hững tiếng súng trong ngày 4 tháng 6 năm 1989 ở
Trung Quốc báo hiệu sự thất bại của những cuộc cải cách chính trị do Bộ
Chính trị Đảng Cộng sản Trung Quốc tiến hành trong những năm 1980. Đây không phải
là thất bại ngẫu nhiên – mà là kết quả của một cuộc cạnh tranh phức tạp giữa
các phe phái khác nhau trong nội bộ Đảng cộng sản Trung Quốc.
Đặng Tiểu Bình là yếu tố cực kỳ quan trọng đối với
cuộc cải cách chính trị ở Trung Quốc trong những năm 1980. Đặng Tiểu Bình từng
bước thiết lập quyền lực của mình trong Đảng ngay từ cuối những năm 1970. Trong
khi không có quyền lực tuyệt đối như Mao Trạch Đông, nhưng thành công của công
cuộc cải cách và mở cửa đã làm gia tăng quyền lực của Đặng. Nhưng lúc đó, phe bảo
thủ luôn tìm cách lật ngược công cuộc cải cách của Đặng. Trong Đảng, có hai
phái chính trị chính: phe ủng hộ cải cách do Hồ Diệu Bang và Triệu Tử Dương cầm
đầu, còn phe bảo thủ thì do Trần Vân, Lý Tiên Niệm, Lý Bằng và Diêu Y Lâm cầm đầu.
Còn Đặng, người ủng hộ cải cách và mở cửa, ngay cả trong khi khẳng định “Bốn
nguyên tắc chính” (Chủ nghĩa Marx và Lenin – Trung thành với đảng – Phục tùng
lãnh đạo – Tư tưởng Mao Trạch Đông – ND), đã trở thành tiếng nói quyết định giữa
hai nhóm.
Nói chung, quan điểm cải cách của Đặng Tiểu Bình
trái ngược hoàn toàn với quan điểm của những người bảo thủ, nhưng điều đó không
ngăn cản ông ta ủng hộ những người bảo thủ trong việc giải quyết những cuộc biểu
tình đòi dân chủ năm 1989. Về vấn đề bảo vệ chế độ đảng trị, quan điểm của họ
hoàn toàn giống nhau.
Triệu
Tử Dương, Đặng Tiểu Bình, và phe Bảo thủ
Bề ngoài, Triệu Tử Dương, là Tổng bí thư Ban chấp
hành Trung ương Đảng, có quyền lãnh đạo cải cách, nhưng trên thực tế, vị trí của
ông trong ban lãnh đạo tối cao thì lại khá yếu. Có nghĩa là Triệu Tử Dương khó
có được các cộng sự đồng quan điểm trong những vị trí quyền lực trong những cơ
quan quản lý hành chính khác của Trung Quốc. Ban Tổ chức, cơ quan phụ trách việc
đề bạt và bổ nhiệm các đảng viên, lại do Song Ping, thuộc phái bảo thủ lãnh đạo.
Muốn thúc đẩy bất kỳ thay đổi lớn nào, trước hết, Triệu
Tử Dương cũng đều cần đến sự hỗ trợ của Đặng Tiểu Bình. Đầu những năm 1980, Triệu
Tử Dương và Đặng Tiểu Bình từng có mối quan hệ vững chắc. Với sự hỗ trợ của Đặng
Tiểu Bình, những cuộc cải cách kinh tế của Triệu Tử Dương đã tiến triển khá tốt.
Sau Đại hội Đảng lần thứ XIII vào năm 1987, mặc dù Triệu Tử Dương đã chính thức
là Tổng bí thư, ông vẫn cần sự hỗ trợ của Đặng Tiểu Bình trong việc kích hoạt
những cải cách chính trị mà ông mong muốn. Cho đến đầu năm 1989, Triệu Tử Dương
đã được Đặng Tiểu Bình ủng hộ.
