Theo Tạ
Duy Anh (Công lý và xã hội)
Thứ
7, 18/05/2013 09:45
Xahoi
- Có lẽ không quốc gia nào mà cuộc sống của giới công chức
chứa nhiều điều nghịch lý như ở Việt Nam.
Lương không đủ sống nhưng lại thuộc thành phần khá giả
của xã hội; đã vào biên chế là có thể nằm lỳ cho đến hết đời, ngang nhiên đòi
hỏi mọi chế độ phúc lợi, ngay cả khi chẳng làm gì; là người làm thuê cho dân
nhưng lại hành xử như ông chủ có quyền ban ơn; năng lực cũng như tinh thần
trách nhiệm trước công việc phần lớn ở mức trung bình và thấp, nhưng cực kỳ có
khả năng trong việc kinh doanh “quyền lực Nhà nước” để tư lợi …Nhưng điều
nghịch lý nhất là một nền hành chính cồng kềnh, ì ạch, dôi dư cả triệu người
như vậy lại vẫn cứ ngày một phình to?
Trong một hội nghị có đưa tin trên truyền hình và sau đó
hầu như các báo đều đưa lại, Phó thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nói thẳng ra rằng:
“Trong bộ máy chúng ta có tới 30% số công chức không có cũng được, bởi họ làm việc
theo kiểu sáng cắp ô đi, tối cắp về, không mang lại bất cứ thứ hiệu quả công
việc nào”. Nói cách khác, cái số 30 % công chức đó hoàn toàn không cần thiết, y
như cái bướu trên cổ. Với 2,8 triệu công chức, chỉ cần làm phép tình nhẩm cũng
ra ngay con số thuộc diện có cũng như không kia khoảng 800.000. Nghĩa là mỗi
100 người dân Việt Nam, phải nuôi không một ông (bà) vô công rồi nghề mang danh
công chức! Vậy tại sao một nền dịch vụ công chỉ cần 2 triệu người, mà phải trả
lương cho tận những gần ba triệu? Ai phải chịu trách nhiệm về vấn đề này? Trong
khi chưa thể tìm ra câu trả lời, chúng tôi chỉ xin làm thứ công việc đơn giản
hơn là giúp mọi người hình dung một phần cái gánh nặng vật chất và tinh thần mà
cả xã hội đang phải è lưng chịu đựng để “cõng” gần một triệu công chức dư thừa
đó.
Trước hết, 800 ngàn người lớn đến mức nào? Đó là số dân
(hơn kém chút ít) của Cyprus, Bahrain, Bhutan, Qatar, Đông Timor…Hay nó có quy
mô gấp đôi dân số Luxemburg, Brunei, Malta, Iceland…
Thứ hai, và đây là vấn đề chính, cần bao nhiêu tiền để
nuôi cái đám công chức thừa thãi ấy? Chắc chắn là không ai có thể tính chính
xác, vì có những công chức thuộc loại dư thừa, nhưng lại hưởng mức thu nhập
nhiều người mơ ước. Hẵng chỉ tính đơn giản thế này: Mỗi người trong số đó, vì
họ là công chức, nên thuộc diện thu nhập trung bình khá (so với mức 1000 USD
trung bình) sẽ nhận của Nhà nước khoảng 60 triệu đồng (3000 USD) một năm. Nghĩa
là cần số tiền lên tới 50.000 tỷ đồng ( 2,5 tỉ USD) cho việc chi lương để ngày
ngày 800.000 người ăn mặc sang trọng chỉ để “sáng vác ô đến cơ quan, tối vác ô
về nhà” mà không làm bất cứ việc gì. Tuy nhiên, số tiền phải bỏ ra phục vụ việc
ngồi chơi xơi nước của “một quốc gia nhỏ” ấy trên thực tế còn lớn hơn nhiều.
Theo thông lệ thì số tiền lương cho công chức chỉ bằng
hai phần ba số tiền phải chi ra để họ có thể làm việc, được tính vào khoản duy
trì hoạt động của cơ quan Nhà nước. Đó là tiền thuê nhà, tiền điện, tiền điện
thoại, tiền khấu hao tài sản, tiền phúc lợi, bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội,
chi phí đi lại và cơ man nào những thứ tiền khác được gọi bằng cái tên chung là
văn phòng phí. Khiêm tốn tính gộp thì con số 50.000 tỉ đó phải cộng thêm khoảng
20.000 tỉ đồng. Giờ ta thử xem 70.000 tỷ đồng nhiều đến mức nào? Nó nhiều hơn
toàn bộ số tiền thu được từ xuất khẩu gạo năm 2012; nó bằng khoảng 5 lần số
tiền phí bảo trì đường bộ mà Bộ GTVT dự kiến thu được hằng năm từ ô tô, xe máy
với giả phải trả là hứng chịu biết bao lời chì chiết của dư luận; nó bằng già
nửa số tiền 120.000 tỉ đồng cần để nâng cấp quốc lộ 1A lên thành đường bốn làn
xe ô tô; nó giúp cho khoảng 7 triệu dân miền núi đủ gạo ăn trong một năm để
không phá rừng. Nếu có ngần ấy số tiền, toàn bộ các xã nghèo miền núi có trường
học, có chợ, có đường trải bê tông. Nó có thể mua được số bò giúp cho Chương trình
Lục lạc vàng duy trì liên tục 1500 buổi, với khoảng 9000 gia đình nông dân
thuộc dạng nghèo nhất nước có cơ hội đủ cơm ăn. Nó là con số dài tới mức mà
không một nông dân bình thường nào đọc chính xác được.
