7/16/2020
Giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng: "Liệu Hoa Kỳ có biện
pháp bảo vệ các công ty dầu khí khai thác tài nguyên của Việt Nam hay không?”
Ngoại trưởng Hoa Kỳ Mike
Pompeo đã quyết liệt bác bỏ yêu sách của Trung Quốc dành làm chủ các nguồn tài
nguyên ở hầu hết Biển Đông, cũng như việc nước này mở chiến dịch đe dọa để kiểm
soát. Ông nói hành động của Bắc Kinh là hoàn toàn phi pháp.
Tuy nhiên ông Pompeo đã
không đưa ra bất kỳ biện pháp nào để trừng phạt Trung Quốc, nếu Bắc Kinh không
thay đổi. Dù vậy, tuyên bố phổ biến chiều ngày 13/07 (2020) của Bộ Ngoại giao Mỹ
được coi là cứng rắn nhất từ trước đến nay nhằm chống chính sách lấn chiếm Biển
Đông của Trung Quốc.
(“Beijing’s claims to
offshore resources across most of the South China Sea are completely unlawful,
as is its campaign of bullying to control them.” –State Department, July
13/2020)
Về phần mình, ông Pompeo
nói (tạm dịch): "Về Biển Đông, chúng tôi mưu cầu hòa bình và ổn định, bảo
đảm tự do lưu thông hàng hải phù hợp với luật pháp Quốc tế và duy trì dòng lưu
lượng thương mại, đồng thời chống lại bất cứ mưu toan nào để cưỡng chế hay sử dụng
võ lực để giải quyết các tranh chấp. Chúng tôi chia sẻ sâu xa và tôn trọng quyền
lợi với các nước đồng minh và thân hữu, những quốc gia từ lâu đã hậu thuẫn cho
việc tuân thủ luật pháp quốc tế.”
(“In the South China Sea, we seek to preserve peace
and stability, uphold freedom of the seas in a manner consistent with
international law, maintain the unimpeded flow of commerce, and oppose any
attempt to use coercion or force to settle disputes. We share these deep and abiding
interests with our many allies and partners who have long endorsed a
rules-based international order.”, State Department, 07/13/2020)
Tuyên bố của ông Pompeo
lưu ý rằng Trung Quốc không có bất cứ quyền gì để áp đặt ý muốn của mình ở Biển
Đông, cũng như không có căn bản pháp lý nào để dành quyền chủ quyền về Đường 9
Đoạn (hay còn gọi là đường Lưỡi bò) mà Bắc Kinh công bố năm 2009. Bộ Ngoại giao
Hoa Kỳ cũng nhắc nhở Bắc Kinh rằng yêu sách vô căn cứ của họ cũng đã bị Tòa hòa
giải Quốc tế bác bỏ hoàn toàn ngày 12/07/2016 trong vụ kiện về đường 9 đoạn của
Phi Luật Tân.
(“The PRC has no legal grounds to unilaterally
impose its will on the region. Beijing has offered no coherent legal basis for
its “Nine-Dashed Line” claim in the South China Sea since formally announcing
it in 2009. In a unanimous decision on July 12, 2016, an Arbitral Tribunal
constituted under the 1982 Law of the Sea Convention – to which the PRC is a
state party – rejected the PRC’s maritime claims as having no basis in
international law. The Tribunal sided squarely with the Philippines, which
brought the arbitration case, on almost all claims.”)
Để kết luận, ông Pompeo
nói thẳng với Trung Quốc: "Thế giới sẽ không cho phép Bắc Kinh coi Biển
Đông là đế chế hàng hải của riêng mình. Hoa Kỳ sát cánh với các Đồng Minh và bạn
hữu ở Đông Nam Á để bảo vệ chủ quyền và các nguồn lợi ngoài khơi, phù hợp với lợi
ích và nghĩa vụ theo luật pháp quốc tế."
Ngoại trưởng Hoa Kỳ nói
(tạm dịch): "Chúng tôi sát cánh với Cộng đồng thế giới trong việc bảo vệ
tự do hàng hải và tôn trọng chủ quyền, đồng thời bác bỏ bất kỳ nỗ lực nào để áp
đặt ý muốn của kẻ mạnh ở Biển Đông hay vùng rộng lớn hơn.”
(“The world will not allow Beijing to treat the
South China Sea as its maritime empire. America stands with our Southeast Asian
allies and partners in protecting their sovereign rights to offshore resources,
consistent with their rights and obligations under international law. We stand
with the international community in defense of freedom of the seas and respect
for sovereignty and reject any push to impose “might makes right” in the South
China Sea or the wider region”, State Department, 07/13/2020).