Từ những năm 1970 đến những năm 1980, từ khi còn ở Tứ
Xuyên đến khi chuyển về Bắc Kinh, Triệu Tử Dương đều dựa vào lòng tin và sự ủng
hộ của Đặng Tiểu Bình – dựa quá nhiều, như sau này mới thấy. Triệu Tử Dương
nghĩ rằng ông hiểu Đặng và Đặng cũng hiểu ông. Mặc dù ông biết rằng sự hỗ trợ của
Đặng Tiểu Bình là có giới hạn, những sự kiện diễn ra vào năm 1989 cho thấy rằng
Triệu Tử Dương đã hiểu sai mức độ tin cậy của Đặng Tiểu Bình cũng như quyền kiểm
soát của chính mình đối với Ban chấp hành Trung ương. Thật ra, Đặng Tiểu Bình
không ủng hộ cá nhân con người Triệu Tử Dương mà ủng hộ ông vì ông kiên quyết
thực hiện tầm nhìn của Đặng Tiểu Bình về cải cách kinh tế và cải cách chính trị.
Về vấn đề cải cách chính trị, Đặng Tiểu Bình và Triệu
Tử Dương không hoàn toàn đồng ý với nhau. Đặng hy vọng cải cách được hệ thống
hiện hành, làm cho nó trở thành hiệu quả hơn mà không cần phải lật đổ nó. Trong
khi Triệu Tử Dương là người lãnh đạo thực sự phong trào cải cách chính trị,
đang tìm cách thay đổi cách thức thực hiện quyền lực của Đảng, với mục tiêu cuối
cùng là thiết lập chế độ dân chủ. Dưới sự bảo trợ của Đặng Tiểu Bình, Triệu Tử
Dương đã tiến hành một cuộc thí nghiệm táo bạo – tìm cách chuyển đổi hệ thống
chính trị tập quyền cao độ của Trung Quốc thành chế độ dân chủ hiến định hiện đại.
Sự khác biệt về mục tiêu giữa Đặng và Triệu cuối
cùng đã làm cho Đặng không còn ủng hộ Triệu Tử Dương nữa và nhảy sang phe bảo
thủ để bóp chết cuộc cải cách chính trị. Đầu mùa hè năm 1989, Đặng Tiểu Bình
tin rằng Triệu Tử Dương đang tìm cách lợi dụng các cuộc biểu tình đòi dân chủ
nhằm thúc đẩy cải cách chính trị nhiều hơn nữa, gây nguy hiểm cho chế độ độc đảng
ở Trung Quốc.
Tháng 5 năm 1989, khi tình hình đe dọa sức chịu đựng
của Đặng Tiểu Bình thì sự hỗ trợ của ông ta đối với Triệu Tử Dương cũng không
còn. Đặng bắt đầu đàn áp phong trào sinh viên và cho ngưng cuộc cải cách chính
trị. Khi Triệu phản đối thiết quân luật và phản đối sử dụng vũ lực nhằm chấm dứt
các cuộc biểu tình, ông đã bị Đặng lật đổ.
Ngay cả khi có sự hỗ trợ của Đặng Tiểu Bình, Triệu Tử
Dương đã bị những người bảo thủ phản đối quyết liệt rồi. Tại Đại hội Đảng lần
thứ XIII, năm 1987, phe bảo thủ đã thấy lực lượng của mình được củng cố, hai
người thuộc phe bảo thủ cực đoan (Lý Bằng và Diêu Y Lâm) trở thành thành viên
Ban Thường vụ Bộ Chính trị gồm có năm người. Lúc đó những người bảo thủ có thể
can thiệp vào công việc và ảnh hưởng của Triệu Tử Dương.
Nghiêm trọng hơn, những người bảo thủ biết rằng nếu
họ muốn thay đổi phương hướng của công cuộc cải cách của Trung Quốc, họ cần phải
phế truất Triệu Tử Dương. Bắt đầu vào tháng 4 năm 1989, Lý Bằng và Diêu Y Lâm
đã lợi dụng sự sợ hãi của Đặng Tiểu Bình trước phong trào dân chủ nhằm cáo buộc
Triệu Tử Dương là “ủng hộ hỗn loạn”, dẫn đến quyết định cuối cùng là sử dụng vũ
lực nhằm đàn áp phong trào. Cuối cùng, những người bảo thủ đã sử dụng sức mạnh
của Đặng Tiểu Bình nhằm loại bỏ Triệu Tử Dương.
No comments:
Post a Comment