Việt
Nam hiện nay tái lập tục lệ kiêng húy
Nguyễn Văn Nghệ
13/12/2022
https://baotiengdan.com/2022/12/13/viet-nam-hien-nay-tai-lap-tuc-le-kieng-huy/
Ngày xưa, dưới thời phong kiến, mỗi khi có vị
nào lên ngôi vua thì triều đình sẽ ra một văn bản kể tên một số chữ liên quan đến
nhà vua và hoàng tộc, gọi là những chữ kỵ húy, có nghĩa là khi nói hoặc viết đến
chữ kỵ húy thì phải nói và viết khác đi một chút. Nếu gọi và viết đúng chữ kỵ
húy bị ghép vào tội “phạm húy”. Sĩ tử lều chõng đi thi, khi làm bài mà có từ
nào viết “phạm húy” dẫu bài làm có xuất sắc cũng bị “phạm trường quy” và bị
đánh rớt .
Ví dụ như trường hợp ông Đặng Huy Trứ
(1825-1874), ông đỗ cử nhân khoa Quý Mão (1843) vị thứ 3/39 tại trường thi
Hương Thừa Thiên. Năm sau ông dự thi Hội và được xếp vào hạng chánh trúng cách,
tiếp tục vào thi Đình nhưng bài văn sách của ông có câu: “…Gia miêu chi hại…”
(cỏ năn làm hại cây lúa) lỡ phạm vào tên làng Gia Miêu (Thanh Hóa) là quê hương
của nhà Nguyễn, bởi thế Đặng Huy Trứ không những bị đánh hỏng mà còn bị tước cả
Cử nhân. Do đó, khoa thi Hương Đinh Mùi (1847) Đặng Huy Trứ phải thi lại và lần
này ông đậu Giải nguyên (đỗ đầu kỳ thi Hương) [1].
Hoặc như trường hợp tên của Ngô Thì Nhậm, một
vị quan dưới thời Tây Sơn. Khi vua Tự Đức lên ngôi, do nhà vua có tên Nguyễn
Phước Hồng Nhậm và Nguyễn Phước Thì nên tên Ngô Thì Nhậm được đổi thành Ngô Thời
Nhiệm.
Ngay cả mỹ tự của thần thánh khi phạm húy cũng
bị đổi. Thần Thanh Linh Thuần Đức thời vua Minh Mạng có mỹ tự Hồng Từ Tuấn Trạch
Minh Ứng Thượng đẳng thần. Sang thời vua Thiệu Trị được gia phong thêm mỹ tự
Chiêu Cách, kế đến gia phong thêm mỹ tự Lệ Anh.
Sang thời vua Tự Đức do kiêng húy chữ “Hồng”
nên mỹ tự của thần Thanh Linh Thuần Đức từ Hồng Từ Tuấn Trạch Minh Ứng Chiêu
Cách Lệ Anh Thượng đẳng thần được đổi thành Hoằng Từ Tuấn Trạch
Minh Ứng Chiêu Cách Lệ Anh Hoằng Hiệp Thượng đẳng thần.
Đến thời vua Duy Tân do tên của vua cha là
Thành Thái có tên là Nguyễn Phước Chiêu cho nên phải kiêng húy chữ “Chiêu” cho
nên mỹ tự của thần đổi thành Hoằng Từ Tuấn Trạch Minh Ứng Chương Cách
Lệ Anh Hoằng Hiệp Dực bảo trung hưng Thượng đẳng thần.
Sang đến thời vua Khải Định, tên vua là Nguyễn
Phước Tuấn, nên một lần nữa mỹ tự của thần được đổi thành Hoằng Từ Phổ Trạch
Minh Ứng Chương Cách Lệ Anh Hoằng Hiệp Dực bảo trung hưng Thượng đẳng thần.
Sau khi chế độ phong kiến cáo chung thì vấn đề
kiêng húy không còn bắt buộc nữa, tên các vị nguyên thủ như: Chủ tịch Hồ Chí
Minh, Tổng thống Ngô Đình Diệm… đều được già trẻ lớn bé gọi một cách công khai
mà không sợ phạm húy.
Tưởng rằng việc kiêng húy mãi mãi đi vào quá
khứ, nhưng những năm gần đây ở Việt Nam đang tái lập lại tục kiêng húy trên phạm
vi cả nước.