Tại sao lúc này?
Nhưng tại sao ông Mike
Pompeo đã thay đổi lập trường về Biển Đông của Mỹ, từ chỉ quan tâm đến vấn đề
an ninh hàng hải, không đứng về phe nào trong tranh chấp, sang chỉ trích gay gắt
Bắc Kinh, và với mục đích gì?
Trước hết, liên lạc ngoại
giao giữa Mỹ và Trung Quốc căng thẳng từ cuối năm 2019 sau khi các cuộc thương
thuyết thương mại giữa hai nước chỉ đạt được những kết qủa sơ khởi.
Ở giai đoạn đầu hồi tháng
1/2020, hai nước Mỹ-Trung ký thỏa hiệp đồng ý giảm bớt thuế quan đánh vào hàng
hóa đôi bên. Hoa Kỳ đã đồng ý không đánh thêm thuế vào hàng Trung Quốc xuất cảng
sang Mỹ trị giá lối 160 tỷ dollars. Trong khi Trung Quốc cam kết mua hàng hóa Mỹ
và các dịch vụ khác trị giá khoảng 200 tỷ dollars.
Tiếp đến là vụ dịch phát
xuất từ Vũ Hán (Trung Quốc), có tên khoa học là Coronavirus Disease 2019 (Covid
19) làm xáo trộn kinh tế và cuộc sống toàn cầu. Cơ quan tình báo Mỹ (CIA,
Central Intelligent Agency) từng nghi ngờ Trung Quốc đã tìm cách che đậy nguyên
nhân xẩy ra dịch Covid 19 để thủ lợi chính trị và làm suy yếu Hoa Kỳ và phương
Tây, nhưng Bắc Kinh đã phủ nhận.
Cuối cùng là các vụ đàn
áp nhân quyền của Trung Quốc tại Hồng Kông và Tân Cương cũng đã khiến chính quyền
Trump buộc phải lên án Bắc Kinh, sau khi Tổng thống Trump bị áp lực nội bộ.
Vậy liệu những lời chỉ
trích gay gắt bất ngờ của Ngoại trưởng Pompeo về hành động của Trung Quốc ở Biển
Đông có phải là lá bài Trung Quốc (China Card) nhằm giúp Tổng thống Trump trong
cuộc tranh cử Tổng thống với đối thủ dự trù là Joe Biden, cựu Phó Tổng thống của
đảng Dân chủ hay không?
Ông Trump là người từng
chỉ trích chính quyền tiền nhiệm của Tổng thống Dân chủ Barrack Obama đã để cho
Trung Quốc gò ép trong chính sách mậu dịch gây bất lợi cho Doanh nghiệp Mỹ
trong nhiều năm. Do đó, ngay sau khi đắc cử năm 2016, ông Trump đã tìm cách giảm
thiểu thâm thủng trong cán cân thương mại với Trung Quốc.
Nhưng ông Trump đã thất bại
vì chỉ riêng năm 2019, Mỹ đã thâm thủng mậu dịch với Trung Quốc là 345.6 tỷ
dollars vì Mỹ mua nhiều hàng Trung Quốc hơn Trung Quốc mua hàng Mỹ.
Trước đó, năm 2018, Mỹ nhập
cảng từ Trung Quốc trị giá 539 tỷ dollars, nhưng chỉ xuất cảng sang Tầu tổng cộng
120.3 tỷ Mỹ kim (trích Market Watch, 27/06/2019)
Donal Trump xoay
chiều
Để hiểu rõ hơn tại sao
chính quyền Trump đã xoay chiều chống Trung Quốc vào lúc này, chúng tôi (Phạm
Trần) đã phỏng vấn Giáo sư ngoại hạng (Professor Emeritus), Tiến sỹ Nguyễn Mạnh
Hùng, người từng giảng dậy nhiều năm về Quan hệ Quốc tế tại Đại học George
Mason, gần Thủ đô Hoa Thịnh Đốn.
Giáo sư Hùng là Học giả cao
cấp bất thường trú của Trung tâm nghiên cứu Chiến lược và quan hệ Quốc tế ở
Washington, D.C. (Center for Strategic and International Studies, CSIS). Ngoài
ra ông còn là Học giả vãng lai hai niên khóa 2015-2016 tại viện nghiên cứu nổi
tiếng ISEAS-Yusof Ishak Institute, Tân Gia Ba.
