Ha Anh
Tuan
The National Interest 16-05-2014
Người dịch: Bút Lông Kim
Posted by adminbasam
on 18/05/2014
Ngày 1 tháng 5, Trung Quốc đã di chuyển giàn
khoan dầu bản địa khổng lồ, Hai Yang Shi You (HYSY) 981, về phía nam ở Biển
Đông. Vị trí mới, chỉ cách bờ biển Việt Nam 120 dặm, hoàn toàn nằm bên trong
thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Việt Nam. Để hỗ trợ và bảo vệ
cấu trúc khoan dầu này, Trung Quốc đã phái hơn 80 tàu lớn, con số còn tiếp tục
tăng lên. Những tàu nước ngoài đã được cảnh báo để tránh xa giàn khoan ấy vì sự
an ninh và an toàn.
Hành động này phô bày một bước leo thang
mới và nguy hiểm của Trung Quốc. Kể từ năm 2007, Bắc Kinh ngày càng quyết đoán
và xâm lược trong việc bảo vệ tham vọng lãnh thổ của mình ở Biển Đông. Nhà cầm
quyền Trung Quốc đã tấn công và bắt giữ những ngư dân nước ngoài đang làm ăn
trong những ngư trường truyền thống trong khu vực. Những công ty dầu khí
đã bị áp lực phải rút lui khỏi những hợp đồng với các bên tranh chấp ở Đông Nam
Á vì sợ sự trả đũa của Trung Quốc.
Năm 2009, Bắc Kinh chính thức tuyên bố yêu sách
đường chín đoạn đối với hơn 80% Biển Đông. Hành động này theo sau sự khẳng định
trong năm 2010 rằng Biển Đông là một trong những lợi ích cốt lõi của Trung
Quốc. Trong năm 2012, Trung Quốc thành lập thành phố Tam Sa, mà trung tâm chính
quyền địa phương của nó đã được đặt tại đảo Phú Lâm, là một phần của quần đảo
Hoàng Sa tranh chấp với Việt Nam. Một đơn vị đồn trú mới được thành lập và đóng
quân trên đảo Phú Lâm. Suốt trong giai đoạn này, những năng lực quân sự của
Trung Quốc có cải thiện một cách đáng kể, và nó bây giờ có thể tranh đua với
Hoa Kỳ, cả trên không lẫn trên biển, ở Biển Đông.
Sự leo thang mới nhất của Trung Quốc ở Biển Đông
tiêu biểu cho một tính toán sai lầm nghiêm trọng của các nhà hoạch định chính
sách của Trung Quốc. Họ đã làm nên bốn sai lầm về chiến lược.
Thứ
nhất, diễn biến mới này đã khiến Việt Nam không còn lựa chọn nào khác
ngoài phản ứng táo bạo và quyết tâm.
Điều 56 của Công ước Liên Hợp Quốc về Luật biển năm
1982 (UNCLOS) đã xác định rằng, một quốc gia ven biển có những quyền tối thượng
để thăm dò và khai thác, bảo tồn và quản lý tài nguyên thiên nhiên trong
Vùng Đặc quyền Kinh tế của mình. Do đó, không thể có cách nào diễn giải
UNCLOS theo hướng giải thích ý định của Trung Quốc nhằm khoan một giếng
dầu hoàn toàn bên trong Vùng Đặc quyền Kinh tế của Việt Nam.
Việt Nam, giống như các nước khác, không giải
thích rõ ràng quan điểm của mình về những tranh chấp chủ quyền
trên Biển Đông. Sự nhập nhằng về chiến lược này mang lại cho các quốc gia
không gian để thương lượng và để tráo trở. Tuy nhiên , động thái mới nhất của
Trung Quốc đã vượt qua lằn ranh mà các nhà lãnh đạo chóp đầu của Việt Nam đặt
ra. Hà Nội , do đó, đã phản ứng giận dữ. Phó Thủ tướng Việt Nam kiêm Bộ trưởng
Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh đã gọi Ủy viên quốc vụ viện Dương Khiết Trì của
Trung Quốc để phản đối động thái của Trung Quốc và khẳng định rằng Hà Nội sẽ
“áp dụng tất cả các biện pháp cần thiết và phù hợp để bảo vệ những quyền và lợi
ích hợp pháp của mình” ở các vùng biển. Cảnh sát biển Việt Nam và những tàu
kiểm ngư đã được điều động để ngăn Trung Quốc triển khai giàn
khoan.