Trong những năm gần đây vấn đề tranh chấp Biển
Đông giữa Việt Nam và các nước lân cận diễn ra, quân đội nước Cộng hòa Nhân dân
Trung Hoa (gọi tắt là Trung Quốc hoặc gọi theo như thời Việt Nam Cộng Hòa là
Trung Cộng) xua quân xâm chiếm một số đảo ở quần đảo Trường Sa. Từ đó, tàu của
Trung Quốc lấn lướt trên Biển Đông, bắt bớ, đánh đập, tịch thu hoặc phá hủy ngư
cụ tàu thuyền của ngư dân Việt Nam đang đánh cá trên ngư trường của Việt Nam.
Trước hành động ngang ngược như vậy tất cả phương tiện truyền thông Việt Nam
không dám đá động đến cụm từ “tàu Trung Quốc” mà chỉ gọi
là “tàu nước lạ”, mặc dù tàu ấy treo cờ Trung Quốc. Cho dù Nhà nước
Việt Nam không ra văn bản cấm dùng cụm từ “tàu Trung Quốc” nhưng
đã trở thành luật bất thành văn đối với giới truyền thông Nhà nước Việt Nam.
Mới đây, vào chiều ngày 9-12-2022, Bộ Đội Biên
Phòng tỉnh Quảng Trị phát hiện một chiếc tàu vỏ sắt dài khoảng 40 mét, rộng khoảng
10 mét, cao khoảng 12 mét mang dòng chữ Trung Quốc ở mũi tàu trôi dạt vào bờ biển
thôn 7 xã Triệu Vân, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị. Khi xem hình ảnh chiếc
tàu sắt ấy, đứa bé học Tiểu học đều khẳng định đó là tàu của Trung Quốc. Ấy vậy
mà tất cả giới truyền thông Nhà nước Việt Nam không nhận dạng được tàu của nước
nào và đành phải quy kết là “Chiếc tàu sắt này mang số hiệu nước
ngoài” [2]
Hai chữ “Trung Quốc” có mãnh lực như thế nào đối
với đảng và Nhà nước Việt Nam đến nỗi không dám gọi thẳng tên mà phải kiêng húy
như vậy?
Trong quá khứ, sau khi Trung Quốc xua quân xâm
lược các tỉnh biên giới phía Bắc Việt Nam, tất cả phương tiện truyền thông ở Việt
Nam gọi giới lãnh đạo Trung Quốc là “Bọn bá quyền bành trướng Bắc
Kinh” (gọi tắt là bọn bành bá). Năm 1980 câu đầu tiên của Hiến Pháp Việt
Nam ghi: “Vừa trải qua ba mươi năm chiến tranh giải phóng, đồng bào ta
tha thiết mong muốn có hòa bình để xây dựng Tổ Quốc, nhưng lại phải đương đầu với
bọn bá quyền Trung Quốc xâm lược cùng bè lũ tay sai của chúng ở Campuchia. Phát
huy truyền thống vẻ vang của dân tộc ta, quân và dân ta đã giành được thắng lợi
oanh liệt trong hai cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ Quốc chống bọn phản động
Campuchia ở biên giới Tây Nam và bọn bá quyền Trung Quốc ở biên giới phía Bắc,
bảo vệ độc lập, chủ quyền thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của mình” [3].
Đến năm 1984, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn
Cơ Thạch đề nghị với Tổng Bí thư Lê Duẩn bỏ câu nói đầu trong Hiến pháp, nhưng
ông Lê Duẩn từ chối.
Ta không nên quá khích như Lê Duẩn và cũng
không nên nhu nhược như hiện nay. Tàu Trung Quốc thì gọi là tàu Trung Quốc chớ
né tránh không dám gọi thẳng tên, liệu tàu Trung Quốc có dừng hành động ngang
ngược đối với ngư dân Việt Nam đang đánh bắt trên ngư trường của Việt Nam
không? Và người dân Trung Quốc sẽ nghĩ ghì về cách gọi né tránh của Việt Nam? Họ
phục Việt Nam là ứng xử mềm mỏng hay là họ khinh Việt Nam không có dũng khí?
Nguyễn Văn Nghệ, Diên Khánh, Khánh Hòa
________
Chú thích:
[1] Cao Xuân Dục, Quốc triều hương
khoa lục, Nxb TPHCM, tr.233
– Tuyển tập Cao Xuân Dục tập2, Quốc
triều khoa bảng lục, Nxb Văn học, tr 108
– Quốc sử quán triều Nguyễn, Đại Nam
thực lục tập 6, Nxb Giáo dục, tr.1011
No comments:
Post a Comment