Các bài nghiên cứu của
ông, phần lớn về Á Châu và Đông Nam Á được đăng trên các Tạp chí chuyên môn
(professional journals) như World Affairs, Asian Survey, Pacific Affairs,
Global Asia, The Diplomat, Asia Pacific Bulletin và CogitAsia.
Mời đọc:
H: Xin Giáo sư "nhận xét tổng quát" về Tuyên bố của Ngoại trưởng
Mike Pompeo, và tại sao vào lúc này?
NMH: "Đây là lời tuyên bố mạnh nhất của Ngoại trưởng Hoa Kỳ đối với
Trung Quốc về tranh chấp Biển Đông. Trước kia, Hoa Kỳ chú trọng đến quyền tự do
giao thông hàng hải và thực hiện các cuộc tuần tra để bảo vệ quyền ấy. Về tranh
chấp chủ quyền biển đảo trên Biển Đông, Hoa Kỳ không đứng vào phía nào, và chỉ
đòi hỏi những tranh chấp ấy được giải quyết ôn hòa căn cứ trên luật quốc tế. Mạnh
hơn nữa là những lời chỉ trích các đòi hỏi “quá đáng” và hành động “bắt nạt”
các nước nhỏ của Trung Quốc. Đây là lần đầu tiên Hoa Kỳ khẳng định rõ rệt “các yêu sách của Bắc Kinh đối với
các nguồn tài nguyên hầu hết ở Biển Đông cũng như chiến dịch bắt nạt để kiểm
soát nguồn tài nguyên đó, là hoàn toàn bất hợp pháp,” và cảnh báo
"Thế giới sẽ không
cho phép Bắc Kinh coi Biển Đông là đế chế hàng hải của mình.
Ngoài ra, thông cáo báo
chí ngày 13/7 của bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ có 3 điểm đáng chú ý:
Thứ nhất, Hoa Kỳ chỉ
trích mạnh mẽ hành động khẳng định sự thống trị đơn phương và thay thế luật
pháp quốc tế bằng “chân lý thuộc về kẻ mạnh” của Trung Quốc.
Thứ hai, Hoa Kỳ bác bỏ “bất
cứ yêu sách nào của Trung Quốc đối với các vùng biển nằm ngoài lãnh hải 12 hải
lý tính từ các đảo” mà Trung Quốc đưa ra yêu sách tại quần đảo Trường Sa mà
không phương hại đến yêu sách chủ quyền của các quốc gia khác.
Thứ ba, Hoa Kỳ vạch rõ những
bãi và đá mà Trung Quốc yêu sách nhưng Hoa Kỳ khẳng định chúng thuộc chủ quyền
của các quốc gia khác, như Đá Vành Khăn và Bãi Cỏ Mây của Phi Luật Tân; vùng biển
chung quanh Bãi Tư Chính của Việt Nam, cụm bãi Luconia ngoài khơi Malaysia;
vùng biển EEZ của Brunei; và Natuna Besar ngoài khơi Indonesia.
Giáo sư Hùng nói tiếp: "Ngoại trưởng Pompeo đưa ra thông cáo
báo chí này trong bối cảnh căng thẳng gia tăng với Trung Quốc vì những hành động
vi phạm nhân quyền và dân chủ của Bắc Kinh tại Tân Cương và Hong Kong, mâu thuẫn
kinh tế thương mại, chế tài qua lại giữa hai bên, và nhu cầu chính trị nội bộ trong
cả hai nước.
Tổng Thống Trump lúc đầu
không chống Trung Quốc và không coi nặng “thách thức Trung Quốc.” Ngược lại,
ông muốn ve vãn và được ve vãn bởi Chủ tịch Tập Cận Bình mà cho đến nay ông vẫn
gọi là “một ngươi bạn rất tốt” (a very, very good friend of mine), đồng ý thiết
lập quan hệ nước lớn kiểu mới (a new big power relations) giữa hai nước do Tập
đề nghị, và cố gắng ký được một thương ước “lịch sử” với Trung Quốc để… làm lịch
sử và phục vụ nhu cầu tranh cử của mình.
Tuy nhiên, áp lực của các lãnh đạo chính trị và chiến lược gia thuộc cả
hai đảng đòi hỏi phải đối đầu với Trung Quốc, vì họ nhận thức rằng không những
“hệ thống giá trị” của Trung Quốc đối chọi vơi giá trị của Hoa Kỳ và Tây
phương, mà Trung Quốc còn muốn thay thế Hoa Kỳ trong vai trò lãnh đạo thế giới,
buộc chính quyền Trump phải có thái độ cứng rắn với Trung Quốc. Đó là chưa kể nhu cầu xây dựng lại lòng tin
đang mất dần của nhiều nước Á Châu về khả năng và cam kết của Hoa Kỳ làm một “yếu
tố ổn định” (stabilizing influence) trong vùng trước sự lấn lướt của Trung Quốc,
trước khi quá muộn.”
