Ukraina
: Một thế hệ chìm trong khói lửa và một Liên Hiệp Quốc « chết não »
Thụy My - RFI
Đăng
ngày: 20/06/2022 - 19:27
Tuy thế
giới đã chứng kiến Mariupol bị oanh tạc khốc liệt, thường dân Bucha bị thảm
sát, nhưng lại không nhìn thấy cả một thế hệ nam thanh niên Ukraina đang bị vùi
chôn trong lửa khói. Trong khi đó cơ chế Liên Hiệp Quốc trên thực tế đang bảo vệ
Nga.
https://s.rfi.fr/media/display/bfa07ba0-f0b3-11ec-b77a-005056a97e36/w:1024/p:16x9/letang_01.webp
Các
quân nhân Ukraina dự tang lễ của hai đồng đội tử trận tại Lviv, Ukraina, ngày
17/06/2022. REUTERS -
Những hình ảnh đi vào lịch sử
Les
Echos trong bài « Ukraina
bắt rễ ở phương Tây » chú ý đến việc rốt cuộc Emmanuel Macron đã
đến Kiev. Hình ảnh thủ tướng Ý Mario Draghi và đồng nhiệm Đức Olaf Scholtz cùng
với tổng thống Pháp đứng cạnh ông Volodymyr Zelensky trong thành phố Irpin
hoang tàn đổ nát sẽ tồn tại mãi trong ký ức.
Muộn còn
hơn không. Về địa chính trị, thời điểm được chọn lựa chưa bao giờ phù hợp như
thế. Đó là lúc hỏa lực Nga bắt đầu tạo ra sự khác biệt ở Donbass, và sự ủng hộ
của công luận phương Tây không còn nồng nhiệt như lúc ban đầu, khiến hơn bao giờ
hết cần phải mạnh mẽ lên tiếng hỗ trợ Ukraina anh hùng trong cuộc chiến chống lại
đế quốc Nga.
Theo tác
giả, có những hình ảnh làm nên lịch sử như hình ảnh các nhà lãnh đạo Pháp, Đức,
Ý và Rumani trên đây. Bằng máu và nước mắt, bằng sự chọn lựa dân chủ, Ukraina ngả
hẳn về phương Tây. Nếu ngày 24/02, chiến tranh quay lại với châu Âu thì đến
ngày 17/06, Liên Hiệp Châu Âu (EU) đã đặt những cơ sở đầu tiên cho việc mở rộng
trong tương lai.
Cám ơn Putin !
Bước tiến
của quân Nga về hướng tây đã dẫn đến hệ quả là EU mở rộng về phương đông. Nhiều
nước vùng Balkan đã chờ đợi gần 20 năm qua có thể phân bì, phải chăng cần bị
Nga xâm lăng để được hưởng « fast track », thủ tục nhanh chóng chấp
nhận tư cách ứng cử viên EU ? Thoạt nhìn thì có vẻ bất công, nhưng Serbia
chẳng hạn vẫn thân Nga và từ chối trừng phạt Matxcơva. Theo các thăm dò mới nhất,
có đến 2/3 người Serbia vẫn ủng hộ cuộc xâm lược của Nga, chỉ có 10 % đứng về
phía Kiev.
Cuộc chiến
tranh ở Ukraina đã bộc lộ những ưu tiên khác nhau của các nước Trung Âu và Đông
Âu, cho đến nỗi nhóm Visegrad thành lập năm 1991 gồm Ba Lan, Hungary, Cộng hòa
Sec và Slovakia trên thực tế đã tan vỡ. Mối quan hệ giữa Vacxava và Budapest dựa
trên chủ trương phi tự do không còn gắn bó vì cuộc xâm lược của Nga : Ba
Lan bênh vực Ukraina mạnh mẽ nhất, còn Hungary ngược lại. Sec và Slovakia thì từ
khi thay đổi chính phủ đã xích lại gần EU và Kiev hơn.
« Nhờ »
Putin, Ukraina đã vượt qua nhiều trở ngại trên con đường gia nhập EU, dù chỉ mới
là bước đầu. Một đất nước đang chiến tranh, với 20 % lãnh thổ bị ngoại bang chiếm
đóng, và vẫn chưa giải quyết được vấn nạn tham nhũng, với dân số đến 40 triệu
người, không thể bỗng chốc trở nên thành viên EU. Tác giả kết luận, một điều chắc
chắn là khi xâm lăng Ukraina, Nga đã làm cán cân châu Âu nghiêng về phương Tây.