Nhưng đấy mới chỉ tính về khoản vật chất, cho dù không hề
nhỏ nhưng chưa chắc đã là lớn nhất. Tai hoạ của nạn biên chế tràn lan là nó
khiến cho bộ máy hành chính công của chúng ta thuộc loại công kềnh, kém hiệu
quả và lạc hậu vào loại nhất khu vực. Nhàn cư vi bất thiện. Vì không làm gì nên
những ông, bà công chức thừa thãi trên trở thành những “con bệnh” của xã hội.
Ta hãy xem họ làm gì mỗi ngày để tiêu hết 8 giờ vàng ngọc? Nếu là đàn ông thì
phần lớn lướt web, chơi game oline, xem phim sex, tìm cách vào nhà nghỉ với
chính đồng nghiệp của mình. Thời gian còn lại ngồi nghĩ mưu kế tư lợi hoặc hại
người khác. Còn với thành phần nữ giới thì shoping tối ngày, ăn uống, khoe của
tối ngày, buôn dưa lê tối ngày...
Nhiều người coi trụ sở cơ quan chẳng hơn gì cái bếp nhà
mình, tranh thủ tận dụng điện nước miễn phí để nấu nướng. Số còn lại, nếu không
làm những việc như trên, thì làm chim bói cá, cứ thấy ở đâu có mầu mỡ là đến.
Cũng vì thừa dẫn đến lười, ích kỷ, đấu đá chèn ép nhau thay vì thực thi công
vụ. Có rất nhiều người cả một đời công chức chỉ chuyên kiện cáo, lao vào đấu đá
vì những lợi ích cá nhân. Nhưng lương của họ thì vẫn cứ đến hẹn lại lên. Chức
của họ thì cứ đến tuổi là đến. Kèm với lương với chức là đủ thứ tiêu chuẩn ưu
đãi khác. Những công bộc này, về nguyên tắc là những người giúp việc cho “ông
chủ” Nhân dân, nhưng trên thực tế cũng là những người quan liêu, cửa quyền,
sách nhiễu, tham lam, làm khổ “ông chủ” vào loại nhất thế giới. Làm bất cứ việc
gì thuộc phạm vi chức phận cũng đòi lót tay. Trong bất cứ nhiệm vụ nào cũng
lồng lợi ích của mình vào. Từ lái xe, nhân viên đóng dấu, nhân viên gác
cổng…đến những người có tí chức, tí quyền đều là những kẻ chỉ thạo ăn tiền, vòi
vĩnh, hạch sách…biến cửa Công đường thành nơi nhếch nhác, bất tín, đáng sợ hơn
cả hang hùm. Nền đạo đức xã hội xuống cấp, có phần đóng góp không nhỏ của những
thành phần được gọi là công chức ấy.
Nhưng thiệt hại vẫn chưa dừng lại ở đó. Nạn chạy chức
chạy quyền thì ai cũng biết. Nhưng nạn chạy chọt để được thành công chức Nhà
nước còn khốc liệt hơn và cũng bi hài hơn rất nhiều. Vì số người tham gia luôn
rất đông, diễn ra trên một diện rộng, với sự tham gia của mọi thành phần. Nó
làm hư hỏng cả người có quyền nhận và người được nhận. Người có quyền nhận thì
một khi đã lấy tiền, đã nhúng chàm, làm sao còn dám yêu cầu cấp dưới phải nêu
cao đạo đức, kỷ cương, nhân cách-ngoại trừ đó là một truyện hài! Người được
nhận vào làm công chức thì cậy tiền nên không cần học, không cần trau dồi
chuyên môn, coi thường kỉ cương, phép tắc. Đó là chưa kể họ phải tìm cách ăn
chặn, ăn bẩn, vơ vét bằng mọi cách để bù lại số vốn đã bỏ ra.
Nhưng những bệnh tật trên, dù rất trầm trọng, nếu quyết
tâm ngăn ngừa, vẫn còn nhiều hy vọng chữa chạy, dù rất tốn kém. Song có một thứ
bệnh do nạn chạy công chức gây ra rất khó chữa, thuộc loại nan y, là bệnh ỷ
lại, lười biếng và mất khả năng tự trọng. Căn bệnh thuộc loại lây nhiễm này có
thể huỷ hoại nhân cách cả một thế hệ, góp phần làm nghèo đất nước. Người ta cần
một cái bằng đại học với bất cứ giá nào đôi khi không phải để sau đó làm việc,
cống hiến, mà để có cơ hội gia nhập cái đội quân công chức vốn là thừa thãi
kia. Với những người này, cái điều đáng lẽ thành nỗi xấu hổ khi chả làm gì
ngoài việc “sáng vác ô đi, tối vác ô về”, thì lại là mục tiêu phấn đấu, là sự
nghiệp của đời họ. Liệu có khác gì một thứ quốc nạn?
No comments:
Post a Comment