mình ở Biển Đông, cái gọi
là "đường chín đoạn" mà chế độ hiện hành thừa hưởng từ Quốc dân đảng
Trung Quốc vào lúc kết thúc cuộc nội chiến hồi cuối thập niên 1940.
Vị trí của giàn khoan HD-981. (Bản đồ và chú thích của ND)
Không chút ngạc nhiên là Công ti dầu khí quốc danh
Petro Việt Nam và Bộ Ngoại giao Việt Nam đều phản đối hành động này. Bộ Ngoại
giao nói rằng hành động này là một "hành vi vi phạm quyền chủ quyền của
Việt Nam," vì giàn khoan nằm trong vùng biển mà chỉ Việt Nam có quyền khai
thác cho nguồn tài nguyên dưới đáy biển. Petro Việt Nam yêu cầu Tổng công ti
dầu khí Quốc gia ngoài khơi Trung Quốc (CNOOC), một công ti nhà nước khổng lồ,
rút giàn khoan đi và chấm dứt hoạt động khoan ở đó trong tương lai.
Biển Đông là điểm nóng lớn nhất đối với xung đột có
thể xảy ra giữa Trung Quốc và các nước láng giềng như Việt Nam và Philippines,
và các nước khác; biển này vừa là đường vận chuyển thương mại quốc tế có khối
lượng trị giá hàng nghìn tỉ USD vừa có tiềm năng nằm trên một mạch quặng dầu
khí mẹ mà các nước nghèo năng lượng trong khu vực thèm thuồng. Manila gần đây
đã kiện Bắc Kinh ở tòa án quốc tế ở The Hague về các yêu sách tranh chấp nhau
đối với các đóm đất nhỏ rải rác ở Biển Đông, một phần vì họ tin rằng có trữ
lượng dầu khí dồi dào ở ngoài khơi bờ biển Philippines.
Việc săn đuổi dầu khí nằm phía sau sự cố mới nhất
này, ít nhất là ở bề ngoài Trung Quốc thông báo công khai vào năm 2012 rằng họ
sẽ mở thầu quyền thăm dò năng lượng trong vùng biển tranh chấp, đồng thời,
CNOOC cũng đã thực hiện bước đi bất thường về việc tự xây dựng giàn khoan nước
sâu cho riêng mình thay vì hợp đồng để mua từ công ti chuyên cung cấp giàn
khoan. Đó là một bước đi tốn kém, nhưng cần thiết mà công ti dầu khí của Trung
Quốc phải thực hiện. CNOOC không muốn phải dựa vào các công ti phương Tây trong
việc cung cấp thiết bị khoan cho các khu vực tranh chấp của Biển Đông vì các
công ti này có thể sẽ không giao thiết bị cho CNOOC nếu nó được sử dụng vào các
dự án nước sâu gây tranh cãi.
Cuối tuần qua, CNOOC đã đưa giàn khoan tới khoan ở
vùng nước sâu cách bờ biển Việt Nam khoảng 120 hải lí về phía Đông, không xa
chỗ mà các công ty dầu quốc tế như Exxon Mobil tìm được các mỏ khí đốt tự nhiên
có tiềm năng lớn. Có vẻ như một phần không tách rời trong chiến lược của CNOOC
là biến các giàn khoan thành "lãnh thổ quốc gia di động" có khả năng
mở rộng chủ quyền của Trung Quốc tới các vùng biển mở.
Holly Morrow, một chuyên gia về Biển Đông tại Trung
tâm Belfer của Đại học Harvard nói: "Tôi nghĩ rằng đây là chuyện dự đoán
được, đó là người Trung Quốc sẽ thực sự đi ra ngoài khoan dầu" ở những khu
vực tranh chấp đó.”
Leo thang rõ ràng của Trung Quốc với việc đưa giàn
khoan này rất đáng ngạc nhiên vì vào năm 2011 hai nước đã kí một thỏa thuận về
giải quyết một cách hòa bình các tranh chấp ở Biển Đông, như họ đã làm thành
công với biên giới trên biển ở Vịnh Bắc Bộ.
McDevitt nói: "Tôi nghĩ rằng thỏa thuận đó làm
hạ nhiệt những lời lẽ qua lại giữa Việt Nam và Trung Quốc, và Trung Quốc sẽ
không đi chệch con đường coi thường người Việt Nam. Tuy nhiên, Trung Quốc dường
như cảm thấy họ có một lí lẽ vững chắc để đi con đường mà họ đang đi, và họ sẽ
làm điều đó."
Như một quy tắc, Mĩ không đứng về phía nào đối với
việc nước nào sở hữu thứ gì trong các khu vực tranh chấp, nhưng trong những năm
gần đây đã nhấn mạnh sự cần thiết là các quốc gia như Việt Nam và Trung Quốc
phải dựa vào các quy định của pháp luật để giải quyết các tranh chấp về quyền
đối với đảo và biển ở Biển Đông. Hồi tháng 12, Ngoại trưởng John Kerry công bố
một thỏa thuận giúp tăng cường Cảnh sát biển Việt Nam, phần nào giúp chống đỡ
việc Trung Quốc bành trướng lãnh thổ của trong khu vực.
Các giàn khoan dầu khí là những điểm nhọn của cuộc
chiến về chủ quyền, nhưng có rất nhiều sự không chắc chắn về việc khu vực này
thực sự giàu năng lượng đến mức nào. Một phần, đó là vì tất cả các tranh chấp
lãnh thổ đã gây trở ngại cho các cuộc điều tra quy mô lớn về trữ lượng dầu khí
tiềm năng.
Cơ quan Thông tin Năng lượng Mĩ ước tính rằng Biển
Đông có trữ lượng khiêm tốn là 11 tỉ thùng dầu và 190 nghìn tỉ mét khối khí tự
nhiên. CNOOC tin rằng có thể có gấp mười lần như thế về dầu và khí đốt ở Biển
Đông. Việt Nam, được hỗ trợ bởi công việc gần đây của các công ti như Exxon,
cũng lạc quan về triển vọng năng lượng ở nhiều chỗ trong Biển Đông mà họ coi là
của mình.
Morrow của Trung tâm Belfer nói rằng bất kể có bao
nhiêu năng lượng thực sự nằm dưới đại dương, cách tiếp cận nặng tay của Bắc
Kinh trong các quan hệ khu vực và thiệt hại mà họ gây ra khó có thể đáng để
khai thác thêm một số thùng dầu nữa. Điều đó tạo nên giằng co thường xuyên,
khiêu khích, và bờ vực chiến tranh về chủ quyền quốc gia hơn là về một cuộc
tranh giành các nguồn tài nguyên.
Bà nói "Chi phí về mặt chính sách đối ngoại cho
những gì họ đang làm là rất cao, và do đó vượt quá bất cứ lợi ích có được nào
về an ninh năng lượng."
K.
J.
Dịch giả gửi BVN.
Được đăng bởi bauxitevn vào lúc 07:29
No comments:
Post a Comment