Cám ơn Putin !
Putin cố khoe mẽ, nhưng Nga có nguy cơ suy
thoái suốt 10 năm
Trong khi
đó « Tại Saint- Pétersbourg, Vladimir Putin khoe khoang khả năng hồi
phục của Nga ». Le Monde cho biết tại Diễn đàn kinh tế lần thứ 25
ngày 17/06, ông chủ điện Kremlin đổ lỗi cho phương Tây đã làm kinh tế thế giới
sa sút. Nhìn nhận rằng các trừng phạt của phương Tây do « chiến dịch
quân sự đặc biệt » ở Ukraina đã gây khó khăn cho cung ứng, hậu cần
và một số công nghệ, Putin vẫn muốn coi đây là « những cơ hội mới », nhấn
mạnh đến « thất bại của thế giới đơn cực ».
Nhưng những
khẳng định về sự vững vàng của kinh tế Nga tương phản hẳn với không khí ủ ê của
Diễn đàn. Các « vedette » trong kỳ họp lần này ngoài tổng thống
Kazakhstan còn có « tổng thống » nước cộng hòa tự xưng Donetsk và một
phái đoàn Taliban từ Afghanistan, tổ chức mà Liên bang Nga vẫn coi là khủng bố.
Những khách mời khác thì yêu cầu giữ kín danh tính.
Chữ « chiến
tranh » hầu như không được nhắc đến, các diễn giả né tránh bằng
cách nói chung chung « tình hình này », « sự kiện đang
diễn ra trên thế giới », « một giai đoạn khó khăn » …Tuy
vậy chủ tịch Ngân hàng Trung ương Nga, Elvira Nabioullina vẫn phải nhìn nhận « Kinh
tế Nga sẽ chẳng bao giờ còn như xưa. Các điều kiện bên ngoài đã thay đổi lâu
dài, nếu không nói là vĩnh viễn ». Dù kinh tế Nga đã vượt được cú
sốc trong những tuần lễ đầu, nhưng nền kỹ nghệ không biết sẽ ra sao khi bị cắt
đứt thô bạo khỏi chu trình toàn cầu hóa. Tình trạng này gây hoang mang hơn cả sự
ra đi của các tập đoàn lớn (mới nhất là Coca-Cola và Ikea).
Vấn đề
« xoay trục sang phương đông » được đề cập rộng rãi, nhưng việc quay
sang Trung Quốc không thể giải quyết được mọi thử thách của doanh nghiệp Nga.
Trong số những phát biểu bi quan nhất có thể kể phát biểu của German Gref, người
đứng đầu Sberbank, ngân hàng lớn nhất nước Nga, dự báo nếu không cải cách, suy
thoái sẽ còn kéo dài 10 năm nữa.
Một thế hệ thanh niên Ukraina đang bị chiến
tranh nhấn chìm
Trên chiến
trường Ukraina, Le Monde nhận thấy « Tại Donbass,
gọng kềm siết chặt xung quanh ổ kháng cự ở Luhansk, mục tiêu ưu tiên của
Nga ». Thành phố Lyssytchansk, bị tấn công cả ở hướng bắc và hướng
nam, sắp sửa thất thủ. Sievierodonetsk từ vài tuần qua bị coi là đã mất, và
thành phố song sinh Lyssytchansk là nơi tử thủ cuối cùng của Luhansk. Cùng với
Donetsk, vùng này bị Matxcơva tập trung đánh vào sau khi thất bại ở Kiev. Con
đường cuối cùng còn nối với cứ điểm ở Luhansk bị hỏa tiễn và rốc-kết Nga thi
nhau trút xuống.
Đặc phái
viên Le Monde trong bài phóng sự « Nghĩa trang
quân đội Dnipro, tấm gương phản chiếu sự tàn sát ở Ukraina » đã
ghi lại lời kể từ những người thân về tình huống hy sinh của những người lính.
Trong số những chiến binh tử trận, rất nhiều khuôn mặt vô danh. Những lá cờ
xanh vàng phấp phới trong gió đến ngút tầm mắt, trên những ngôi mộ mới ở
Ukraina của những chiến sĩ trong một cuộc chiến tranh mà họ không hề chọn lựa.
