12:59:am 10/05/13
Điểm
qua những phát minh khoa học, nghiên cứu kinh tế, và sáng tác văn chương nổi
tiếng từ hơn thế kỷ qua, hầu hết các giải thưởng Nobel đều thuộc về Âu-Mỹ. Cộng
thêm vào đó là cả hàng trăm nếu không nói là hàng ngàn tác phẩm về những nghiên
cứu xã hội, chính trị, giáo dục … được in ấn hàng năm. Tại sao? Có nhiều yếu tố
như môi trường nghiên cứu, cơ sở vật chất, đầu tư của chính phủ … là những yếu
tố quan trọng, nhưng chắc chắn môi trường và phương cách giáo dục đã góp phần
rất lớn.
Triết
gia người Mỹ John Dewey đã nhận định về giáo dục: “Giáo dục là một quá trình
sống chứ không phải là sự chuẩn bị cho cuộc sống tương lai;” hay nói khác
hơn: “Giáo dục không phải là để chuẩn bị vào đời, nhưng giáo dục chính là
cuộc đời.” Ở hầu hết các nước văn minh của thời đại, cuộc sống con người
hàm chứa những giá trị nhân phẩm và quyền con người như đã được xác định trong
bản Tuyên ngôn Quốc Tế Nhân Quyền.
Chính
vì thế, ngay từ bé trẻ em ở Âu-Mỹ được dậy sống bản Tuyên ngôn Quốc Tế về con
người. Mỗi con người là một cá thể độc lập phải được tôn trọng; mỗi con người
cần sống và thể hiện quyền dân chủ của mình. Trẻ em được khuyến khích suy nghĩ
độc lập và nói lên suy nghĩ của mình; tham gia vào các cuộc bàn thảo, tranh
luận với các thầy cô và bạn bè. Ngay từ phổ thông cấp I, các cháu đã được tập
làm những bài luận phê bình một sự kiện hay một tin sốt dẻo trình chiếu trên
đài truyền hình. Các trường trung học đều có ban báo chí do học sinh đứng ra
điều khiển dưới sự hướng dẫn của một giáo viên. Không ngạc nhiên khi chúng ta
thấy các bài viết phê bình rất thẳng thắn về các môn học, về nhà trường, và
ngay cả phê bình các ứng cử viên Quốc hội và cả Tổng Thống nữa. Hẳn nhiên là các
bài viết có sự kiểm duyệt của giáo viên hướng dẫn để tránh lời lẽ khiếm nhã
nhưng nội dung các bài viết đều là của học sinh.
Học
sinh được dậy sống dân chủ ngay trong nhà trường, điển hình cụ thể nhất là các
cuộc bầu cử chọn lựa ban chấp hành đại diện cho học sinh toàn trường. Em nào ra
ứng cử đều phải tổ chức các buổi nói chuyện để vận động cho chính mình. Những
ứng viên đạt đủ số phiếu sau vòng đầu sẽ phải tranh luận với nhau trước ngày
bầu cử – rất sôi nổi, thể hiện rõ tinh thần dân chủ.
Trong
tinh thần giáo dục của triết gia Dewey, không có trường Đại học nào ở Mỹ phân
biệt tuổi tác hoặc Tôn giáo, màu da, chính kiến. Đặc biệt là các trường Đaị học
Cộng đồng luôn có rất nhiều chương trình dành cho những người lớn tuổi, giúp họ
tiếp tục tìm hiểu, đào sâu thêm về nghệ thuật, ngôn ngữ, âm nhạc, triết học,
điện toán … những môn học mà họ không có điều kiện tìm hiểu khi còn nhỏ. Bởi vì
giáo dục là cuộc sống, mọi người được khuyến khích học hỏi như Mahatma Gandhi
nói: “Hãy sống như ngày mai ta sẽ chết, và học như ta sẽ sống muôn đời.”
Trẻ
em được dậy sáng tạo. Không hề có chuyện phải học thuộc lòng từng câu từng chữ.
Quan điểm giáo dục ở nhà trường Âu-Mỹ là giúp trẻ em hiểu đề tài và có thể diễn
tả đề tài đó theo sự hiểu biết của mình chứ không phải lập lại những gì đã được
viết ra. Mục đích giáo dục không phải là học thuộc lòng vì như Jiddu
Krishnamurti nhận định những gì ta nhớ do học thuộc lòng, đọc hoặc nghe chỉ là
thông tin (information) thôi, những gì chúng ta suy luận và khám phá ra từ
những thông tin đó mới là kiến thức. Và nói như Steve Jobs, cố giám đốc công ty
Apple, một trong những nhà tiên phong, cha đẻ của thế giới điện toán hôm nay “Sáng
tạo là nối kết các sự kiện với nhau. Nếu bạn hỏi người sáng tạo làm thế nào để
sáng tạo, họ sẽ hơi xấu hổ vì họ thực sự không làm gì cả, họ chỉ thấy nó như
thế. Sáng tạo là điều hiển nhiên với họ bởi vì họ có thể nối kết và tổng hợp
những trải nghiệm họ có.” Nói tóm lại sáng tạo là điểm đích nối kết của
những kiến thức đã được trải nghiệm. Như thế, sáng tạo cũng như giáo dục – cần
phải được trải nghiệm, phải được sống.
