THẾ GIỚI HÔM NAY : 17/03/2023 (The Economist)

 

THẾ GIỚI HÔM NAY : 17/03/2023

The Economist

Đỗ Đặng Nhật Huy, biên dịch

17/03/2023

https://nghiencuuquocte.org/2023/03/17/the-gioi-hom-nay-17-03-2023/

 

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron nhất quyết thông qua cải cách lương hưu bằng cách viện dẫn một điều khoản hiến pháp cho phép chính phủ thông qua luật mà không cần quốc hội bỏ phiếu. Đây là rủi ro cho ông Macron, vì Điều 49.3 cũng cho phép các nghị sĩ đề xuất bỏ phiếu bất tín nhiệm đối với chính phủ. Các cải cách được đề xuất – sẽ tăng tuổi hưu từ 62 lên 64 – đã gây ra nhiều tháng biểu tình rộng khắp ở Pháp, với các công đoàn đe doạ “làm đứt gãy nền kinh tế.”

 

Cổ phiếu Credit Suisse phục hồi phần nào sau khi ngân hàng này tuyên bố sẽ vay tới 50 tỷ SFr (53,7 tỷ USD) từ ngân hàng trung ương Thụy Sĩ trong nỗ lực tăng cường thanh khoản. Nhưng cổ phiếu của ngân hàng này hiện vẫn thấp hơn ít nhất một phần ba so với giá đầu năm. Việc Ngân hàng Quốc gia Ả Rập Saudi, cổ đông lớn nhất của Credit Suisse, tuyên bố không đầu tư thêm vào hôm thứ Tư đã khiến giá cổ phiếu giảm hơn 30%.

 

Tổng thống Ba Lan Andrzej Duda cho biết nước ông sẽ gửi 4 máy bay chiến đấu MiG-29 từ thời Liên Xô tới Ukraine “trong những ngày tới,” bên cạnh nhiều chiếc nữa sau đó. Ba Lan, nước đã giao những chiếc tăng Leopard đầu tiên cho Ukraine hồi tháng 2, sẽ là quốc gia đầu tiên đáp ứng lời kêu gọi gửi máy bay chiến đấu của Ukraine. Mỹ và Anh – hai đồng minh NATO của Ba Lan – hiện loại trừ khả năng gửi máy bay phản lực hiện đại của riêng họ.

 

Chính phủ Anh quyết định thưởng cho hầu hết nhân viên của Dịch vụ Y tế Quốc gia một khoản thưởng “đáng kể” trong năm tài chính này và tăng lương khoảng 5% trong năm tới, theo các liên đoàn lao động. Nhân viên y tế đã liên tục đình công trong những tháng gần đây. Nhưng gói thưởng của chính phủ không bao gồm các bác sĩ trẻ – những người vừa kết thúc cuộc đình công kéo dài ba ngày – cũng như các bác sĩ có thâm niên hơn

 

Một đảng chính trị của nông dân đã giành chiến thắng trong các cuộc bầu cử cấp tỉnh ở Hà Lan, một bất ngờ đáng kinh ngạc. Phong trào Nông dân-Công dân được thành lập từ năm 2019 sau biểu tình của nông dân Hà Lan về các quy định cắt giảm lượng khí thải nitơ từ phân bón. Lượng phiếu bầu của họ — gần 20% — đưa phong trào này trở thành đảng lớn nhất trong Thượng viện Hà Lan, với 15 ghế.

 

Mưa lớn và lũ lụt đã giết chết ít nhất 15 người ở đông nam Thổ Nhĩ Kỳ, theo truyền thông nhà nước. Hai thành phố bị ảnh hưởng nặng nhất — Sanliurfa và Adiyaman — đều từng là nạn nhân của trận động đất thảm khốc hôm 6 tháng 2 vốn giết chết hơn 50.000 người ở Thổ Nhĩ Kỳ và Syria. Với bầu cử tháng 5 đến gần, phản ứng của chính phủ Ankara trước thảm họa đang là chủ đề bị soi xét.

 

NASA công bố thiết kế bộ quần áo phi hành gia mới, sẽ được dùng cho sứ mệnh đưa con người quay lại mặt trăng Artemis III vào năm 2025. Bộ trang phục màu đen và tương đối bó sát sẽ cho phép khả năng cơ động cao hơn, theo họ. Nó cũng được thiết kế để mặc vừa cả nữ và nam (một nữ phi hành gia sẽ tham gia sứ mệnh). Còn nhớ hồi năm 2019, một chuyến đi bộ ngoài không gian toàn phụ nữ đã phải hoãn do thiếu quần áo phù hợp cho nữ.

 

Con số trong ngày: 229 tỷ đô la hay 17%, là giá trị vốn hóa thị trường đã mất của  các ngân hàng Mỹ cho đến thời điểm này của tháng 3.

 

 

TIÊU ĐIỂM

 

Một tuần hỗn loạn của giới ngân hàng Mỹ

Đã một tuần trôi qua kể từ khi Silicon Valley Bank sụp đổ, gây chấn động thị trường tài chính. Vấn đề thiếu hụt khả năng thanh toán của một bên cho vay cỡ trung của Mỹ đã khiến thị trường hoài nghi bảng cân đối kế toán của các ngân hàng khác. Nhà đầu tư đang dò tìm các tổ chức khác có thể theo chân SVB.