Chiến
tranh Ukraina là một trong những cuộc xung đột hiếm hoi mà các quân nhân chết
nhiều hơn thường dân. Tuy thế giới đã chứng kiến Mariupol bị oanh tạc khốc liệt
và những vụ thảm sát ở Bucha, nhưng lại không nhìn thấy cả một thế hệ nam thanh
niên đang bị vùi chôn. Có thể cảm nhận được từ những tiếng còi xe cấp cứu trên
các đường phố Donbass lao về phía các bệnh viện, những chiếc xe tải nhẹ mang số
« 200 » chuyên chở xác tử sĩ trên khắp các nẻo đường đất nước. Hoặc từ
vẻ mặt thẫn thờ của những người lính mà đơn vị đã bị thiệt mất 1/4, 1/3 hoặc
1/2 quân số.
Quân đội
Ukraina cũng như quân đội Nga và hầu như tất cả các quân đội khác trên thế giới
đều giấu con số quân nhân tử trận. Nhưng những tuần lễ gần đây Kiev bắt đầu tiết
lộ tầm cỡ thảm trạng, để các đồng minh hiểu rằng cần phải đẩy nhanh việc cung cấp
vũ khí. Trên các mạng xã hội là những trang cáo phó bất tận, chẳng hạn một người
tình nguyện đã đăng thông tin « Đơn vị mà chúng tôi phải giao một
chiếc xe jeep đã bị xóa sổ. Tất cả đều chết hết, không còn một ai ».
Sự bất lực của tổ chức Liên Hiệp Quốc và tổng
thư ký
Trước thảm
cảnh này, Liên Hiệp Quốc đã có những động thái gì ? Bài viết dài hai trang
báo khổ lớn của Le Monde nhận định « Ngoại
giao : Liên Hiệp Quốc trong tình trạng ‘chết não’ ». Hôm
28/04, khi tổng thư ký Antonio Guterres đang trong văn phòng của thủ tướng
Ukraina Denys Chmyhal tại Kiev sau khi gặp gỡ Vladimir Putin ở Matxcơva, hai hỏa
tiễn Nga đã rơi xuống một tòa nhà gần đó. Khó thể coi là tình cờ : thủ đô
Ukraina từ hai tuần qua vẫn yên tĩnh sau khi quân Nga rút đi. Tổng thống
Volodymyr Zelensky tố cáo Nga muốn lăng nhục Liên Hiệp Quốc.
Ngay từ
đêm 24/02 khi Kremlin khởi đầu cuộc xâm lăng, Liên Hiệp Quốc đã tỏ ra bất lực.
Chưa đầy 40 phút sau, các nhà ngoại giao tại trụ sở tổ chức quốc tế ở New York
liên tục bày tỏ sự phẫn nộ với truyền thông. Đã rất lâu, Hội Đồng Bảo An chưa từng
thấy một tình hình sôi sục như thế. Nga đã vi phạm trắng trợn các nguyên tắc chủ
chốt của Hiến chương Liên Hiệp Quốc, coi chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của các
quốc gia thành viên là thiêng liêng. Đại sứ Estonia, đất nước vốn hăng hái ủng
hộ Kiev cảnh báo nếu không thay đổi, Liên Hiệp Quốc có nguy cơ cùng chung
số phận với Hội Quốc Liên - đã phải giải tán năm 1946 sau khi không ngăn được Đệ
nhị Thế chiến diễn ra.
Hôm sau,
phủ quyết của Nga khiến Hội Đồng Bảo An không thể ra nghị quyết lên án việc xâm
lăng Ukraina. Tại New York, người ta nhanh chóng hiểu rằng hệ thống Liên Hiệp
Quốc trên thực tế đang bảo vệ Nga. Tình huống càng nghiêm trọng hơn khi tổng
thư ký Antonio Guterres không có được sự nhiệt tình của những người tiền nhiệm.
Ông Ban Ki Moon đã can thiệp tích cực hơn trong vụ Nga sáp nhập Crimée năm
2014. Ngay trong thời điểm căng thẳng nhất của chiến tranh lạnh, trong cuộc khủng
hoảng tên lửa Cuba năm 1962, ông U Thant từng xuôi ngược như con thoi giữa
Matxcơva và Washington.
Nhưng
Antonio Guterres chỉ chịu khó cất công đến tận Trung Quốc ngay trong đại dịch để
dự lễ khai mạc Thế vận hội mùa đông Bắc Kinh vốn bị hầu hết các nhà lãnh đạo
phương Tây tẩy chay, còn Vladimir Putin từ chối gặp ông để làm nổi bật « trật
tự thế giới mới » với Tập Cận Bình. Giáo sư Thomas Weiss ở New
York kinh ngạc khi thấy tổng thư ký lại vắng bóng như thế trong cuộc khủng hoảng,
mà lẽ ra ông Guterres có thể đóng vai trò quan trọng hơn ngay từ đầu. « Một
khi không có chỗ cho ngoại giao, sẽ không có lối thoát ».