Khác
hẳn với Âu-Mỹ, nền giáo dục VN vẫn đặt nặng vấn đề học thuộc lòng, và vâng lời
là điều quan trọng. Vô lớp không được ý kiến ý cò, thầy cô nói sao thì phải
nghe vậy. Quan điểm “nhất tự vi sư, bán tự vi sư” là tốt nhưng có phần
thái qúa. Trẻ em ở VN chắc chắn sẽ được bố mẹ cho ăn đòn nếu cãi thầy cô, không
cần biết lý do.
Trong
những năm qua đẻ ra tệ nạn học thêm lan tràn khắp nước vì không học thêm
chắc khó có thể lên lớp được. Giáo dục trở thành thương mại. Là cha mẹ chúng ta
phải sửng sốt khi con em mình học ngày học đêm, đúng là một cực hình so với
thời chúng ta còn cắp sách đến trường.
Thực
sự con em chúng ta học những gì và điều chúng học có đem lại lợi ích gì cho
chúng và cho xã hội không?
Thay
vì dậy trẻ em cách suy tư và sáng tạo, nền giáo dục Việt Nam chỉ toàn nhai đi
nhai lại mớ kiến thức đã cũ. Không có một tí sáng tạo nào bởi vì đó là mục đích của đảng CS. Viết một bài văn phải viết theo
tinh thần cách mạng, theo đường hướng của ban giáo dục đề ra, chỉ có tư tưởng
của đảng CS mới là đỉnh cao trí tuệ … Thế thì lấy đâu ra sáng tạo khi
trẻ em phải viết thuộc lòng, bị đóng khung suy nghĩ của mình như thế? Viết khác với đường hướng tư
tưởng của đảng là phản động, là thế lực thù địch, là ngồi tù; sống như thế làm
sao có sáng tạo? Nếu để ý đến các bài phát biểu của các cán bộ lãnh đạo,
chúng ta sẽ ghi nhận ngay lối giáo dục thuộc lòng đã ăn sâu trong não trạng của
đảng – từ TBT, CTN, TT đến chủ tịch UBNN quận, phường, họ phát biểu sôi nổi cả
tiếng, thao thao bất tuyệt … nhưng hầu hết là những luận điệu y như nhau, những
từ ngữ giao to búa lớn, những giáo điều như nhau.
Nếu
sự tưởng tượng là khởi điểm của suy tư sáng tạo như Albert Einstein nói thì con
em chúng ta đã và đang bị nền giáo dục đảng trị bóc lột một cách tàn nhẫn. Làm
sao con trẻ có thể tưởng tượng khi chúng không được phép nói lên suy nghĩ của
chúng; khi chúng bị gò ép phải nhớ những gì đảng ghi chép trong sách giáo khoa
cho dù đó là những điều xuyên tạc. Đối với người lớn cũng thế. Làm sao chúng ta
có thể tưởng tượng khi chúng ta không được nói; không được viết suy nghĩ của
mình cách công khai; không được đọc, nghe, xem những gì ngoài sự quản lý của
đảng.
Một xã hội không thể có dân chủ thực sự
nếu dân trí còn thấp kém. Muốn phát triển dân trí chúng ta cần một nền giáo dục
nhân bản và dân chủ tốt. Giáo dục và dân chủ luôn đi đôi với nhau, cùng chung
một mục đích là đào tạo những con người toàn diện, điều không thể thiếu cho sự
phát triển xã hội.
Trong khi đó chủ trương của đảng CSVN là tạo dựng
một nền giáo dục phi dân chủ với mục đích duy trì vị thế đảng trị của họ. Giáo
dục phi dân chủ biến sự giả trá thành sự thật, cái rất bất thường trở thành cái
rất bình thường – tham nhũng sẽ không còn là tham nhũng nhưng là một loại bổng
lộc được xã hội chấp nhận; làm hàng giả, ăn cắp nhãn hiệu của người khác là
chuyện bình thường; đè đạp nhau bất chấp mọi thủ đoạn để leo lên bậc thang xã hội
không còn là việc làm gian xảo nhưng là việc làm của người khôn ngoan trong xã
hội; cướp đất của dân không còn là tội phạm nhưng là sự nghiệp lãnh đạo làm
giầu.
Giáo
dục phi dân chủ không chỉ bóp chết sự sáng tạo cần thiết cho công cuộc phát
triển xã hội đất nước, nhưng nguy hiểm hơn nữa, nó bóp chết luôn nền tảng đạo
đức nhân bản, và tạo nên những thế hệ ù-lỳ chỉ biết chấp nhận, vâng phục.
©
Charlie Nguyễn
9/5/2013
No comments:
Post a Comment