Bốn Phương: LẠI SỬA QUY HOẠCH ĐIỆN 8 - GỌT CHÂN SAO CHO VỪA GIÀY? (BBC News Tiếng Việt)

Friday, 3 January 2025

LẠI SỬA QUY HOẠCH ĐIỆN 8 - GỌT CHÂN SAO CHO VỪA GIÀY? (BBC News Tiếng Việt)

Lại sửa Quy hoạch điện 8 - Gọt chân sao cho vừa giày?

BBC News Tiếng Việt

3 tháng 1 2025

https://www.bbc.com/vietnamese/articles/cp9ne8993zmo

Mất 4 năm khởi thảo, qua 7 lần sửa đổi, sau 8 tháng thực hiện, Quy hoạch điện 8 lại phải tiếp tục điều chỉnh vì nhiều mục tiêu "không phù hợp".

Quy hoạch điện 8, có tên đầy đủ là Quy hoạch phát triển điện quốc gia giai đoạn từ 2021-2030, tầm nhìn đến 2030 (gọi tắt là PDP8), đặt mục tiêu nâng tổng công suất phát điện của Việt Nam lên hơn 150GW vào năm 2030 từ mức 80GW cuối năm 2023.

Cơ quan soạn thảo là Bộ Công thương từng phải miệt mài điều chỉnh bản quy hoạch này cho phù hợp với cam kết đột ngột của Thủ tướng Phạm Minh Chính vào năm 2021 tại Hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu của Liên Hợp Quốc năm 2021 (COP26), theo đó Việt Nam sẽ đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Được thông qua vào tháng 5/2023, nhưng phải mất một năm sau mới có kế hoạch thực hiện, tức tháng 4/2024, chỉ sau 8 tháng thực hiện, Bộ Công thương lại một lần nữa tất bật soạn thảo dự thảo sửa đổi PDP8 để kịp trình chính phủ vào cuối tháng 2/2025.

Vì sao phải sửa?

Lý do được Bộ Công thương đưa ra là do cung ứng điện giai đoạn 2025-2030 hết sức khó khăn, tiềm ẩn nguy cơ thiếu điện khi các dự án được phê duyệt đều chậm tiến độ.

Về điện khí, PDB8 phê duyệt 23 dự án đến năm 2030 nhưng đến nay mới chỉ một nhà máy vận hành là Nhiệt điện Ô Môn 1.

Ngoại trừ Nhơn Trạch 3 và 4 hiện đang được xây dựng và dự kiến vận hành vào tháng 5/2025, các dự án còn lại (Lô B, Cá Voi Xanh, Hiệp Phước 1, Cà Ná, Nghi Sơn... ) khó hoàn thành trước 2030, dẫn tới nguy cơ thiếu điện nghiêm trọng, đặc biệt là ở miền Bắc.

Về điện than, PDP8 dự kiến đến năm 2030 sẽ vận hành 3.380 MW và sau đó ngưng phát triển theo cam kết với quốc tế để đạt 'net zero' (phát thải ròng bằng 0) vào năm 2050.

Thế nhưng, các dự án điện than được phê duyệt cũng chậm tiến độ do thiếu vốn cũng như các địa phương không đồng thuận.

Lý do là các địa phương ngại mang các dự án ô nhiễm môi trường về, còn các nhà đầu tư đang chuyển dần sang các dự án năng lượng sạch.

Với thủy điện, theo quy hoạch, tổng công suất đến năm 2030 là 29.346 MW, nhưng dung lượng cho thuỷ điện hiện không còn nhiều.

Trong khi đó, với năng lượng tái tạo, Bộ Công thương cũng cho rằng khó đạt được quy mô công suất theo quy hoạch đề ra.

Công suất điện gió được đặt ra trong PDP8 là 21.880 MW (điện gió trên bờ và gần bờ) và 6.000 MW (điện gió ngoài khơi). Công suất điện mặt trời năm 2030 dự kiến đạt mức 20.591 MW.

