Huỳnh Ngọc Lập biên dịch
19/07/2020
Sau cuộc đụng độ tháng
trước tại cao nguyên Galwan thuộc vùng Ladakh làm 20 binh lính Ấn Độ thiệt mạng
(số binh sĩ Trung Quốc thiệt mạng không được công bố), hai nước đang chuẩn bị
cho một cuộc đối đầu dai dẳng kéo dài trên tuyến tranh chấp thuộc dãy Hy Mã Lạp
Sơn, ngay cả khi có nhiều báo cáo cho rằng hai bên đã rút quân tại khu vực xảy
ra đổ máu. Quan trọng hơn, cuộc giao tranh mới đây cho thấy một xu hướng dịch
chuyển trên quy mô lớn đối với địa chính trị châu Á.
Nhìn sơ qua, nhận định
này có vẻ hơi quá đà. Dù gì thì Trung Quốc và Ấn Độ cũng đã từng dùng quả đấm để
nói chuyện với nhau trong quá khứ. Mặc dù hai nước chưa đạt được một sự dàn xếp
căn cơ đối với đường biên giới dài 3.500 km đang tranh chấp, nhưng không bên
nào nổ súng qua bên kia Đường kiểm soát thực tế (LAC) trong suốt 45 năm qua.
Trong khi đó, thương mại song phương đã tăng lên mức 92,5 tỉ USD trong năm 2019
so với mức 200 triệu USD năm 1990.
Lẽ dĩ nhiên, căng thẳng
song phương phản ánh các bất đồng đã có từ lâu và không chỉ riêng trong vấn đề
tranh chấp lãnh thổ, chẳng hạn như việc Trung Quốc thiết lập mối quan hệ đồng
minh ‘trong mọi điều kiện thời tiết’ với Pakistan, hay sự nồng ấm của Ấn Độ đối
với Dalai Lama, người mà Ấn Độ trao quy chế tị nạn khi ông chạy khỏi Tây Tạng
năm 1959. Nhưng không một ai bị kích động từ những vấn đề trên. Khi Trung Quốc
tuyên bố tranh chấp biên giới có thể phải để “các thế hệ tương lai” tiếp tục giải
quyết, Ấn Độ đã tỏ ra đồng tình. Ấn Độ ủng hộ chính sách “một Trung Quốc” và cố
né tránh các nỗ lực do Mỹ đứng đầu để kiềm chế người láng giềng phương Bắc.
Mặc dù vậy, chính sách
này lại vô hình dung tạo lợi thế cho Trung Quốc. Quân đội Giải phóng Nhân dân
Trung Quốc (PLA) đã lợi dụng tình hình có vẻ như sóng yên biển lặng để liên tục
thực hiện các cuộc xâm nhập quân sự.
Các cuộc xâm nhập này của
Trung Quốc có quy mô nhỏ. Trung Quốc chiếm các vùng đất rộng vài kilomet vuông
dọc theo LAC, tuyên bố hoà bình, và sau đó triển khai lực lượng củng cố khu vực
lấn chiếm. Kết quả là, cứ mỗi lần diễn ra một cuộc khủng hoảng mini như vậy thì
sẽ có một trạng thái “bình thường mới” được thiết lập trên LAC. Và thế đứng của
Trung Quốc trên tuyến biên giới ngày càng được củng cố.
Trước khi chờ các thế hệ
tương lai giải quyết tranh chấp biên giới thì lãnh đạo Trung Quốc có vẻ đang
mong đợi diễn biến ngoài thực địa – và rộng hơn là cán cân sức mạnh kinh tế,
quân sự – sẽ nghiêng hẳn về phía Trung Quốc. Bất cứ thoả thuận nào cũng sẽ phản
ánh điều này. Đồng thời, các sự vụ ở biên giới sẽ làm Ấn Độ mất thăng bằng, và
bộc lộ cho thế giới thấy rằng Ấn Độ không có khả năng thách thức Trung Quốc, huống
hồ bảo trợ an ninh khu vực.
Ấn Độ đã gia cố các công
trình quân sự trên tuyến LAC để tránh các cuộc đột nhập vào sâu trong lãnh thổ
của mình, và hy vọng gây sức ép buộc Trung Quốc khôi phục nguyên trạng trước
đây thông qua con đường ngoại giao và quân sự. Chẳng hạn, Ấn Độ có thể giành lấy
một vùng đất nào đó trên tuyến LAC để tạo lợi thế mặc cả. Nhưng nói lúc nào
cũng khó hơn làm.
Trong khi đó, Thủ tướng Ấn
Độ Narendra Modi tuyên bố Trung Quốc hiện không hề kiểm soát lãnh thổ của Ấn Độ.
Điều này có vẻ như không đúng thực tế nếu xét tình hình cao nguyên Galwan và hồ
Pangong, nơi PLA đã thiết lập các chốt kiểm soát vốn không tồn tại trước tháng
5. Tuyên bố này có thể giúp Trung Quốc cảm thấy bạo dạn hơn để tiếp tục xâm nhập,
giành thêm nhiều vùng đất khác dọc tuyến LAC.
