Nợ
công ở Mỹ và minh bạch ngân sách ở Việt Nam
25/05/2023
https://www.voatiengviet.com/a/no-cong-o-my-va-minh-bach-ngan-sach-o-viet-nam/7107488.html
Điểm khó khăn nhất của Nhà nước Việt Nam là do có một
“Nhà nước song trùng”, nghĩa là song song với một chính phủ công khai thì còn
có một chính phủ thực sự của đảng cộng sản.
https://gdb.voanews.com/C6B0F0AE-C4B8-4751-8DFE-763DB18E436D_w1023_r1_s.jpg
Ngân sách của bên Đảng chưa bao giờ được công khai chi tiết. Nhân dân đang bàn đến việc kiểm
toán thu chi của Chính phủ nhưng chưa ai dám nhắc tới về việc kiểm toán tài
chính của đảng.
Theo số liệu thống kê của
Ngân Hàng thế giới thì đến cuối năm
2021, tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Hoa Kỳ là 23.32 ngàn tỷ USD, chiếm 24,1%
GDP toàn cầu.
Từ cuối thế kỷ 19, đất nước non trẻ này đã vượt
qua đế chế Anh, dẫn dắt thế giới đi lên với vô vàn khái niệm tài chính tiền tệ
theo sự tưởng tượng kỳ diệu của các chuyên gia nhưng ngày càng mông lung với
người dân lao động.
Khi bước chân đến New
York, người bạn tôi chỉ những cao ốc và nói rằng, “gần 1/3 tiền tệ thế giới đi
qua thành phố này”. Khi xuôi về Washington DC, người bạn ghé tai thì thầm: “Hơn
1/2 quyền lực chính trị thế giới nằm ở đây”.
Bất cứ lúc nào ở New York ta cũng gặp đại diện
các tập đoàn tài chính trong những cao ốc sang trọng còn bất cứ lúc nào trên vỉa
hè Washington DC, chúng ta cũng vô tình gặp một bộ trưởng của một quốc gia nào
đó đang rảo bước.
Nhưng giờ đây quốc gia giàu mạnh nhất hành
tinh lại không thanh toán được các hoá đơn của mình hay sao?
.
Bảng cân đối - Phát minh kỳ diệu
Sau khi phát minh ra tiền tệ, loài người bắt đầu
đẻ ra hàng loạt thứ thú vị, trong đó có bảng “cân đối kế toán”. Bảng “ghi nhận
những thu chi” này bắt nguồn từ hơn 3,000 năm trước ở vùng Mesopotamia và Ai Cập
cổ đại và liên tục được cập nhật trong suốt hàng ngàn năm. Giờ đây nó đã trở
nên vô cùng phức tạp với vô vàn khái niệm phi vật chất dựa trên ngôn ngữ, sự tưởng
tượng và logic toán học của con người.
Nhưng cụ thể là, giống như mọi cá nhân, gia
đình, tổ chức… chính phủ cũng phải có một bảng cân đối thu chi của mình. Khi
còn chế độ Kim bản vị (bản vị vàng) thì chính phủ chỉ được in một số tiền tương
ứng với số vàng mình có và tiền đó sẽ được “bảo chứng” 100% bằng vàng. Sau Thế
Chiến Thứ Nhất, chế độ kim bản vị dần dần suy yếu và cuối cùng đã bị kết liễu bởi
tổng thống Nixon vào năm 1971 bằng sắc
lệnh 11615.
Từ đó chính phủ Hoa Kỳ có thể in tiền theo nhu
cầu chi tiêu mà không buộc phải có một số lượng vàng tương ứng để bảo chứng.
Tương tự như nhiều nước, việc quản lý chi tiêu tại Hoa kỳ do quốc hội thông qua
và giám sát nó.
Khi chi lớn hơn thu thì phải vay và sẽ “ghi nợ”
vào tương lai. Kỳ vọng vào việc trả nợ cũng chính là kỳ vọng vào tương lai phát
triển của loài người, thông qua khả năng tạo ra của cải vật chất cho xã hội. Những quốc gia có mức nợ công cao cũng thường
là những đất nước phát triển nhất.
.
Minh bạch ngân sách ở Hoa Kỳ và Việt Nam
Nếu như khả năng vỡ nợ của Hoa Kỳ là xây dựng
dựa trên các số liệu báo cáo và cân đối thu chi thì ở Việt Nam là một bức tranh
hoàn toàn khác.