Trong những năm gần đây, Việt Nam đã tìm cách phát triển năng lượng sạch hơn nhưng các mục tiêu phát triển điện gió ngoài khơi và khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG) đang gặp rủi ro do các rào cản pháp lý cũng như về giá bán điện.

Do các rào cản này, hàng loạt tập đoàn năng lượng hàng đầu thế giới mới đây đã tuyên bố rút khỏi thị trường năng lượng sạch Việt Nam, trong đó có Enel của Ý, Equinor của Na Uy và Orsted của Đan Mạch.

Cuối tháng 11/2024, Quốc hội Việt Nam đã thông qua chủ trương đầu tư dự án điện hạt nhân Ninh Thuận sau nhiều năm trì hoãn.

Cùng với đó, Luật Điện lực (sửa đổi) quy định một số chính sách phát triển điện hạt nhân cũng được Quốc hội thông qua, tạo cơ sở pháp lý cho việc hiện thực hoá chủ trương này.

Tuy nhiên, hiện chưa rõ bản quy hoạch điện sửa đổi lần này có đưa điện hạt nhân vào hay không.

Sẽ mở tối đa?

Dự thảo PDP8 sửa đổi hứa hẹn sẽ phá bỏ các rào cản cho điện chạy bằng LNG, điện rác và điện mặt trời mái nhà.

Về điện khí LNG, sẽ có cơ chế giá chuyển tiếp và cam kết mua tối thiểu sản lượng điện, giúp đẩy nhanh các dự án.

Một nghị định đang được Bộ Công thương soạn thảo, dự định ban hành tháng 2/2025, về vấn đề này.

Về điện mặt trời mái nhà, các điều khoản đang được soạn thảo để tạo điều kiện thuận lợi cho loại hình này tại các khu công nghiệp.

Với thuỷ điện, sẽ bổ sung thêm các dự án thuỷ điện vào PDP8, ưu tiên các hồ thủy điện có lưới điện sẵn có.

Trong khi đó, về điện rác, Thứ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hoàng Long khẳng định "tinh thần chung sẽ mở ra tối đa, các địa phương có nhu cầu, đề xuất thì Bộ Công thương sẽ ủng hộ", theo báo Người Lao động.

Công suất điện rác cả nước tới 2030 nêu trong PDP8 hiện nay mới chỉ khoảng 2.200 MW.

Theo Báo Giao thông, nhiều địa phương đề xuất tăng công suất nguồn điện mặt trời và điện rác để bổ sung vào PDP8 điều chỉnh.

Chẳng hạn, Kiên Giang đề xuất được đưa vào quy hoạch thêm 20 MW điện rác, 1.600 MW điện gió trong khi Thái Nguyên đề nghị bổ sung thêm 10 MW điện rác và 200 MW điện mặt trời.

Các tỉnh Lâm Đồng, Khánh Hòa, Lào Cai, Ninh Thuận, Hải Phòng, Gia Lai, Lạng Sơn… cũng đã đề xuất bổ sung thêm quy mô, công suất một số nguồn điện tái tạo.

Nhiều lần 'gọt chân cho vừa giày'?

Những trì hoãn trong việc xây dựng PDP8, sau đó là việc chỉnh sửa nhiều lần kế hoạch này, từng được cho là nguyên nhân sâu xa dẫn tới việc thiếu hụt điện của Việt Nam

Một bài viết trên Nikkei Asia hôm 25/5/2024 của tác giả Toru Takahashi đã chỉ ra điều này.

Mặc dù PDP8 được phê duyệt vào tháng 5/2023, nhưng việc phê duyệt giai đoạn thực hiện, bao gồm danh sách các dự án nhà máy điện và đường dây truyền tải, đã tiếp tục bị trì hoãn một năm sau, tháng 4/2024.

Điều này dẫn đến khoảng trống gần ba năm rưỡi kể từ thời điểm kết thúc bản quy hoạch phát triển điện quốc gia giai đoạn trước đó, tức năm 2020.

