Người
nước ngoài nấu món Việt, cải biên hay chiếm đoạt văn hóa
13:18 16/08/2020
https://zingnews.vn/nguoi-nuoc-ngoai-nau-mon-viet-cai-bien-hay-chiem-doat-van-hoa-post1118745.html
Dù chọn ẩm thực Việt làm chất liệu sáng tạo, nhiều
nhà hàng nước ngoài lại biến tấu chúng thành những món ăn hoàn toàn khác với bản
gốc, nhận về nhiều chỉ trích.
Nhiều năm gần đây, ẩm thực
Việt gây ấn tượng mạnh mẽ với bạn bè quốc tế bằng những món ăn giản dị nhưng
không kém phần hấp dẫn.
Để tạo dấu ấn riêng và
đáp ứng nhu cầu ăn uống của người bản xứ, không ít đầu bếp nước ngoài đã tạo
nên những phiên bản mới lạ từ những món Việt quen thuộc như phở, bánh mì, gỏi
cuốn... Tuy nhiên, không phải bản biến tấu nào cũng được chào đón.
Ẩm thực Việt dần phổ
biến trên thế giới, ngày càng nhiều nhà hàng nước ngoài đã biến tấu những món
ăn quen thuộc như phở, bánh mì... Ảnh: Eatenbylong, nghigetsanotherplate.
Những "phiên
bản lỗi"
Gần đây, cộng đồng mạng
trong nước và quốc tế dậy sóng khi chứng kiến phiên bản cải biên của gỏi cuốn
Việt Nam trên đài truyền hình NBC 7 San Diego (Mỹ).
Món ăn có tên "Baja
Asian-Inspired Spring Rolls" (Bánh tráng cuốn châu Á) do
đầu bếp người Mỹ trứ danh Brian Malarkey thực hiện. Dù được lấy cảm hứng từ gỏi
cuốn Việt Nam, món ăn này không giống bản gốc ngoại trừ thành phần chính là
bánh tráng.
Theo công thức của Brian,
phần nhân của "gỏi cuốn phiên bản mới" gồm dưa leo, cải bó xôi, cải
lông, gừng, rau mùi, bơ, sốt gochujang Hàn Quốc, rong biển, muối mè, sốt
mayonnaise.
Trong khi đó, gỏi cuốn
nguyên bản là một món mặn với thành phần gồm bánh tráng, tôm, thịt, bún, rau
thơm và dùng kèm nước chấm. Tùy từng vùng miền mà có thể thay đổi ít nhiều
nhưng chắc chắn "hàng chính chủ" sẽ không có những nguyên liệu lạ lẫm
như phiên bản của Brian Malarkey.
https://znews-photo.zadn.vn/w1024/Uploaded/mdf_drkydd/2020_08_12/trangpinkyy__2.jpg
Phiên bản cải biên
của gỏi cuốn Việt Nam không giống bản gốc ngoại trừ thành phần chính là bánh
tráng. Ảnh: Trangpinkyy, NBC 7 San Diego.
Ngoài gỏi cuốn, bánh mì
Việt Nam - một trong những món ăn đường phố nổi tiếng nhất thế giới - cũng nhiều
lần bị biến tướng.
Không lâu trước đây, nhiều
thực khách ngỡ ngàng trước sự xuất hiện của "Banh Mi Wrap" (Bánh
mì cuộn) trên đất Mỹ.
Mặc dù trên bao bì sản phẩm
ghi rõ "Bánh mì cuộn Việt Nam" song thành phần món ăn lại chẳng hề
liên quan đến bản gốc: vỏ bột pizza, cà rốt muối chua, đậu phụ, gạo lứt...
Ngay cả phở - món ăn đình
đám góp phần đưa Việt Nam lên bản đồ ẩm thực thế giới cũng chịu cảnh ngộ tương
tự.
Bên cạnh những sáng tạo hấp
dẫn và đột phá, không ít sáng kiến "phở cải biên" đã trở thành thảm họa
ẩm thực, ví dụ như "Phở Hot Pie" (phở bánh nướng),
"Burrito Phở" (phở bánh cuộn), "Avocado Phở" (phở
bơ), "Jelly Phở" (phở thạch)... và vô số biến thể
khác.
https://znews-photo.zadn.vn/w1024/Uploaded/mdf_drkydd/2020_08_12/da9d368b98c8719628d9.jpg
Phiên bản
"Bánh mì cuộn Việt Nam" tại Mỹ với phần vỏ giống với pizza, phần nhân
gồm cà rốt muối chua, đậu phụ, gạo lứt...