Trung Quốc phản công động thái này bằng cách gửi
trên 80 tàu lớn để bảo vệ tài sản. Va chạm đã xảy ra giữa tàu của hai bên, dự
kiến sẽ còn xảy ra nhiều biến cố nữa. Diễn biến này đã đẩy Việt Nam xa hơn
khỏi Trung Quốc và khiến Việt Nam phải tăng cường quan hệ an ninh của mình với
các cường quốc khác, như Hoa Kỳ. Nếu Hà Nội cân nhắc việc mở Vịnh Cam Ranh cho
sự hiện diện của hải quân Hoa Kỳ, thì Washington sẽ là tắc trách khi khước từ
cơ hội. Thật vậy, Washington nhanh chóng đã lên tiếng về vụ việc. Trong một
thông cáo báo chí ngày 8 tháng 5 , người phát ngôn Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đã
khẳng định rằng chủ quyền quần đảo Hoàng Sa đang bị tranh chấp, và
quyết định của Trung Quốc triển khai giàn khoan dầu, hộ tống bởi vô số những
tàu chiến và tàu chuyên dụng khác, vào vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, là
một quyết định khiêu khích và làm gia tăng căng thẳng.
Thứ
hai, hành động của Trung Quốc đã vi phạm những nguyên tắc của Tuyên bố ứng xử
của các bên ở Biển Đông và đào sâu những nghi ngờ giữa các nước trong khu vực
về ý định thực sự của họ.
Cùng với Việt Nam và Philippines, thì Singapore và
Malaysia đang càng lúc lo ngại về hành vi của Trung Quốc trong khu vực.
Indonesia, một thời đã duy trì thái độ trung lập nghiêm ngặt đối với tranh
chấp lãnh thổ ở Biển Đông, thì đã thay đổi hoàn toàn quan điểm của mình,
và giờ đang đấu tranh với yêu sách của Trung Quốc ở Biển Đông bởi vì
nó thách thức những quyền lợi của Jakarta trong vùng biển Natuna. Trong
thực tế, những tàu có vũ trang của Trung Quốc đã chạm trán tàu của Indonesia
vài lần trong ít năm qua trong những vùng biển mà Jakarta tuyên bố chủ
quyền.
Nếu Trung Quốc khoan được dầu trong vùng
đặc quyền kinh tế của Việt Nam, thì còn hơn cả việc chiếm quyền kiểm soát Bãi
cạn Scarborough từ Philippines vào năm 2012: Họ sẽ nam tiến xa hơn, dự kiến sẽ
có những cuộc đụng độ với Malaysia và Indonesia. Căn cứ vào vai trò của
Indonesia trong ASEAN, có thể thấy việc Jakarta thay đổi quan
điểm gần đây đối với Trung Quốc là một trở ngại cho Bắc Kinh. Họ càng
quyết liệt hơn trong các tranh chấp ở Biển Đông thì uy tín quốc tế của họ càng
bị tổn hại. Những thành tựu của “chiêu thức tấn công quyến rũ” của Trung Quốc
nhằm vào Đông Nam Á trong những năm 1990 có thể bị tẩy xoá bởi một làn sóng chủ
nghĩa dân tộc chống Trung Quốc ở Đông Nam Á. Với tư cách một tập thể, vào ngày
10 tháng Năm, các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN, tại Hội nghị cấp cao
ASEAN 24 diễn ra ở Myanmar, đã ban hành một tuyên bố chung độc lập về sự
căng thẳng ở Biển Đông , bày tỏ mối quan tâm nghiêm trọng của họ đối với vụ
việc và tái khẳng định tầm quan trọng của hòa bình , ổn định, và tự do hàng hải
ở Biển Đông . Đây là lần đầu tiên kể từ năm 1995 ASEAN đã ban hành một tuyên bố
chung tách bạch về một sự phát triển ở Biển Đông thừa nhận có các mối đe dọa
đối với hòa bình, ổn định và an toàn hàng hải ở Biển Đông. Điều này thể hiện sự
phản xung về ngoại giao chống lại Trung Quốc ở Đông Nam Á.
Thứ
ba, Trung Quốc đánh mất lý cớ của họ cho việc hiện đại hóa quân sự.
Bắc Kinh nại rằng hiện đại hóa quân sự của họ về bản
chất là phòng thủ, và điều ấy sẽ không ngầm phá hoại an ninh khu vực. Suốt
trong giai đoạn căng thẳng gia tăng ở Biển Đông từ 2007 đến 2013, Trung Quốc
thường kiềm chế sử dụng lực lượng hải quân. Thay vào đó, các lực lượng bán quân
sự tiên tiến, chẳng hạn như Đội Hải giám Trung Quốc, đã thường được dàn quân để
phục vụ những tham vọng về chủ quyền của họ. Trong thế giằng co Bãi cạn Scarborough
giữa Trung Quốc và Philippines vào năm 2012, thì không có tàu hải quân, tàu hải
giám Trung Quốc đã được gửi đến hiện trường, và các lực lượng bán quân sự của
Trung Quốc và các tàu đánh cá đã đẩy được phía Philippines khỏi khu
vực. Tuy nhiên, để bảo vệ giàn khoan dầu khổng lồ của Trung Quốc trong vùng đặc
quyền kinh tế của Việt Nam, thì Bắc Kinh đã gửi bảy tàu hải quân để kết
nhập 33 tàu hải giám và hàng chục cảnh sát biển, giao thông vận tải, và những
tàu cá . Lần đầu tiên trong ít năm qua , các tàu hải quân Trung Quốc có dự phần
vào một vụ tranh chấp trực tiếp ở Biển Đông. Các nước khác, do đó, có lý do để
lo lắng về những ý định thực sự đằng sau chương trình hiện đại hóa quân sự của
Trung Quốc.
