Vũ Hoàng & Nguyễn Xuân Nghĩa,
RFA
2012-08-22
Vụ một nhà đầu tư
nổi tiếng tại Việt Nam là ông Nguyễn Đức Kiên bị bắt chiều ngày Thứ Hai 20
Tháng Tám tại Hà Nội đã khiến thị trường chứng khoán tại Việt Nam sụt giá trong
sự hốt hoảng chung và Ngân hàng Nhà nước của Việt Nam phải ào ạt bơm tiền qua
thị trường mở để tránh một vụ sụp đổ dây chuyền.
Nhân
vật bị tống giam và khởi tố cùng thời điểm tiến hành nội vụ khiến dư luận ưu lo
về những khó khăn kinh tế và chính trị hiện nay của Việt Nam. Diễn đàn Kinh tế
tìm hiểu chuyện này qua phần trao đổi cùng nhà tư vấn kinh tế Nguyễn-Xuân Nghĩa
của đài Á châu Tự do.
Khủng hoảng chính trị?
Vũ
Hoàng: Xin
kính chào ông Nghĩa. Thưa ông vụ Phó Chủ tịch Hội đồng Sáng lập của một ngân
hàng lớn tại Việt Nam bị cơ quan cảnh sát điều tra của Bộ Công An bắt giữ đã
gây chấn động cho thị trường tài chính tại Việt Nam và được truyền thông quốc
tế loan tải. Chúng tôi xin đề nghị là kỳ này mình sẽ cùng tìm hiểu về chuyện
đó, ông nghĩ sao?
Nguyễn-Xuân
Nghĩa:
Ban đầu, tôi có cảm giác ngán ngẩm vì những lý do sau đây.
Thứ
nhất, về bối cảnh chung, tình hình kinh tế Việt Nam quả là kém sáng sủa với quá
nhiều vấn đề dồn dập vì đà tăng trưởng sẽ giảm, lạm phát có khi tái xuất hiện
và trăm ngàn doanh nghiệp đang ở trong tình trạng dở sống dở chết, thậm chí là
chết lâm sàng, hoặc là những "xác chết chưa chôn".
Giữa
khung cảnh bên trong như vậy, biến động ngoài Đông hải do động thái ngang ngược
của Trung Quốc hiển nhiên là những thách đố nan giải cho người cầm quyền. Nhưng
vấn đề đầu tiên là "ai là người cầm quyền" hoặc cơ chế nào sẽ quyết
định về những bài toán sinh tử cho quốc gia? Khi ấy, người ta mới chú ý đến
những tranh chấp cá nhân không còn che giấu nổi ở trên thượng tầng.
Thứ
ba, hệ thống ngân hàng của Việt Nam đang bị khủng hoảng nặng với một số nhỏ của
nhà nước thì tập trung tài sản mà không kích thích sản xuất trong khi nhiều
ngân hàng khác thì thiếu thanh khoản và có thể sụp đổ dưới núi nợ xấu nên vẫn
cố thu vét ký thác bằng cách tăng lãi suất. Họ lao về phía trước trong sự tuyệt
vọng. Tình hình đó càng khiến các doanh nghiệp điêu đứng vì thiếu vốn kinh doanh
và sẽ theo nhau phá sản, công nhân viên mất việc.
Thứ
tư, dư luận kinh doanh quốc tế thì theo dõi xem lãnh đạo kinh tế và ngân hàng
Việt Nam giải quyết ra sao bài toán nợ xấu, khó đòi và sẽ mất. Khối nợ xấu đó
thật sự lên tới mức nào thì không ai rõ và làm sao thanh toán là một vấn đề sẽ
có ảnh hưởng đến kinh tế quốc gia. Vì vậy, dư luận chờ đợi người cầm đầu hệ
thống ngân hàng trung ương của Việt Nam sẽ giải trình những việc đó trước Ủy
ban Thường vụ Quốc hội trong phiên họp chiều Thứ Ba 21.
Vũ
Hoàng: Và
đấy là lúc bùng nổ vụ ông Nguyễn Đức Kiên bị bắt, làm các thị trường đều bị
rúng động!
Nguyễn-Xuân
Nghĩa:
Thưa đúng như vậy và tôi e rằng đấy là một chỉ dấu khó sai về khủng hoảng chính
trị, chứ không chỉ là ngân hàng hay kinh doanh.
Trước
hết, trong một quốc gia bình thường, nếu một cá nhân hoặc doanh nghiệp có sai
phạm về nghiệp vụ vì lý do kỹ thuật hay pháp lý thì cơ quan thanh tra giám sát
có thể mở cuộc điều tra. Nếu sai phạm về kỹ thuật, tức là không cố tình nhưng
có lầm lẫn thì cơ quan giám sát phải có biện pháp dân sự, thuộc về tội hộ. Tức
là có thể bồi thường thiệt hại cho nạn nhân vì sự bất cẩn của mình. Nếu là sai
phạm về pháp lý, tức là cố tình gian lận để trục lợi bất chính, thì cơ quan
thanh tra phải yêu cầu nhà chức trách can thiệp và lập hồ sư truy tố kẻ bất
lương, chứ không phải bất cẩn, về tội hình. Nghĩa là không chỉ phải bồi thường
thiệt hại mà còn bị trừng phạt về tài chính và thủ phạm có thể bị án tù.