Các tài khoản về ngân sách quốc gia ở Mỹ được
hình thành và công
bố rộng rãi cho toàn dân có thể tìm hiểu . Ai ai cũng có thể tiếp cận
và đọc được từng dòng ngân sách dành cho từng việc chi tiêu. Chính vì vậy Bộ
tài chính Hoa kỳ có thể xác định được số tiền mặt hiện có và dự báo chính xác đến
từng ngày về việc “hết tiền”.
Ngược lại, tìm hiểu các khoản chi Ngân sách quốc
gia tại Việt Nam là như mò kim đáy bể.
Điều 15, Luật Ngân sách Nhà nước năm 2015 (Luật
số 83/2015/QH13) quy định rất rõ và chi tiết về việc phải “công khai ngân sách
Nhà nước” nhưng có quá nhiều cách “công khai”, ví dụ: thay vì đưa lên trang web, chính phủ thông báo ở cuộc họp riêng
hoặc dán ở bảng tin, chụp ảnh làm bằng chứng đã công khai, rồi sau đó gỡ xuống
ngay.
Thay vì viết ra rõ ràng dễ đọc thì người ta
tìm mọi cách để che giấu những điều cần giấu mà khi cần vẫn nói là đã “công bố”.
Kỹ năng che dấu này ở bậc thượng thừa, cơ bản là vượt trên những hiểu biết
thông thường của nhân dân.
Người viết đã cố gắng tìm kiếm các dòng chi
ngân sách cho từng lĩnh vực nhưng vô cùng khó khăn. Năm trước tôi tìm và thấy
dư toán ngành công an lớn hơn gấp 4 lần ngành giáo dục và đã đưa lên Facebook
và năm nay không còn được công khai nữa.
Điều đáng chú ý là chỉ có “dự toán” là công
khai còn trong quá trình làm việc, chính phủ và quốc hội, theo lệnh của đảng cộng
sản liên tục điều chỉnh, sửa đổi, làm tròn số rất tuỳ tiện theo kiểu “bốc thuốc”
mà các chuyên gia sừng sỏ nhất cũng phải chạy đua quyết liệt, đào bới từng dòng
mới ra được một vài con số có ý nghĩa ẩn giấu dưới lớp chữ.
.
Kiểm toán nhà nước và bản chất song trùng
Điểm khó khăn nhất của
Nhà nước Việt Nam là do có một “Nhà nước song trùng”, nghĩa là song song với một
chính phủ công khai thì còn có một chính phủ thực sự của đảng cộng sản.
Chính phủ có các bộ thì trong đảng cũng có các
ban. Ví dụ: Chính phủ có Văn phòng chính phủ, Bộ tài chính, Bộ Thông tin và
truyền thông, Bộ Ngoại giao… thì đảng cũng có: Văn phòng TW đảng, Ban kinh tế,
Ban đối ngoại, Ban tuyên giáo… với quy mô, con số biên chế không thua kém và
quyền lực thì lại lớn hơn cả các bộ của chính phủ.
Ngân sách của bên Đảng chưa bao giờ được công khai chi tiết. Nhân dân đang bàn đến việc kiểm toán thu chi
của Chính phủ nhưng chưa ai dám nhắc tới về việc kiểm toán tài chính của đảng.
Chúng ta chỉ một lần biết được rằng một tờ báo Nhân
dân của đảng có dự toán chi lớn hơn cả đài truyền hình VTV và năm nay
không tìm thấy được nữa.
Khi còn hoạt
động bí mật, đảng đã dùng rất nhiều cách cả hợp pháp và bất hợp pháp để tạo ra
tiền chi tiêu cho tổ chức của mình, nhưng giờ đã gần 80 năm cầm quyền, hệ thống
pháp luật coi như đã khá đầy đủ nhưng nhân dân vẫn không biết chính xác tiền Đảng
lấy từ ngân sách là bao nhiêu? được chi tiêu như thế nào, báo cáo và kiểm toán
ra sao?.
Nếu tiếp tục như vậy, đảng
cộng sản Việt Nam nên rút vào hoạt động bí mật chăng?
Trong năm năm qua, mức độ công khai ngân sách
ngày càng thụt lùi. Luật Ngân sách ban hành ra nhưng các nghị quyết, nghị định
và thông tư dưới luật ngày càng bóp hẹp lại, các chỉ đạo thì càng theo hướng
phòng thủ và kém minh bạch làm cho người dân vô cùng khó khăn trong việc tiếp cận
thông tin.