Ấn Độ cũng đã dùng đến biện
pháp trả đũa kinh tế, cấm 59 ứng dụng của Trung Quốc với các lý do an ninh dữ
liệu. Nhiều khả năng, Ấn Độ cũng sẽ sớm cấm cửa các công ty Trung Quốc tham gia
đầu tư kiếm lợi tại thị trường khổng lồ của mình. Tuy nhiên, do Ấn Độ phụ thuộc
vào các mặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, bao gồm dược phẩm, linh kiện ô tô và
chíp máy tính – việc cấm cản quá mức có thể dẫn đến cảnh “chưa đánh được người
thì mặt đã sưng”.
Ấn Độ chỉ có 2 lựa chọn
chiến lược: hoặc là khuất phục trước Trung Quốc hoặc là liên kết với khối đồng
minh quốc tế đông đảo nhằm kiềm chế các tham vọng địa chính trị của Trung Quốc.
Mặc dù Modi có vẻ như là đã đầu hàng, nhưng có lý do để tin rằng Ấn Độ sẽ lựa
chọn cách thứ 2.
Đầu tiên, Ấn Độ đã gia
tăng hợp tác với quân đội Mỹ. Năm 2016, Ấn Độ chốt một thoả thuận hỗ trợ hậu cần,
và năm 2018, đạt được một thoả thuận an ninh liên lạc và một hiệp ước về hợp tác
địa không gian.
Ấn Độ ủng hộ, ít nhất là
trên lời nói, khái niệm của Mỹ về “Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương mở và tự do”,
và dần từ bỏ sự rụt rè trong tham gia nhóm bộ tứ do Mỹ dẫn đầu, một nhóm không
chính thức gồm 4 nước (thêm Úc và Nhật Bản) tập trung đối phó với các tham vọng
của Trung Quốc trong khu vực. Những nền tảng này sẽ tạo điều kiện cho một sự
chuyển dịch về chiến lược thực chất hơn.
Ấn Độ rõ ràng có động cơ
để điều chỉnh chiến lược. Ngoài hành động hung hăng trên tuyến LAC, Trung Quốc
đã gia tăng sự ủng hộ đối với Pakistan, bỏ ra hơn 60 tỉ USD cho tuyến cao tốc đến
cảng Gwadar do Trung Quốc kiểm soát. Một “chiến lược hoà bình” đối với hai đối
thủ của mình không phải là lựa chọn yêu thích đối với Ấn Độ – quốc gia từng tước
quy chế tự trị của Jammu và Kashmir, công khai thách thức Pakistan.
Hơn nữa, Ấn Độ nhìn thấy
có bàn tay của Trung Quốc trong những trắc trở với các nước láng giềng, đặc biệt
là Sri Lanka và Nepal, nơi chính phủ cộng sản đã bắt đầu nêu vấn đề đường biên
giới của mình với Ấn Độ. Trung Quốc còn tạt gáo nước lạnh vào tham vọng của Ấn
Độ bằng cách phản đối Ấn Độ trở thành thành viên thường trực Hộ đồng bảo an
Liên Hiệp Quốc, ngăn Ấn Độ tham gia Nhóm cung cấp hạt nhân (NSG), và đưa ra
tuyên bố chủ quyền tại bang Tây bắc Ấn Độ là Arunachal Pradesh.
Đảng cầm quyền Bhratiya
Janata (BJP) của Ấn Độ không phải không hứng thú với việc điều chỉnh chính
sách. Vào tháng 5, hai nghị sỹ BJP đã chọc tức Trung Quốc bằng cách tham dự buổi
lễ tuyên thệ online của Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn. Ấn Độ cũng chỉ trích
Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc, từ chối tham dự các diễn đàn
BRI trong năm 2017 và 2019. Và Ấn Độ đã rút khỏi hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn
diện Khu vực (RCEP) vì những quan ngại về sự thống trị của Trung Quốc.
Nhưng vẫn còn đó những
rào cản lớn tiềm tàng cản trở Ấn Độ điều chỉnh chiến lược. Cách tiếp cận như vậy
sẽ đánh dấu một bước chuyển lớn khỏi mối lưu tâm truyền thống của Ấn Độ là bảo
vệ nền “tự trị chiến lược” của mình – một di sản có từ hai thế kỷ chịu ách đô hộ
thực dân và phản ánh vai trò của Ấn Độ trong việc thành lập Phong trào không
liên kết thời kỳ Chiến tranh Lạnh.
Hơn thế nữa, xét về chiến
lược, Ấn Độ không có ý định bỏ tất cả trứng vào một giỏ. Ấn Độ vẫn phụ thuộc rất
lớn vào trang thiết bị và nguồn cung vũ khí từ Nga (mặc dù gần đây Ấn Độ đã đa
dạng hoá đối tác quân sự), và nước Mỹ của Donald Trump không thực sự là một đối
tác đáng tin cậy. Tuy nhiên, liệu đây có phải là một giải pháp tồi tệ hơn cả sự
lựa chọn cúi đầu trước Trung Quốc?
Tám tháng trước, Modi từng
ca tụng “một kỷ nguyên hợp tác mới” với Trung Quốc. Mặc dù còn quá sớm để khẳng
định, nhưng kỷ nguyên này có thể sẽ sớm bị chôn vùi trên các đỉnh núi phủ đầy
tuyết trắng ở dãy Hy Mã Lạp Sơn.
----------------
Shashi Tharoor, cựu phó tổng thư ký Liên Hiệp Quốc
và cựu bộ trưởng ngoại giao và bộ trưởng phát triển nhân lực, hiện đang là nghị
sỹ thuộc Đảng Quốc đại Ấn Độ.
NGUỒN :
10 July 2020
No comments:
Post a Comment