THẾ GIỚI HÔM NAY : 30/03/2023 (The Economist)

 

 

THẾ GIỚI HÔM NAY : 30/03/2023

The Economist

Đỗ Đặng Nhật Huy, biên dịch

30/03/2023

https://nghiencuuquocte.org/2023/03/30/the-gioi-hom-nay-30-03-2023/

 

Sergio Ermotti quay lại làm giám đốc điều hành UBS sau khi ngân hàng này tiếp quản Credit Suisse. Ông Ermotti từng lãnh đạo ngân hàng lớn nhất Thụy Sĩ này trong 9 năm trước khi từ chức vào năm 2020. Hiện là chủ tịch đương nhiệm của Swiss Re, một công ty tái bảo hiểm, ông sẽ lên thế chỗ Ralph Hamers, một người Hà Lan. Thương vụ 3,25 tỷ đô la đã khép lại sự sụp đổ đáng kinh ngạc của Credit Suisse, khi người gửi tiền và các đối tác rút khỏi ngân hàng này chỉ trong một tuần làm việc của tháng 3.

 

Tên lửa Ukraine đã tấn công các khu vực do Nga chiếm đóng, phá hủy một trạm đường sắt và làm mất điện ở thành phố Melitopol miền nam. Đòn tấn công diễn ra trong bối cảnh ngày càng có nhiều đồn đoán Ukraine sớm mở cuộc phản công mùa xuân. Trong khi đó, ông Rafael Grossi, người đứng đầu cơ quan giám sát hạt nhân của Liên Hợp Quốc, đã đến nhà máy hạt nhân Zaporizhzhia, hiện do Nga nắm giữ, và kêu gọi một thỏa thuận bảo vệ nhà máy.

 

Thượng viện Mỹ bãi bỏ hai nghị quyết cho phép nước này xâm lược Iraq vào năm 1991 và 2003. Đặc biệt, Ủy quyền Sử dụng Lực lượng Quân sự năm 2002 trên thực tế trao cho tổng thống quyền lực lớn để tiến hành chiến tranh, vốn sau đó được dùng để biện minh cho các cuộc không kích Nhà nước Hồi giáo và cuộc tấn công bằng máy bay không người lái vào một vị tướng của Iran. Tiếp theo dự luật sẽ phải được Hạ viện thông qua.

 

Sau ba ngày đàm phán căng thẳng, liên minh cầm quyền của Đức đã đưa ra một loạt chính sách mới về bảo vệ khí hậu và đầu tư cơ sở hạ tầng. Thỏa thuận bao gồm kế hoạch hiện đại hóa mạng lưới đường sắt của đất nước và đánh thuế carbon đối với xe tải Đức. Nhưng lệnh cấm sử dụng máy sưởi dầu và khí đốt được đảng Xanh đặt nhiều kỳ vọng đã bị gác lại, trong khi ngân sách năm tới vẫn chưa được thống nhất.

 

Trung Quốc đe dọa trả đũa nếu tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn gặp chủ tích Hạ viện Mỹ Kevin McCarthy. Bà Thái sẽ chuyển tiếp ở New York trước khi đến Belize và Guatemala, hai trong số ít các quốc gia còn duy trì quan hệ ngoại giao với hòn đảo. Bà có thể gặp ông McCarthy trên đường trở về. Trung Quốc cho biết một cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo “sẽ làm tổn hại đến chủ quyền [của Trung Quốc].”

 

Một nhóm các chuyên gia trí tuệ nhân tạo và Elon Musk, chủ sở hữu Tesla, đã ký một bức thư ngỏ kêu gọi ngừng phát triển AI trong sáu tháng. Họ lập luận rằng các hệ thống AI chỉ nên được phát triển nếu chúng có tác động tích cực. Việc phát hành ChatGPT, chatbot cực kỳ phổ biến của OpenAI, vào năm ngoái đã thổi bùng một cuộc chạy đua giữa các phòng thí nghiệm AI, mà bức thư cho rằng đang vượt quá tầm kiểm soát.

 

Chính phủ của Serdar Berdymukhamedov, tổng thống Turkmenistan, tuyên bố chi 5 tỷ đô la để xây dựng thành phố mới vinh danh người tiền nhiệm và cha ruột của ông, Gurbanguly Berdymukhamedov. Được đặt tên là Arkadag, hay “người bảo vệ,” một danh hiệu của Berdymukhamedov cha, các kiến ​​trúc sư của dự án dường như không tiếc bất kỳ chi phí nào. Họ được chỉ đạo đưa Arkadag vào “Sách kỷ lục Guinness.”

 

Con số trong ngày: 77kg, là lượng gạo trung bình mà người châu Á  tiêu thụ một năm, theo Liên Hợp Quốc.

 

 

TIÊU ĐIỂM

 

Lộ diện bốn ứng viên trong bầu cử tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ

Cuộc đua tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ chính thức bắt đầu sau khi ủy ban bầu cử xác nhận bốn ứng viên vào thứ Hai. Họ bao gồm người đương nhiệm Recep Tayyip Erdogan và ứng viên chung của phe đối lập, Kemal Kilicdaroglu. Diễn ra vào ngày 14 tháng 5 tới, đây có thể là cuộc bầu cử khó khăn nhất trong sự nghiệp của ông Erdogan, khi thăm dò dư luận cho thấy ông Kilicdaroglu dẫn trước tới ít nhất bốn điểm.