Ví dụ Nghị
quyết số 40/2021/QH15 năm 2021 có công khai trên mạng gửi kèm theo Phụ
lục 2 và Phụ lục 3 ghi rõ dự toán thu chi của từng ngành, từng lĩnh vực, của
các bộ ngành trong năm 2022 nhưng đến Nghi
quyết số 69/2022/QH15 của năm nay thì các phụ lục trên không còn được
công khai. Hình thức công khai cũng kém đi: thay vì đưa lên mạng thì chỉ họp phổ
biến; thay vì phát hành ấn phẩm thì chỉ dán ở bảng tin nội bộ… Các nhà báo ngày
càng khó khăn hơn khi lấy tin, có tin rồi càng khó khăn hơn khi đưa tin.
Nếu so sánh với Mỹ đang sắp vỡ nợ thì Việt Nam có lẽ
không bao giờ vỡ nợ vì nhân dân thực sự không biết bảng “cân đối kế toán” của
nhà nước nó như thế nào và Đảng muốn như thế nào? Và
nếu có khả năng vỡ nợ thì sửa luôn cách tính GDP để mức vay thấp hơn.
.
Đòi hỏi của dân và sân chơi quốc tế
Chi cho đầu tư phát triển là quan trọng và,
nhà nước cũng như cá nhân, thiếu thì có thể đi vay. Vay nợ cũng là chuyện bình
thường nhưng chủ nợ luôn có xu hướng tìm kiếm sự minh bạch để đánh giá được mức
độ rủi ro tài chính đến đâu.
Dù cho sắp có khả năng vỡ nợ, Hoa Kỳ vẫn là quốc
gia có uy tín và dễ dàng đi vay nhất. Ngược lại, chính phủ Việt Nam đang rất tù
mù trong công bố thông tin ngân sách quốc gia; nhà nước hoạt động song trùng,
tài chính đảng chồng lấn, lồng ghép với chính phủ từ trung ương xuống địa
phương. Trường
hợp cô Lê Thị Dung vừa qua là rất phức tạp, nhập
nhằng. Nó như một cục rối vô cùng khó gỡ cho những người mong muốn quản lý ngân
sách bằng đầu ra.
Cụ thể cô Lê Thị Dung là một con người giữ hai
nhiệm vụ, ăn hai lương, điều chỉnh bằng 2 văn bản là Quyết định số 169/QĐ-TW của
Ban bí thư BCH TW đảng về chế độ phụ cấp trách nhiệm đối với cấp ủy viên với tư
cách cô ấy là Bí thư chi bộ, và Thông tư số 28/2009/TT-BGDDT của Bộ Giáo dục về
chế độ với giáo viên phổ thông với tư cách cô ấy là giáo viên.
Đây chính là một trường hợp điển hình của một
con người ở cơ sở vừa là giáo viên vừa là đảng viên mà không một bảng “cân đối
kế toán nào” tự nó có thể minh bạch được. Có hàng triệu trường hợp như vậy thì
sai số của “bảng cân đối thu chi” ngân sách nó lớn đến nhường nào và ngân sách
quốc gia không thể nào minh bạch được.
Nếu không minh bạch được ở tầm cấp quốc gia,
thì các tổ chức quốc tế khó cho vay tiền trong khi lúc này Việt Nam đang bắt đầu
thời kỳ phải vay nợ để trả nợ gốc và lãi, trong bối cảnh tốc độ giải ngân thực
sự yếu kém, đặc biệt là giải ngân từ vốn vay nước
ngoài chỉ đạt 3,43% kế hoạch đề ra trong quý 1 năm nay.
Mỹ có thể vay nợ nhiều, cả với quốc tế và người
dân trong nước, nhưng bất cứ ai cũng biết được khoản tiền mình cho vay đã đi
vào đâu, làm việc gì và luôn luôn được hai đảng đối lập bàn bạc và thách thức lẫn
nhau trên từng dòng ngân sách.
Ngược lại Việt Nam có thể sẽ không bao giờ vỡ
nợ nhưng sự tù mù về ngân sách ảnh hưởng ngay đến sự phát triển của quốc gia
trong dài hạn.
=========================
XEM THÊM
Nước
Mỹ có vỡ nợ? Thực chất và hệ luỵ?
20/05/2023
https://www.voatiengviet.com/a/nuoc-my-co-vo-no-thuc-chat-va-he-luy-/7101765.html
No comments:
Post a Comment