Tháng 7 vừa qua,
Hersha Patel - người dẫn chương trình show ẩm thực BBC Food (Anh)
- bất ngờ trở thành tâm điểm gây tranh cãi trên mạng khi hướng dẫn nấu cơm sai
cách.
Theo đó, thay vì bước
thông thường là vo gạo, Hersha cho gạo vào nồi, đổ nước rồi nấu thẳng. Khi cơm
gần chín, cô đổ toàn bộ ra rổ rồi bắt đầu rửa cơm với nước lạnh. Theo nữ MC, bước
này nhằm rửa sạch tinh bột dư thừa.
Clip dạy món ăn này đã được
đăng tải từ tháng 4 năm ngoái nhưng gần đây, nó trở thành chủ đề thảo luận sôi
nổi của khán giả châu Á, sau khi một blogger người Malaysia tên Nigel Ng quay
video reaction.
Những bình luận để lại
trên video của BBC Food từ đầu cho thấy có rất nhiều khán giả
cũng ngạc nhiên bởi cách nấu này, thậm chí không thiếu ý kiến phản đối, chỉ
trích chương trình đã không nghiên cứu kỹ ẩm thực châu Á trước khi quay hình.
Phở thạch, phở bơ,
phở burrito... là một trong những "biến thể" của phở khiến thực khách
Việt Nam "dở khóc dở cười".
Dù "muôn hình vạn trạng"
như vậy, những món ăn trên đều có điểm chung là bị cộng đồng người Việt Nam và
bản xứ đánh giá thấp, thậm chí là tẩy chay vì thay đổi hoàn toàn bản gốc.
Nhiều ý kiến chỉ trích rằng
người làm ra chúng đã thiếu tôn trọng văn hóa ẩm thực bản địa. Ngược lại, cũng
có không ít người lên tiếng bảo vệ vì cho rằng sự sáng tạo này, dù tốt hay xấu,
đều góp phần đưa tên tuổi món ăn đến với nhiều đối tượng hơn.
Vậy trào lưu "cải
biên ẩm thực" liệu có đơn giản chỉ là câu chuyện về đồ ăn? Xu hướng này liệu
có đơn giản chỉ là sự học tập và sáng tạo ẩm thực, hay ẩn sau đó là sự chiếm dụng
văn hóa bản địa?
Không đơn giản là
câu chuyện về đồ ăn
Theo CNN,
trên thực tế, biến tấu là xu hướng phổ biến trong lĩnh vực ẩm thực. Trào lưu
này được gọi là "Fusion Food" - ẩm thực kết hợp giữa hai hay nhiều nền
văn hóa khác nhau.
Kể từ lần đầu xuất hiện,
"Fusion Food" đã được giới chuyên môn và thực khách quốc tế ủng hộ
nhiệt tình, đặc biệt ở những vùng có nền văn hóa đa dạng, giàu bản sắc và cởi mở
với cái mới.
Để đạt được sự hài hòa
trong một tác phẩm "fusion", người đầu bếp phải khéo léo cân bằng được
các yếu tố: hương vị, hình thức, điểm đột phá và dấu ấn văn hóa bản địa.
Vì thế dù mang nghĩa
"ẩm thực kết hợp văn hóa", những bản biến tấu như "Jelly Phở"
hay "Banh Mi Wrap" nói trên lại đánh mất nét Việt nguyên bản, bị cộng
đồng người Việt và người nước ngoài đánh giá là hành động "chiếm đoạt văn
hóa".
https://znews-photo.zadn.vn/w1024/Uploaded/ywfrd/2020_08_15/367dd05974fd88a3d1ec.jpg
Một tác phẩm
"fusion" giữa ẩm thực Việt và Pháp - bánh mỳ kẹp nhân lườn gà nướng
phủ sốt.
Chiếm đoạt văn hóa được
hiểu là việc người ngoại quốc sử dụng yếu tố văn hóa của một quốc gia khác
(trang phục, ẩm thực...) mà không hiểu rõ ý nghĩa của chúng.