Cuối
cùng, động thái của Trung Quốc có thể làm mất ổn định khu vực, tạo ra rào cản
cho những nỗ lực của Bắc Kinh nhằm tái cơ cấu nền kinh tế và duy trì sự tăng
trưởng của họ.
Bắc Kinh đang đương đầu với những thách thức nghiêm
trọng trong nước, trong đó có suy thoái môi trường, tình trạng dân số già lão,
và những phong trào ly khai ở Tây Tạng và Tân Cương. Trong ít năm qua, những
cuộc tấn công khủng bố của các lực lượng ly khai đã xảy ra trong những thành
phố lớn, đe dọa sự ổn định xã hội của Trung Quốc. Thêm vào đó, tăng trưởng kinh
tế Trung Quốc có những dấu hiệu chậm lại. Các lãnh đạo Trung Quốc cần một môi
trường quốc tế ổn định để tập trung những nguồn lực vào những thách thức nội
bộ. Hành động của họ ở Biển Đông, tuy nhiên, có thể gây mất ổn định an ninh khu
vực và ngầm phá hoại những nỗ lực để duy trì tăng trưởng.
Hành
động của Trung Quốc với HYSY 981 để khoan bên trong Khu Kinh Tế Đặc Quyền của
Việt Nam là một tính toán sai lầm chiến lược.
Lần đầu tiên trong giai đoạn gần đây của sự căng
thẳng ở Biển Đông, Bắc Kinh đã sử dụng bảy tàu hải quân để hộ tống giàn khoan
dầu khổng lồ này. Điều này khiến cho Hà Nội không có sự lựa chọn ngoài việc đối
hợp với hành động ấy bằng “tất cả các biện pháp cần thiết” để bảo vệ những
quyền của mình được tiết lập trong luật pháp quốc tế. Với lịch sử gần đây của
Trung Quốc về tính quyết đoán và tính xâm lược ở Biển Đông thì các quốc gia
Đông Nam Á khác ở ven biển cũng đang được báo động bởi động thái này. Những nỗ
lực của Bắc Kinh để giành trái tim và tâm trí Đông Nam Á sau chiến tranh lạnh
thì đã bị xói mòn, và chương trình hiện đại hóa quân sự của họ một lần nữa bị
nghi vấn.
Để đáp trả hành vi của Trung Quốc, các quốc gia Đông
Nam Á đang xây dựng những khả năng không đối xứng để bảo vệ chủ quyền của họ
chống lại Bắc Kinh. Họ cũng rõ ràng hoan nghênh sự tham gia của những cường
quốc ngoài khu vực như Hoa Kỳ, Nhật Bản và Ấn Độ, trong việc quản lý những
tranh chấp ở Biển Đông. Nói cách khác, hành vi xâm lược của Trung Quốc đã tạo
điều kiện và đã đẩy nhanh trục Hoa Kỳ hướng tới Đông Á, điều mà những nhà lãnh
đạo chóp đầu của Trung Quốc không muốn để thấy.
Việc xâm lược và gây mất ổn định khu vực không giúp
Trung Quốc nhận thức mục tiêu của họ đối với sự tăng trưởng kinh tế và sự phát
triển xã hội. Cách tốt nhất để Trung Quốc trỗi lên tới một vị thế của một cường
quốc toàn cầu là tính toán ra một cách mới để trỗi lên, một cách mà trong đó
cái nguyên tắc cốt lõi cho những quan hệ đối ngoại của họ là hợp tác để cùng có
lợi, tôn trọng những quyền chính đáng của những quốc gia khác, và giải quyết
tranh chấp thông qua đàm phán hòa bình. Việc chạy nhanh không đảm bảo rằng nó
sẽ đi đến đích của nó.
Tác
giả: Hà Anh Tuấn là một Nghiên cứu sinh Tiến sĩ, chuyên
ngành Chính trị và Quan hệ quốc tế tại Đại học New South Wales, Úc, và là một
Nhà lãnh đạo trẻ Diễn đàn Thái Bình Dương thuộc CSIS (Trung tâm Nghiên cứu
Chiến lược và Quốc tế của Hoa Kỳ).
No comments:
Post a Comment