Trông gì ở Mỹ?
H: Đọc toàn văn Tuyên bố, tôi thấy đây là thái độ đối kháng Trung Quốc
"mạnh nhất của Mỹ từ trước đến nay", nhưng tôi không thấy ông Pompeo
hứa hẹn bất cứ biện pháp đối phó nào với hành động của Trung Quốc". Giáo
sư nghĩ sao?
NMH: "Đúng, tôi đồng ý, nhất là tuyên bố này được đưa ra chỉ 5 ngày
sau khi Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị tìm cách trấn an Hoa Kỳ bằng cách khẳng
định rằng “Trung Quốc chưa bao giờ có ý định thách thức hay thay thế Hoa Kỳ
(China never intends to challenge or replace the US, or have full confrontation
with the US.); rằng “chúng tôi không cóp nhặt mô hình ngoại quốc, không xuất cảng
mô hình Trung Quốc” (China does not replicate any model of other countries, nor
does it export its own to others ) vì “Trung Quốc sẽ và không thể trở thành như
Hoa Kỳ,” (China will not, and cannot, be another US ) (Tuyên bố tại China-US
Think Tanks Media Forum, Bắc Kinh ngày 09/07/2020)
H: Liệu ta có thể hiểu, khối các nước Á Châu-Thái Bình Dương -Ấn Độ Dương
nói chung, và các nước Phi Luật Tân, Mã Lai, Nam Dương và Việt Nam và khối
ASEAN nói riêng có thể "vững bụng" là họ đã có nước Mỹ đứng sau sẵn
sàng giúp đỡ, nếu bị Trung Quốc dùng biện pháp Quân sự để giải quyết tranh chấp
Chủ quyền ở Biển Đông?
NMH: “Những nước ấy, đặc
biệt là các nước nhỏ ở Đông Nam Á phải hết sức cẩn thận với ông Tổng Thống
lái buôn này (Donald Trump). Một mặt ông Trump đang bị sức ép của
các lãnh đạo chính trị và chiến lược gia thuộc cả hai đảng đòi phải đối đầu với
Trung Quốc. Mặt khác, ông ấy muốn dùng áp lực để ký một thương ước "lịch sử"
với TQ để phục vụ nhu cầu tranh cử của mình và... làm lịch sử. Điều đình là phải
tương nhượng, tương nhượng cái gì và tương nhượng đến đâu. Hãy đợi xem những lời
nói mềm mỏng và khéo léo của Vương Nghị mới đây cùng với triển vọng Trung Quốc
nhập cảng ào ạt nông phẩm của Mỹ có giúp ông Trump trở lại với chính sách lập một
"quan hệ nước lớn kiểu mới" với người mà ông ấy nhận là "a very,
very good friend of mine" hay không? Thời điểm quan sát là từ nay cho đến
tháng 11 (2020).”
H: Nhưng Hoa Kỳ cần làm những việc khác tích cực hơn lời nói để tạo niềm
tin cho các nước trong khu vực trước áp lực của Trung Quốc?
Giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng trả lời tiếp: "Như tôi đã trình bày
trong một cuộc phỏng vấn lần trước của ông (Phạm Trần), nếu Hoa Kỳ thực tâm muốn
ủng hộ ASEAN chống sự “bắt nạt” của Trung Quốc như họ nói, thì ít nhất Hoa Kỳ cần
phải làm một số việc như sau:
-Thứ nhất, tuyên bố ủng hộ
quyền các quốc gia Đông Nam Á khai thác dầu khí trong vùng biển thuộc chủ quyền
của họ theo luật quốc tế và luật biển.
- Thứ hai, để hỗ trợ cho
lời nói, Hoa Kỳ phải tiếp tục cho tầu chiến, như trường hợp USS Gabrielle
Giffords và USS America, biểu dương lực lượng và theo dõi tầu khảo sát địa chất
của Trung Quốc đi vào vùng tranh chấp để de dọa và ngăn cản không cho các nước
trong khu vực khai thác tài nguyên của họ.
-Thứ ba, tái thương thuyết
để gia nhập TPP (Trans-Pacific Partnership Agreement), sau được đổi là Hiệp định
Đối tác Toàn diện và Tiến bộ Xuyên Thái Bình Dương (CPTPP - Comprehensive and
Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership), bởi vì nó là một cái neo
kinh tế cho sự hiện diện của Hoa Kỳ ở Á châu-Thái Bình Dương.