Hành vi này thường bị lầm
tưởng với quá trình học hỏi, trao đổi văn hóa giữa các dân tộc, do đó nhiều người
cho rằng sự chiếm đoạt văn hóa, dù thành công hay thất bại đều không đáng bị chỉ
trích.
Thế nhưng vì văn hóa bao
hàm cả những giá trị hữu và vô hình, ít người có thể nhận thức được hệ quả sâu
sắc mà hành vi chiếm đoạt văn hóa để lại.
Ví dụ trong ngành ẩm thực,
nhiều đầu bếp đã bị cộng đồng lên án vì hành vi chiếm đoạt văn hóa của quốc gia
khác bằng cách thay đổi hoàn toàn công thức gốc.
Những hành vi này vô hình
khiến thực khách quốc tế - những người chưa có cơ hội thưởng thức phiên bản gốc
của món ăn - hiểu lầm về văn hóa ẩm thực của quốc gia bản địa.
Nghiêm trọng hơn, nhiều
trường hợp cải biên còn thể hiện sự thiếu tôn trọng, phân biệt chủng tộc và xóa
nhòa tính truyền thống của món ăn, khiến người dân bản địa cảm thấy văn hóa của
mình bị "tước đoạt".
Vài năm trước, Bon
Appetit - kênh YouTube nổi tiếng về ẩm thực với 6 triệu lượt theo dõi
- từng bị tẩy chay khi đăng tải video đầu bếp người da trắng dạy nấu phở Việt với
tiêu đề: "PSA: This Is How You Should Be Eating Pho" (tạm dịch:
PSA: Đây mới là cách ăn phở đúng điệu).
https://znews-photo.zadn.vn/w1024/Uploaded/mdf_drkydd/2020_08_12/90a095fb315fcd01944e.jpg
Video hướng dẫn
cách thưởng thức phở "đúng điệu" của đầu bếp nước ngoài khiến cộng đồng
mạng "sục sôi".
Phần đông khán giả, trong
đó có cả người Việt Nam và nước ngoài, đều thấy bất bình trước cách thực hiện
và thưởng thức phở lạ lùng của chàng đầu bếp.
Trước làn sóng phẫn nộ, đại
diện của Bon Appetit đã thừa nhận sai lầm của mình trong khâu sản xuất nội
dung.
"Bon Appetit đã có hành vi chiếm đoạt văn hóa,
làm lu mờ dấu ấn bản địa của những món ăn không thuộc văn hóa nước mình. Đồng
thời, chúng tôi đã thiếu cân nhắc khi tự gọi mình là 'chuyên gia' đối với những
món ăn truyền thống của quốc gia khác", Giám đốc nghiên cứu Bon Appetit, Joseph Hernandez.
Đối với mỗi dân tộc, ẩm
thực được coi là một khía cạnh trọng yếu của văn hóa, phản ánh chân thực, sinh
động đời sống vật chất và tinh thần của người dân bản địa.
Ngoài ra khi vượt ra
ngoài biên giới, ẩm thực còn trở thành hình ảnh đại diện, giúp giới thiệu văn
hóa của quốc gia đến bạn bè quốc tế.
https://znews-photo.zadn.vn/w1024/Uploaded/ywfrd/2020_08_15/c9de42fae65e1a00434f.jpg
Từ lâu, hình ảnh tô
phở bò nóng hổi, hấp dẫn đã trở thành điểm sáng trong ký ức của du khách quốc tế
đến Việt Nam.
Vay mượn chất liệu hương
vị của một quốc gia để sáng tạo nên cái mới, giúp nâng tầm hương vị món ăn
không hề xa lạ trong lĩnh vực ẩm thực. Thế nhưng việc ứng dụng bừa bãi, thiếu
hiểu biết về văn hóa các nước là hành động thiếu tôn trọng, khó được thực khách
bản xứ và địa phương chấp nhận.
Francis Lam, một người dẫn
chương trình phát thanh từng nói, vấn đề của việc biến tấu ẩm thực nằm ở cách
thức thực hiện chúng.
"Nếu bạn định kinh doanh một món ăn có nguồn gốc
từ nền văn hóa khác, hãy đảm bảo rằng bạn sẽ thực hiện nó với sự tôn trọng".
No comments:
Post a Comment