Nikkei Asia cho rằng sự chậm trễ này có nguồn gốc từ một "cam kết vội vàng" mà ông Phạm Minh Chính đưa ra tại Hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu của Liên Hợp Quốc năm 2021 (COP26) tại thành phố Glasgow, Scotland.

Tại hội nghị, ông Chính tuyên bố Việt Nam cam kết đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

"Có vẻ như ông Chính đưa ra cam kết như một màn gây chú ý về mặt chính trị mà không tham vấn đầy đủ với EVN hoặc các bộ ngành liên quan," ông Takahashi dẫn nhận định từ một nguồn tin người Nhật Bản am hiểu vấn đề này.

Việc xây dựng PDP8 bị chậm trễ là do đại dịch, nhưng một dự thảo đã được công bố vào tháng 2/2021 - chín tháng trước tuyên bố của ông Chính tại COP26.

Để phù hợp với cam kết của ông Chính, Bộ Công thương và các cơ quan chính phủ khác đã ráo riết sửa đổi toàn bộ PDP8.

Tuy nhiên, điều đó không hề dễ dàng vì chính phủ phải kéo dài kế hoạch để bao phủ 30 năm tới thay vì 10 năm theo các bản thiết kế phát triển điện thông thường.

Kế hoạch được sửa đổi kêu gọi tăng công suất phát điện lên từ 7 đến 9 lần vào năm 2050, đồng thời loại bỏ dần sản xuất điện than, nguồn năng lượng chính của đất nước, cùng với thủy điện.

Bản kế hoạch cũng cho thấy các nguồn năng lượng tái tạo như gió và mặt trời sẽ chiếm 70% tổng công suất phát điện.

Nhưng chính phủ cũng phải làm cho quy hoạch mới tương thích với bản cũ và giải thích cách họ lấp đầy những thiếu hụt trong năng lượng tái tạo - vốn phụ thuộc thời tiết - bằng các nguồn năng lượng ổn định, chẳng hạn như nhiệt điện chạy bằng khí đốt.

Những trục trặc này khiến PDP8 bị sửa đến bảy lần.

Thiếu một chương trình quốc gia khiến việc xây dựng cơ sở hạ tầng bị đình trệ trong khi nhu cầu điện năng tiếp tục tăng hơn 10% mỗi năm.

Hệ quả là tình trạng thiếu điện nghiêm trọng xảy ra tại Việt Nam vào năm 2023.

Bàn về lý do vì sao ông Phạm Minh Chính lại đề ra mục tiêu cao như vậy tại COP26, bài viết trên Nikkei Asia chỉ ra đó là lỗi "ngụy biện tổng thể" - lý do đưa ra các quyết định cá nhân là hợp lý nhưng xét theo góc độ tập thể lại không phù hợp.

Sai lầm này đã tạo ra khoảng trống trong hoạch định chính sách phát triển điện của Việt Nam và hệ quả là các đợt cắt điện luân phiên vào năm 2023.

Nikkei Asia cũng chỉ ra rằng nếu Việt Nam không phác họa được một bức tranh rõ ràng hơn về cách các nhà đầu tư có thể thu hồi vốn thì sẽ khó thu hút giới đầu tư nước ngoài hỗ trợ các dự án năng lượng.

Chẳng hạn, công ty năng lượng Orsted của Đan Mạch đã hủy kế hoạch phát triển tại Việt Nam vào năm 2023 với lý do thiếu minh bạch.

------------------------

Tin liên quan

Việt Nam cân nhắc khôi phục kế hoạch phát triển điện hạt nhân

13 tháng 9 năm 2024

Việt Nam tiếp tục khủng hoảng điện do thủ tướng 'vội vàng'?

28 tháng 5 năm 2024

Điện hạt nhân Việt Nam: Chọn đối tác nào và vì sao?

25 tháng 11 năm 2024

Vì sao các tập đoàn nước ngoài rút khỏi dự án điện gió ngoài khơi Việt Nam?

7 tháng 9 năm 2024

Việt Nam nhận 15 tỷ USD để giảm điện than nhưng xây thêm nhà máy: Mỹ ‘sẽ giám sát chặt’