-Thứ tư, phê chuẩn công ước
về luật biển 1982 để có tư cách chính thống đòi hỏi Trung Quốc tuân thủ luật quốc
tế và luật biển.
“Riêng đối với Việt Nam”,
Giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng kết luận, “điều kiện thứ nhất đã được ngoại trưởng
Pompeo khẳng định. Phép thử điều kiện thứ hai là liệu Hoa Kỳ có biện pháp khuyến
khích và bảo vệ các công ty dầu khí khai thác tài nguyên của Việt Nam trong
vùng Bãi Tư Chính và khu vực Cá Voi Xanh hay không.”
Nên biết năm 2018, Việt
Nam đã phải đình chỉ hoạt động của giàn khoan hãng Repsol, một công ty của Tây Ban Nha tại lô
136/03 thuộc bãi
cạn Tư Chính vì áp lực của Trung Quốc.
Theo Bách khoa Toàn thư mở
thì: "Động thái này diễn ra chỉ vài ngày sau khi công ty này xác nhận có một
mỏ khí đốt lớn. Ngày 23.3.2018, báo chí ở nước ngoài cho hay, do áp lực của
Trung Quốc Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PetroVietnam) yêu cầu hãng năng lượng của
Tây Ban Nha, Repsol, ngưng thêm một dự án nằm trong Lô 07/03 nơi Việt Nam và
các công ty con của Repsol trước đó từng ước tính là có trữ lượng 45 triệu
thùng dầu và 172 tỷ feet khối khí gas.”
Phản ứng của Việt
Nam
Vậy Việt Nam đã phản ứng
ra sao về những tuyên bố đanh thép chống Trung Quốc của Ngoại trưởng Mike
Pompeo?
Người Phát ngôn Bộ Ngoại
giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng chỉ biết nói chung chung: "Hoà bình, ổn định,
hợp tác và phát triển tại Biển Đông là nguyện vọng và mục tiêu chung của các nước
ở Biển Đông, khu vực và cộng đồng quốc tế.
Việc tôn trọng trật tự pháp lý trên biển và thực thi
đầy đủ, thiện chí, trách nhiệm Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982
có ý nghĩa quan trọng để thực hiện các mục tiêu đó.”
Việt Nam hoan nghênh lập trường của các nước về vấn
đề Biển Đông phù hợp với luật pháp quốc tế và chia sẻ quan điểm, như đã nêu
trong tuyên bố dịp Hội nghị cấp cao ASEAN 36, rằng Công ước của Liên hợp quốc về
Luật Biển năm 1982 là khuôn khổ pháp lý điều chỉnh mọi hoạt động trên biển và đại
dương.”
Bà Hằng nêu nguyện vọng: "Việt
Nam mong rằng các nước sẽ nỗ lực đóng góp vào việc duy trì hoà bình, ổn định, hợp
tác tại Biển Đông và giải quyết các tranh chấp thông qua đối thoại cùng các biện
pháp hoà bình khác theo luật pháp quốc tế vì lợi ích chung, phù hợp với nguyện
vọng của các nước trong khu vực và cộng đồng quốc tế. Việt Nam luôn đóng góp
tích cực và có trách nhiệm vào quá trình này.” (Tin Bộ Ngoại giao Việt Nam,
ngày 15/07/2020)
Tuyên bố của bà Lê Thị
Thu Hằng là những lời nói vô thưởng, vô phạt nhưng hiện rõ thái độ thiếu can đảm của Chính phủ Việt
Nam không dám đồng hành với ông Pompeo vì sợ làm mất lòng Trung Quốc mà Lãnh đạo
Việt Nam luôn luôn ca tụng “vừa là đồng chí, vừa là anh em”.
Và mặc dù lính Trung Cộng
không ngừng truy sát và đàn áp ngư dân Việt Nam khi bắt gặp ở Hoàng Sa và Trường
Sa, nhà nước CSVN vẫn
không dám kiện Trung Quốc ra Tòa án Quốc tế như Phi Luật Tân đã làm để đòi lại
Hoàng Sa (mất ngày 19/1/1974) và 7 đá gồm Châu Viện, Chữ Thập, Ga Ven, Gạc
Ma, Tư Nghĩa, Vành Khăn và Xu Bi trong Quần đảo Trường Sa mất từ năm 1988. -/-
(07/020)
No comments:
Post a Comment