 

Ông gần đây đón tin xấu khi đảng chính của người Kurd ở Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố không đưa ra ứng viên tổng thống, qua đó ngầm tán thành ông Kilicdaroglu. Hy vọng lớn nhất của ông Erdogan để chia rẽ phiếu bầu của phe đối lập do đó sẽ là Muharrem Ince, lãnh đạo đảng Tổ quốc dân tộc chủ nghĩa mới thành lập và là cựu ứng viên Đảng Nhân dân Cộng hòa của ông Kilicdaroglu trong cuộc bầu cử tổng thống 2018. Năm nay ông Ince không có cơ hội chiến thắng, nhưng vẫn có thể làm loãng phiếu của Kilicdaroglu trong vòng đầu tiên.

 

Các ngân hàng Trung Quốc sắp công bố kết quả kinh doanh

Các ngân hàng Trung Quốc đã trải qua một năm 2022 đầy khó khăn. Chính sách zero covid khiến người tiêu dùng ít mua sắm hơn và các doanh nghiệp giảm đi vay. Hồi tháng 7, nhiều người mua nhà đã ngừng trả tiền thế chấp vì tiến độ bàn giao nhà bị trì hoãn. Đến cuối năm, lãi suất thấp đã thôi thúc nhiều người trả nợ sớm các khoản thế chấp, qua đó làm mất nguồn thu nhập ổn định dài hạn cho các ngân hàng.

 

Những áp lực này sẽ được phản ánh trong báo cáo thu nhập của bốn ngân hàng quốc doanh lớn của Trung Quốc, liên tiếp vào thứ Tư, Năm và Sáu. Các ngân hàng lớn nhất Trung Quốc có nguồn vốn tốt và không phải đối mặt với những thách thức đang làm rung chuyển một số đối tác của họ ở Mỹ và châu Âu. Nhưng chính sách tiền tệ ôn hòa là một trong nhiều yếu tố có thể khiến họ bị giảm lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu, một thước đo khả năng sinh lời, trong năm nay. Lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu của Ngân hàng Trung Quốc, báo cáo vào thứ Năm, có thể giảm từ 11,1% năm 2022 xuống 10,5% trong năm nay.

 

Cựu tổng thống Bolsonaro quay về Brazil

Cựu tổng thống Brazil Jair Bolsonaro sắp về nước. Sau gần ba tháng tự lưu vong ở Mỹ, có thể do các vấn đề pháp lý ở quê nhà, nhà lãnh đạo cực hữu theo chủ nghĩa dân túy sẽ về đến thủ đô Brasília vào thứ Năm. Tân tổng thống cánh tả Luiz Inácio Lula da Silva đã nhậm chức trong khi ông đi vắng. Còn nhớ hồi đầu tháng 1 hàng nghìn người theo chủ nghĩa Bolsonaro đã biểu tình phản đối chiến thắng của Lula và xông vào Quốc hội cũng như dinh tổng thống. Vì vụ này ông Bolsonaro đang bị Cảnh sát Liên bang điều tra tội kích động nổi dậy. Ngoài ra ông còn vướng vào nhiều cuộc điều tra khác, bởi cả Tòa Tối cao và các cơ quan bầu cử, chẳng hạn như liên quan đến truyền bá thông tin sai lệch trong bầu cử.

 

Ông Bolsonaro nói ông sẽ lãnh đạo phe đối lập. Một trong các con trai của ông, một thượng nghị sĩ, cũng nói việc ông Bolsonaro tái tranh cử tổng thống vào năm 2026 là “điều tự nhiên.” Nhưng nếu bị kết tội cố gắng lật ngược cuộc bầu cử vừa qua, kế hoạch của ông xem như hỏng. Hiện ông vẫn còn nhiều ảnh hưởng: hai người con trai khác của ông cũng là chính trị gia cực hữu, trong khi vợ ông là chủ tịch nhóm phụ nữ trong đảng của ông. 58 triệu người Brazil đã bỏ phiếu cho ông vào năm ngoái có thể sớm có một Bolsonaro khác cho lần tới.

 

Senegal đàn áp đối lập

Danh tiếng của Senegal như một ngọn hải đăng dân chủ và ổn định ở Tây Phi đang nhanh chóng bị xói mòn. Vào thứ Năm, nhân vật đối lập Ousmane Sonko, người phản đối các hành vi trốn thuế và chỉ trích ảnh hưởng của Pháp, sẽ​​ ra hầu tòa trong vụ kiện phỉ báng do một bộ trưởng chính phủ đệ trình. Việc bị kết án, hoặc cáo buộc khác về tội hiếp dâm một nhân viên tiệm mát-xa, có thể khiến ông bị mất tư cách tranh cử tổng thống trong cuộc bầu cử tháng 2 tới.

Những người ủng hộ ông Sonko cho rằng các vụ kiện trên, tương tự như những trường hợp nhắm vào các đối thủ khác trong cuộc bầu cử năm 2019, mang động cơ chính trị. Họ nói tổng thống Macky Sall không thích có đối thủ và muốn bẻ gãy hiến pháp để ngồi tiếp nhiệm kỳ ba. Ông Sall, người có công xây dựng cơ sở hạ tầng nhưng không thể chế ngự nạn thất nghiệp, cho rằng nhiệm kỳ đầu của ông không nên tính vào giới hạn hai nhiệm kỳ, vì hiến pháp sửa đổi sau đó đã giảm thời hạn nhiệm kỳ từ bảy năm xuống còn năm năm.

 

Trong khi đó đàn áp gia tăng. Cảnh sát đã bắt giữ nhiều nhà báo và có lẽ là khoảng 400 đảng viên đối lập, dẫn đến biểu tình và đụng độ dữ dội với cảnh sát. Sẽ còn nhiều bất ổn hơn ở phía trước.