Biên dịch: Phan
Nguyên
07/07/2020
Gần ba thập niên đã trôi
qua kể từ khi Liên Xô sụp đổ. Hồi đó, nhiều người ở phương Tây và Nga đã dám hy
vọng một nền dân chủ tự do kiểu châu Âu có thể bám rễ. Nhưng hy vọng đó đã tan
vỡ. Một nhóm gồm những sĩ quan an ninh Liên Xô cũ và các đầu sỏ trung thành đã
điều hành một nền dân chủ giả tạo hơn bao giờ hết, với Vladimir Putin đóng vai
trò thủ lĩnh và người bảo lãnh. Một cuộc trưng cầu dân ý về hiến pháp tuần trước
đã mở đường cho Putin có thể tiếp tục nắm ghế tổng thống cho đến năm 2036 – khi
ông 83 tuổi và trở thành nhà lãnh đạo tối cao nắm quyền lâu nhất ở Nga kể từ
Peter Đại đế. Nga dường như đã quay lại mô hình cai trị dựa trên một cá nhân
kéo dài hàng thế kỷ của nó.
Tuy nhiên, thay vì cố kết
hơn nữa quyền lực của Putin và nhóm cầm quyền dưới sự dẫn dắt của ông, những
mưu mô toan tính trong những tháng gần đây đã khiến họ càng trông mong manh
hơn. Vị tổng thống Nga bắt đầu năm nay với mức ủng hộ từ người dân đã gần mức
thấp kỷ lục. Sự ủng hộ đến từ việc sáp nhập Crimea năm 2014 đã không còn nữa. Một
nền kinh tế trì trệ, thu nhập giảm và việc tăng tuổi hưởng lương hưu đã làm sứt
mẻ sự ủng hộ của người dân dành cho ông.
Kremlin rõ ràng đã quyết
định giải quyết “vấn đề kế vị” khi giới hạn nhiệm kỳ cấm Putin tranh cử tổng thống
một lần nữa vào năm 2024, có nguy cơ biến ông thành một “tổng thống vịt què” (tức
lãnh đạo không còn quyền lực khi sắp hết nhiệm kỳ – ND). Giới chóp bu Nga đã rất
lo lắng. Tuy nhiên, như cựu phát ngôn viên của điện Kremlin Gleb Pavlovsky từng
nói, mặc dù nổi tiếng là một chiến lược gia, nhưng Putin và nhóm của ông lại là
một “ban nhạc jazz chính trị”, tức những bậc thầy về ứng biến. Hiếm khi cảm
giác đó mạnh như năm nay.
Nhà lãnh đạo Nga ban đầu
phao tin rằng những thay đổi hiến pháp là nhằm làm giảm vai trò tổng thống và
gia tăng quyền lực cho các nhánh khác của chính quyền, làm dấy lên những đồn
đoán rằng ông sẽ duy trì quyền lực sau năm 2024 dưới một vai trò khác, trên
danh nghĩa “người cha của quốc gia”. Sau đó, Kremlin dường như quay 180 độ.
Thay vào đó, Putin đã chấp nhận một đề nghị được dàn dựng trước từ một nghị sĩ
Nga để loại bỏ giới hạn hai nhiệm kỳ, mở ra con đường cho ông duy trì vai trò tổng
thống cứng rắn củamình cho đến khi ngoài 80 tuổi.
Ban nhạc Kremlin đã vội
vàng tìm cách giữ cho tiếng nhạc vẫn vang lên xập xình trong bối cảnh
coronavirus và cuộc chiến giá dầu bị tính toán nhầm với Ả Rập Xê Út đã khiến nền
kinh tế Nga chao đảo. Đại dịch đã buộc cuộc trưng cầu dân ý nhằm hợp pháp hoá
việc thay đổi hiến pháp phải hoãn lại hồi tháng Tư. Việcứng phó với virus kém cỏi
và sự hỗ trợ tương đối yếu ớt dành cho các doanh nghiệp và gia đình đang gặp
khó khăn càng khiến vị thế của Putin sứt mẻ.
Gói cải cách hiến pháp đạt
tỉ lệ ủng hộ 78% vào tuần trước một phần là vì sự thay đổi giới hạn nhiệm kỳ tổng
thống được gói kèm với 200 sửa đổi khác như lập chỉ mục tính lương hưu, thứ người
dân khó có thể bỏ phiếu chống lại. Không giống như các cuộc bỏ phiếu trước đây,
sức hút từ cá nhân Putin đóng một vaitrò tương đối nhỏ. Việc bỏ phiếu kéo dài cả
tuần với lý do đảm bảo giãn cách xã hội càng khiến việc theo dõi gian lận trở
nên khó khăn hơn.
Tuy nhiên, trong thập
niên cầm quyền thứ ba của mình, điện Kremlin của Putin có rất ít thứ để chào mời
cho người dân Nga. Sau khi GDP tăng mạnh cùng với giá dầu trong những năm đầu
Putin làm tổng thống, sản lượng kinh tế tính theo đồng đô la năm nay sẽ hầu như
không đổi so với năm 2008. Thời đại Putin đã ổn định hoá nước Nga sau thập niên
1990 giông bão, nhưng đã hoàn toàn thất bại trong việc khai thác cácnguồn lực
thiên nhiên và con người để biến Nga trở thành một nhà lãnh đạo về chế tạo hay
đổi mới. Cáccải cách theo hướng hiện đại hóa vốn cần thiết nhằm khai mở tiềm
năng của Nga sẽ làm suy yếu hệ thống cầm quyền của Putin.
Cải cách hiến pháp tạo ra
một khoảng thời gian dễ thở hơn để nhóm cầm quyền có thể chi tiền vào việc nâng
cao mức sống, mặc dù coronavirus đã làm cạn kiệt ngân khố, và tìm kiếm một nhân
vật trẻ hơn có thể cố gắng hồi sinh hệ thống. Việc giữ Putin ở lại ghế tổng thống
sau năm 2024 có thể vẫn còn có lý. Tuy nhiên, đến lúc đó, những màn biến tấu vô
tận của cùng một giai điệu cũ kỹ có thể không còn đủ hấp dẫn để giúp cho ban nhạc
Kremlin này tại vị lâu dài.
----------------------------
Nguồn:
Russia’s
fragile one-man rule, Financial Times, 06/07/2020.
No comments:
Post a Comment