Việt
Nam là một quốc gia bất thường vì luật lệ thiếu phân minh nên rất khó xác định
nguyên do của sai phạm là thuộc về dân sự hay hình sự. Ví dụ có thể thấy ngay
là trong lĩnh vực ngân hàng hay mớ bòng bong khó gỡ của những nghiệp vụ đầu tư
chòng chéo trong một chế độ kiểm soát lỏng lẻo, rất rộng mà cũng rất nông.
Nhưng
bất thường hơn vậy, Việt Nam là nơi mà việc kinh doanh đòi hỏi những quan hệ
thật ra là bất chính với giới chức có quyền. Người ta khó thành công, và trở
thành "đại gia" như bà con trong nước thường nói, nếu không có quan
hệ và trở thành vây cánh của những người quyền thế nhất ở trên cùng. Đó là
trường hợp của đương sự, người vừa mới bị bắt.
Cách xử lý của chính quyền
Vũ
Hoàng:
Theo những tin tức được cơ quan Cảnh sát Điều tra loan tải, ông Nguyễn Đức Kiên
bị bắt về tội kinh doanh trái phép và liên quan tới vi phạm tại ba doanh nghiệp
do ông ta làm chủ tịch, gồm có Công ty Cổ phần Đầu tư Thương mại B&B, Công
ty Cổ phần Đầu tư ACB Hà Nội và Công ty Trách nhiệm Hữu hạn Đầu tư Tài chính Á
Châu Hà Nội.
Nguyễn-Xuân
Nghĩa: Chỉ
nội một cáo trạng như vậy cũng đã cho thấy sự bất thường. Ít khi nào có chuyện
bắt giam một người về tội kinh doanh trái phép. Biện pháp quyết liệt này cho
thấy là có cái gì đó nghiêm trọng hơn nhiều. Chuyện thứ hai là cách xử lý của
nhà cầm quyền trong vụ bắt giam. Nó vẫn nhuốm mùi hành xử của "xã hội
đen" trong một xã hội chưa có ý thức về luật pháp và một hệ thống cai trị
không có trách nhiệm với quốc dân. Tôi xin được giải thích.
Đáng
lẽ, ngay sau khi tống giam đương sự, hãy cứ coi như một nghi can bị trọng án,
giới hữu trách phải lập tức và công khai tổ chức một cuộc họp báo. Ngồi ở giữa
là viên sĩ quan công an, hai bên là hai giới chức dân sự thuộc cơ quan thanh
tra hay giám sát. Một trong hai người phải là viên chức có thẩm quyền của Ngân
hàng Nhà nước Việt Nam. Mục tiêu là để trình bày dù ngắn gọn những kết quả của
cuộc điều tra và thủ tục truy tố về những tội danh được minh định bởi viên chức
thanh tra. Nhưng quan trọng nhất là để công chúng biết được rằng những sai phạm
của đương sự, dù là một doanh gia về ngân hàng, không thuộc lĩnh vực ngân hàng.
Lý do là để thị trường khỏi hốt hoảng và dân chúng mất tiền oan khi suy đoán
rằng một đại gia ngân hàng đã rút ruột ngân hàng và tìm cách tẩu tán tài sản
nên mới bị bắt.
Trong
một xã hội thiếu thông tin chính thức và minh bạch và báo chí không có tự do
thì thị trường thông tin là thị trường đen. Đó là nơi mà sản phẩm được phổ biến
chính là lời đồn. Khi dân tin vào lời đồn hơn là thông báo chính thức – nhiều
khi mâu thuẫn - thì niềm tin vào nhà nước không có và người đồn đãi không có
tội, nhưng rốt cuộc thì đa số thiếu thông tin mới là nạn nhân.
Vũ
Hoàng: Ông
cho rằng trong vụ án hình sự này, những lời đồn đãi hay bàn tán của người dân
cũng có tầm quan trọng?
Nguyễn-Xuân
Nghĩa:
Hiển nhiên là có và đấy mới là vấn đề!
Trước
hết, người ta có thể suy đoán không sai, rằng đương sự là người có quan hệ vững
chắc và rộng rãi với nhiều quan chức nên mới thành công rất nhanh như vậy, để
trở thành một trong những người giàu nhất nước. Thứ hai, đương sự là người rất
kín đáo trong các nghiệp vụ đầu tư của mình, hoặc của ai đó mà anh ta đứng tên.
Thứ ba, đương sự có lối chơi nổi của kẻ thích vẻ hào nhoáng bên ngoài với xe
hơi trị giá bạc triệu, nghĩa là chẳng sợ gây ra phản ứng đố kỵ ghen ghét. Thứ
tư, đương sự còn bước vào một lĩnh vực được quảng đại quần chúng quan tâm là bóng
đá và không ngại ngần gây hấn với tổ chức khác trong lĩnh vực này.