« Chết não » trong lúc Nga hoành
hành, Trung Quốc lũng đoạn
Cuộc xâm
lăng của Vladimir Putin chỉ đẩy nhanh tình trạng « chết não » của
Liên Hiệp Quốc, từ nhiều năm qua đã bị rung chuyển bởi sự đối địch giữa năm
thành viên thường trực Hội Đồng Bảo An. Từ 2011, Hội Đồng không mấy tiến triển
trong chiến tranh Syria : Matxcơva bảo vệ Bachar Al Assad với 17 lần phủ
quyết trong vòng 10 năm. Cũng không thể lên án cuộc đảo chánh ở Miến Điện năm
2021, lần này thì do Bắc Kinh phủ quyết. Ngay cả lực lượng mũ xanh Liên Hiệp Quốc
cũng dậm chân tại chỗ, với những tồn tại từ thời chiến tranh lạnh (Palestine,
Cachemire, Chypre, Golan, Liban) hay ngay sau đó (Đông Sahara, Cộng hòa Dân chủ
Congo, Kosovo), chỉ có bốn chiến dịch mới tại châu Phi từ 2011 và 2013.
Bắc Kinh
đang nỗ lực giành ảnh hưởng tại Liên Hiệp Quốc, qua việc vận động đưa người của
mình lên lãnh đạo các cơ quan quốc tế, và hỗ trợ tài chánh. Trong vòng 10
năm, Trung Quốc đã chi 200 tỉ đô la cho một quỹ « hòa bình và phát triển »
của Liên Hiệp Quốc, khiến ông Guterres hài lòng. Đổi lại, Liên Hiệp Quốc dịu giọng
trước những chỉ trích đối với Bắc Kinh về sự vi phạm trắng trợn nhân quyền, mà
chuyến đi Tân Cương của Cao ủy Michelle Bachelet là ví dụ.
Trong một
thế giới ngày càng phân cực, Liên Hiệp Quốc liệu có thể vực dậy sau phát súng
ân huệ từ cuộc xâm lăng Ukraina ? Sẽ rất khó khăn, khi việc cải cách Hội Đồng
Bảo An là bất khả. Hôm 05/04, tổng thống Volodymyr Zelensky đã kêu gọi Hội Đồng
tự giải thể, hoặc nên ngăn cản một thành viên thường trực áp đặt phủ quyết khi
bản thân thành viên này là kẻ gây chiến. Nhưng trong giả thiết phải viết lại Hiến
chương Liên Hiệp Quốc, cần có sự ủng hộ của…Nga !
Trận động đất bầu cử ở Pháp
Kết quả cuộc
bầu cử Quốc Hội Pháp và tình hình Ukraina là hai chủ đề được báo chí Paris đề cập
nhiều nhất hôm nay. La Croix chạy tựa « Nước Pháp
vỡ vụn » : Không một phe nào thành công trong việc chiếm được
đa số ở Quốc Hội. Đối với Les Echos, đó là một « Trận
động đất »: Chính phủ bị trừng phạt trong cuộc bầu cử Quốc Hội vòng
hai, đa số tuyệt đối giờ đây thành xa vời đối với tổng thống Emmanuel Macron, nhiều
bộ trưởng và nhân vật quan trọng trong đảng cầm quyền bị đánh bại. Phe tả trở
thành lực lượng đối lập hàng đầu, còn cực hữu chiếm được số ghế kỷ lục, đảng
cánh hữu có thể đóng vai trò trọng tài.
Nhật báo
thiên tả Libération chạy tít lớn « Cái
tát », nhấn mạnh rằng đảng cực hữu Tập hợp Dân tộc (RN) từ vỏn vẹn
8 dân biểu nay tăng vọt gần 90. Cánh tả thành công trong thách thức đoàn kết,
còn Emmanuel Macron phải trả giá cho việc không vận động mạnh mẽ. Nhật báo cánh
hữu Le Figaro đăng ảnh tổng thống Macron đầy vẻ ưu tư, « Trước
thách thức của một nước Pháp không thể lãnh đạo được ».
No comments:
Post a Comment