 

Tâm điểm ở châu Âu lúc này chủ yếu là Credit Suisse. Các vụ đánh cược sai lầm đã dẫn đến khoản lỗ hàng tỷ đô la gần đây tại ngân hàng đầu tư của Thụy Sĩ. Hôm thứ Tư, cổ phiếu của hãng đã giảm giá mạnh khi nhà đầu tư lớn nhất tuyên bố không mua thêm bất kỳ cổ phiếu nào. Một khoản vay khẩn cấp từ ngân hàng trung ương Thụy Sĩ lên tới 50 tỷ SFr (54 tỷ USD) đã trấn an các nhà đầu tư.

 

Như trong tất cả các cuộc khủng hoảng ngân hàng, câu hỏi lớn nhất bây giờ là “ai tiếp theo”? Mập mờ trong bảng cân đối kế toán và thái độ khó đoán của thị trường khiến cho câu hỏi này là không thể trả lời được. Để nâng đỡ cho First Republic, một ngân hàng cỡ trung của Mỹ vừa chứng kiến cổ phiếu chạm sàn, một liên minh gồm các ngân hàng lớn của Mỹ đã gửi 30 tỷ đô la vào ngân hàng này. Khi thị trường chìm trong sợ hãi, ánh đèn sân khấu có thể sẽ sớm hướng sang những cái tên mới.

 

Thổ Nhĩ Kỳ chấp nhận cho Phần Lan gia nhập NATO

Tổng thống Phần Lan Sauli Niinisto có thể quay về từ Ankara vào thứ Sáu với một phần thưởng không nhỏ: thuyết phục được Thổ Nhĩ Kỳ bỏ phủ quyết nỗ lực gia nhập NATO của nước ông. Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã treo đơn xin vào NATO của Phần Lan và Thụy Điển trong năm qua, cáo buộc cả hai nước – nhưng chủ yếu là Thụy Điển – chứa chấp các chiến binh người Kurd mà họ coi là khủng bố.

 

Hồi tháng 1, căng thẳng ngoại giao bùng lên khi một người biểu tình đốt kinh Koran gần đại sứ quán Thổ Nhĩ Kỳ ở Stockholm, khiến Ankara hủy chuyến thăm của bộ trưởng quốc phòng Thụy Điển. Nhưng trong khi Thổ Nhĩ Kỳ tiếp tục phản đối Thụy Điển, họ dường như đã chấp nhận Phần Lan. “Chúng tôi sẽ gặp tổng thống,” ông Erdogan nói hôm thứ Tư, “và giữ lời hứa.” Quốc hội Thổ Nhĩ Kỳ có thời hạn đến ngày 7 tháng 4, thời điểm tạm nghỉ trước cuộc tổng tuyển cử tháng 5, để phê chuẩn đơn của Phần Lan. Thụy Điển sẽ phải chờ lâu hơn.

 

Thủ tướng Ireland thăm Mỹ

Bấy lâu nay thủ tướng Ireland luôn đón ngày lễ quốc gia của đất nước, Ngày Thánh Patrick, ở Washington, Mỹ. Năm nay cũng không khác khi vào thứ Sáu, Leo Varadkar sẽ tặng tổng thống Joe Biden một bát cỏ shamrock màu xanh lục. Sự kiện hàng năm nhấn mạnh mối liên hệ lịch sử-văn hóa chặt chẽ giữa Ireland và Mỹ — chưa kể đến sức nặng chính trị của cộng đồng người Ireland ở Mỹ.

 

Quan hệ giữa hai chính phủ trở nên đặc biệt gần gũi trong những năm gần đây. Ông Biden, một người Mỹ gốc Ireland, rất thích nói về gốc gác của mình, thường ủng hộ Ireland và EU trong các cuộc tranh cãi Brexit với Anh. Chính quyền ông đã nhiều lần đe dọa đóng băng đàm phán thương mại với Anh nếu chính phủ này nuốt lời và tái lập biên giới cứng cho hàng hóa giữa Ireland và Bắc Ireland. Ông dự kiến sẽ công bố chuyến thăm trên cương vị tổng thống đầu tiên của mình tới cả Ireland và Bắc Ireland vào tháng tới — để kỷ niệm 25 năm thỏa thuận hòa bình Thứ Sáu Tuần Thánh.

 

Thế khó của Liên Hợp Quốc ở Afghanistan

Phái đoàn chính trị của Liên Hợp Quốc tại Afghanistan, UNAMA, đáng lẽ sẽ được gia hạn thêm 12 tháng vào thứ Sáu này. Nhưng họ đứng trước tình thế tiến thoái lưỡng nan khi không biết phải làm việc như thế nào với Taliban, lực lượng lên nắm quyền từ tháng 8 năm 2021.

 

Năm vừa qua đã làm tiêu tan mọi hy vọng là Taliban hiện nay khác phiên bản những năm 1990. Nhà lãnh đạo tối cao của Afghanistan, Haibatullah Akhunzada, được hậu thuẫn bởi các nhân vật theo đường lối tôn giáo cứng rắn. Liên Hợp Quốc coi Afghanistan là quốc gia đàn áp phụ nữ nhất trên thế giới, khi họ bị loại trừ hoàn toàn khỏi công việc và đời sống công cộng, trong khi con gái không được phép vào trường trung học. Đất nước này vẫn đang trong một cuộc khủng hoảng nhân đạo và dường như lại trở thành thiên đường cho nhóm thánh chiến al-Qaeda.

 

Những lời lên án và khẩn cầu từ Liên Hợp Quốc đều bị bỏ ngoài tai. Giờ đây họ phải quyết định xem nên nỗ lực gây ảnh hưởng lên Taliban và bảo vệ nhân quyền hay chỉ tập trung vào cung cấp viện trợ cho hàng triệu người đói khổ của Afghanistan. Triển vọng của UNAMA là không hề sáng sủa.