Ngần
ấy sự việc khiến cho mọi người đều có thể kết luận rằng đương sự có gốc lớn,
được nhiều thế lực bảo trợ ở đằng sau. Đấy là lúc người ta kết hợp với các tin
đồn, rằng những thế lực đó là sĩ quan công an cao cấp, có người là thứ trưởng,
và trên cùng là ông Thủ tướng vốn dĩ được đánh giá là có mức liêm chính dưới
trung bình sau hàng loạt những vụ sụp đổ của các tập đoàn kinh tế nhà nước do
Trung ương quản lý. Khi tổng hợp lại thì câu hỏi chính vẫn là động lực. Và câu
trả lời là việc đương sự khỏi cần ấn tín gì, như chủ tịch một tập đoàn kinh
doanh, mà vẫn thâu tóm khoảng 12 cơ sở kinh tế trong nhiều lĩnh vực, phân nửa
là các ngân hàng. Nghĩa là làm sao?
Người
vừa mới bị bắt chỉ là một nhà đầu tư đại diện cho nhiều nhà đầu tư giấu mặt ở
bên trên. Với chế độ hiện hành, mỗi thế lực chính trị lại tỏa xuống dưới thành
hệ thống kinh doanh có khả năng vi phạm luật lệ mà không bị trách nhiệm vì đã
có trong túi những người có trách nhiệm thực thi luật pháp. Mọi sự chỉ vỡ lở
khi các thế lực chính trị ở trên xung đột với nhau nên tay chân ở dưới mới bị
sa lưới nếu không kịp thông báo để bỏ chạy, như trường hợp đã xảy ra. Rốt cuộc
thì vụ việc được trình bày như một nỗ lực giải trừ tham nhũng để kiện toàn nhân
sự, là khẩu hiệu đang được đảng tung ra sau màn phê bình và tự phê bình vừa
qua.
Hiện tượng tất yếu
Vũ
Hoàng: Thưa
ông, rồi đây sự thể sẽ ra sao?
Nguyễn-Xuân
Nghĩa:
Chúng ta rất khó biết được sự thể trong khung cảnh không chỉ là mờ ảo của một
xứ lạc hậu mà còn mờ ám và đầy bạo lực vì là sự lạc hậu phát sinh từ nạn độc
tài.
Sau
một sâu chuỗi những tai tiếng và phải nói là phạm pháp nghiêm trọng từ các tập
đoàn kinh tế nhà nước ra tới khu vực tôi gọi là "tư doanh nhập nhằng"
vì những thế lực chính trị và trung tâm lợi ích kinh tế ở đằng sau, thì vụ
"Bầu Kiên" như người ta gọi chỉ là một nối tiếp tất yếu. Hiện tượng
tham ô và khuất tất trên doanh trường còn lan vào chính trường khi một đại gia
kinh doanh và đảng viên làm nữ dân biểu lại bị truất bãi trong một hoàn cảnh
khó hiểu. Những vụ nổ liên tiếp này chỉ là mấy cầu chì bị cháy ở dưới đển dòng
điện khỏi lan lên trên và báo hiệu nhiều biện pháp trả đũa khác của thế lực
đang bị tấn công. Chúng ta có thể coi đây là những tranh chấp của các tổ chức
tội ác trong xã hội đen, không hơn không kém.
Vũ
Hoàng: Ông
có một kết luận khá bi quan về sự thể này, vì sao như vậy?
Nguyễn-Xuân
Nghĩa:
Tôi nghĩ đến một đảng Mafia có cái vẻ đa nguyên của nhiều phe nhóm toàn là đại
gia.
Khốn
nỗi, và đây mới là vấn đề gây ra sự ngán ngẩm cho mọi người, khốn nỗi người ta
thanh lý môn hộ hoặc thanh toán nhau như vậy mà dân chúng chưa thấy một nỗ lực
lớn lao của chính quyền để đưa kinh tế ra khỏi những khó khăn chồng chất hiện
nay. Việc một kẻ gian có thể sa lưới và lãnh án tù chỉ là một niềm an ủi
nhỏ, trong khi bất ổn kinh tế và khủng hoảng chính trị mới là vấn đề lớn lao
gấp bội cho mọi người.
Khi
lại nhìn trên toàn cảnh, ở bên cạnh xứ Trung Quốc cũng đang có những bài toán
nan giải bên trong vì tiến trình chuyển quyền đầy sóng gió của họ, người ta
thấy rằng Việt Nam lại lỡ một cơ hội cải cách hầu có thể xây dựng một nền móng
vững bền hơn cho việc bảo vệ quyền lợi của đất nước. Con thuyền đang lao vào
giông bão mà thuyền trưởng, tài công và thủy thủ đoàn đánh nhau để giành lấy phao
cứu hộ thì hành khách khó tìm ra lối thoát.
Vũ
Hoàng:
Xin cảm tạ ông Nguyễn-Xuân Nghĩa về cuộc trao đổi này.
Video
: Bầu Kiên bị bắt (RFA)
Theo dòng thời sự:
Copyright
© 1998-2011 Radio Free Asia. All rights reserved.
No comments:
Post a Comment